Η σκοτεινή πλευρά της Σελήνης
Δημήτριος Νενέκος
Ο Δημήτριος Νενέκος ήταν οπλαρχηγός της Επαρχίας Πατρών
κατά την Επανάσταση του 1821. Ήταν αρβανίτικης καταγωγής από το χωριό Ζουμπάτα
(σήμερα Πηγή).Κατά τα πρώτα χρόνια της Επανάστασης αγωνίστηκε πιστά και με
ανδρεία τόσο στις μάχες στην Πελοπόννησο, όσο και στην Δυτική Στερεά Ελλάδα.Κατά την εκστρατεία όμως του Ιμ- πραήμ πασά το 1825, δελεάστηκε από υλικά
ανταλλάγματα και μετατράπηκε σε συνειδητό προ- δότη της Επανάστασης.Έμεινε
πιστός μέχρι τέλους στη συμμαχία του με τον Ιμπραήμ.
Ο Νενέκος υπαγόταν στρατιωτικά στον προεστό της Αχαΐας
Θάνο Κανακάρη και στον γιο του Μπε- νιζέλο Ρούφο και είχε περισσότερους
στρατιώτες από τον εξάδελφό του Αθανάσιο Σαγιά,ο οποίος άνηκε στη σφαίρα
επιρροής του Κολοκοτρώνη.Και οι δύο στρατολογούσαν στην επικράτεια των
Ζουμπατοχωρίων και τα πρώτα χρόνια ο Νενέκος αποδείχθηκε επίσημος και ικανός
καπετάνιος αποκτώντας ισχύ μεταξύ των συγχωριανών του.Αναφέρεται ότι ο Νενέκος
για να αποκτήσει την πρωτοκαθεδρία μεταξύ των οπλαρχηγών του Μπενιζέλου Ρούφου,
δολοφόνησε τους αντιζήλους του Σπανοκυριάκο και Σαγιά (αδελφό του Αθανασίου).Τον Μάρτιο του 1822 εξεστράτευσε με εντολή της Επαρχίας Πατρών στην Δυτική
Στερεά Ελλάδα με 70 άνδρες υπό τον στρατηγό Κανέλλο Δεληγιάν- νη.Αρχικά
χρησίμευσε ως οδηγός του σώματος του Γενναίου Κολοκοτρώνη,ενώ στην συνέχεια
μετα- κινήθηκε στο Μακρυνόρος και ακολούθησε τον Ανδρέα Ίσκο. Αναδείχθηκε σε έναν
από τους γεν- ναιότερους καπεταναίους της περιοχής του και έγινε γνωστός επίσης
από την πολιορκία των Πα- τρών,ενώ εξεστράτευσε μαζί με τους Ανδρέα Ζαΐμη και Ανδρέα
Λόντο κατά την πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου.
Η προδοσία
Οι χωρικοί της Επαρχίας Πατρών είχαν πάντοτε προβλήματα
λόγω της συνεχούς παρουσίας Οθω- μανών στην περιοχή τους που μετακινούνταν από
και προς το φρούριο της Πάτρας,τα οποία επι- δεινώθηκαν περισσότερο μετά την
εισβολή του Ιμπραήμ.Ο Ιμπραήμ Πασάς και ο Δελή Αχμέτ Πα- σάς προσέλκυσε τους
χωρικούς των Ζουμπατοχωρίων με το προσκύνημα,εκμεταλλευόμενος την άθλια
κατάστασή τους και τις καλές σχέσεις που ανέπτυξαν αυτοί με τους επίσης
ομιλούντες την αρβανίτικη γλώσσα έγκλειστους στην Πάτρα μωαμεθανούς του Λάλα.Άρχισαν οι χωρικοί να έρχο- νται ελεύθερα σε εμπορικές και φιλικές σχέσεις με
τους Τούρκους της Πάτρας,χωρίς να τους ενο- χλεί κανείς κατόπιν εντολών των
πασάδων.Με την απλή προϋπόθεση της υποταγής (προσκυνήμα- τος).
