Τα "τετζερέδια" του Φλεβάρη

Φωτ. 1

Aρβανίτες,αυτοί οι παλιοί Έλληνες 7

Όταν ήμουνα μικρούλης,8 χρονών,έζησα ένα παλιό δρώμενο στον Βαρνάβα που τότε ξετυλίχθηκε στην τελευταία του φάση.Ήταν 28 Φεβρουαρίου του 1969.Ομάδες νεαρών παιδιών γυρνούσαν στους δρόμους του χωριού «τραβώντας τεντζερέδια».Είχαν δέσει με σύρματα ένα μεγάλο αριθμό τενεκέδων,σε κάποια απόσταση ο ένας απ΄ τον άλλον,σχηματίζοντας έτσι μια μακριά γραμμή/ουρά που μπορεί να έφτανε και τα 3-4 μέτρα.Όλος αυτός ο «τενεκεδένιος στρατός» ήταν δεμένος με ένα σχοινί στη μέση τους.Έτρεχαν λοιπόν σε όλους τους δρόμους του χωριού εύθυμα και διασκεδαστι- κά.Φώναζαν μάλιστα το εξής χαρακτηριστικό (διωκτικό του κακού) τρίστιχο: "Ίκενι μι,ίκενι τσαπί/έτσενι ντάρα νε νησί/γιά νιέ γκρούα τσε μπεν μαγκί = Φύγετε ποντίκια,φύγετε σαύρες/πηγαίντε πέρα στο νησί/(όπου) είναι μια γυναίκα που κάνει μάγια" (συμβολικό κάλεσμα απώθησης καθετί δυσάρεστου και αντιπαραγωγικού και επανόδου του στον φυσικό του χώρο,το απόμακρο εξωπραγματικό πεδίο).Κανείς δεν ενοχλιόταν.Ήταν ένα δρώμενο ενταγμένο απόλυτα στην κοινωνικότητα της κοινότητας.Τότε που ήμουνα μικρός και για πολλά χρόνια αργότερα απλά ήξερα,όπως και όλοι οι άλλοι,ότι την τελευταία μέρα του Φλεβάρη στο χωριό μας «τραβάμε τετζερέδες».Χρειάστηκαν πολλά χρόνια,να αποφοιτήσω από τη Φιλοσοφική,να εμπλακώ εναργώς με την λαογραφία και την παράδοση για να συνειδητοποιήσω ότι εμείς οι αρβανίτες του Βαρνάβα διασώζαμε ένα αρχαιοελληνικό,παγανιστικό τελετουργικό.
Η καταγωγή του πηγαίνει πολύ πίσω,στους μύθους του θορυβώδους πανερωτικού τραγοπόδαρου Αρκαδικού θεού Πάνα (φωτ. 1.2) και στις πομπές των ακολούθων του.

Φωτ. 2

Στην αρχαιότητα συνηθιζόταν να αποδιώχνουν το κακό,την αρνητική ενέργεια,κάθε τι επιλήψιμο με την παραγωγή δυνατών κρότων,ενοχλητικού θορύβου και ανυπόφορων ήχων.Αυτή η διαδικασία εθεωρείτο αποτρεπτική και ανασχετική του κακού.Υπήρχε επίσης και ο χαρακτήρας του ευετη- ριακού.Αποχαιρετούσαν τον άκαρπο,σκληρό Χειμώνα και υποδέχονταν την ώριμη καρποφόρα Άνοιξη.
Το έθιμο έχει παραμείνει σε πολλές περιοχές της Ελλαδας.Γνωστότεροι ίσως είναι «οι Κουδουνά- δες» της Σκύρου (Γέροι και Κορέλες,φωτ. 3 & 4),αλλά πέρασε και στην χριστιανορθοδοξία.

Φωτ. 4

Φωτ. 3

                        

Σε αρκετά μέρη την μέρα της Ανάστασης,χτυπάνε τα στασίδια ή κουνάνε δυνατά του πολυέλαιους του ναού ακριβώς για να δημιουργήσουν αποτρεπτικό του κακού θόρυβο.Αλλά και τα γνωστά βα- ρελότα,εκρήξεις,τουφεκιές,όταν ακούγεται το «Χριστός ανέστη»,δεν είναι τίποτα άλλο παρά η δι- άσωση αυτού του αρχέγονου παγανιστικού τρόπου εκδίωξης,εξορκισμού του θανατερού,του άσχη- μου της καταστροφικής δύναμης.

Από το 1969 το έθιμο των «τετζερέδων» έφθινε στο χωριό και σήμερα όχι μόνο έχει πάψει να υ- φίσταται,αλλά τα νέα παιδιά το αγνοούν.Πρόσφατα,πάνε 10 χρόνια περίπου,έγινε μια αναπαρά- σταση χωρίς να έχει καμία σχέση με το λειτουργικό δυναμικό έθιμο των παιδικών μου χρόνων.

Δες και: http://www.tovima.gr/travel/article/?aid=499680

Γιάννης Βασ. Πέππας, Φιλόλογος