Πρωταγωνιστής σε
αυτήν την διαδικασία υπήρξε ο Νενέκος από τον οποίον ἤγοντο καὶ ἐφέροντο όλοι οι Αρβανίτες των χωριών της Πάτρας,όπως
ισχυρίζεται ο Φωτάκος.Ο Ιμπραήμ συμπάθησε πο- λύ τον Νενέκο στον οποίο χάρισε
χρήματα,άλογα,του υποσχέθηκε γαίες και ασυδοσία προς αυτόν και όλη τη γενεά
του κληρονομικώς και εκτός των άλλων προκάλεσε και σουλτανικό φιρμάνι με το
οποίο ονομάστηκε Μπέης Νενέκος.Ο Νενέκος οργάνωσε με τους επίσης
προσκυνημένους οπλαρ- χηγούς 2.000 ενόπλους της περιοχής του που ακολουθούσαν τα
στρατεύματα του Ιμπραήμ,σαν οπισθοφυλακή με αρκετές συμμετοχές σε συγκρούσεις
με τους επαναστάτες.Όπως αναφέρει ο Φω- τάκος,γρήγορα οι υπόλοιποι αρχικά
σύντροφοι του Νενέκου στο προσκύνημα,οπλαρχηγοί Κοντο- γεωργακαίοι,Σταμάτης
Μποτιώτης,Χαρμπίλας,Γκολφίνος Λουμπεστιάνος,Τσετσεβίτες,Κώστας
Γκερ- μπεσιώτης,οι Αγιοβλασίτες αδελφοί Οικονομόπουλοι αποσπάστηκαν αμέσως από
τους προδότες χω- ρίς να έλθουν σε επαφή με τους Τούρκους,αλλά τα αποτελέσματα
δεν άλλαξαν πολύ,αφού τα πλή- θη των χωρικών ακολουθούσαν τυφλά τον Νενέκο.Ο
Χαρμπίλας και ο Σαγιάς κατόπιν οδηγιών του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη επιχείρησαν
μάταια να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους προς απομά- κρυνση των κατοίκων των Ζουμπατοχωρίων από τον Νενέκο και τους Τούρκους,με αποτέλεσμα να προχωρήσουν
σε στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Η παρολίγον σύλληψη του Ιμπραήμ
Το γεγονός που εξόργισε τον Κολοκοτρώνη ήταν ότι ο
Νενέκος είχε την ευκαιρία να αιχμαλωτίσει ή να εξοντώσει τον Ιμπραήμ και δεν το
έπραξε.Σημειωτέον ότι ο Ιμπραήμ χρησιμοποιούσε κάθε εί- δους μέσο,τρομοκρατία
και βαρβαρότητες,ακόμα και απόπειρες δολοφονίας κατά του Κολοκοτρώ- νη για να σβήσει την Επανάσταση.Το περιστατικό περιγράφεται από τον Φωτάκο: ο Ιμπραήμ
βρέ- θηκε στο έλεος του Νενέκου,όταν χάθηκε μόνος του σε δάσος,αλλά ο Νενέκος πιστός
στην συμφω- νία τους τον περιποιήθηκε και τον οδήγησε ασφαλή στο στρατό του.
«Εἰς δὲ τὸν Ἰμβραὴμ ἐρχόμενον, ὡς εἴπαμεν, ἀπὸ τὰς Πάτρας εἰς τὰ Καλάβρυτα συνέβη
τὸ ἀκόλουθον συμβάν.Ὅταν ἔφθασεν εἰς τὸ χάνι τοῦ Βερβαινίκου ἐκεῖ ἐπαραδρόμησε, καὶ χωρισθεὶς ἀπὸ τὴν φρου- ράν του ἐπλανᾶτο ἐμβὰς μέσα εἰς τὸ πλησίον δάσος. Ἀφοῦ δὲ ἐπλανήθη ἕως ἕνα διάστημα, ἐννοήσας τὴν παραδρομήν,ἐπέστρεφε πάλιν ὀπίσω, καὶ κατὰ τύχην ἔπεσεν εἰς τὰς χεῖρας τῶν Τουρκοπροσκυνη- μένων Ἑλλήνων, οἱ ὁποῖοι κατὰ τὴν διαταγήν του
παρηκολούθουν τὸν στρατόν του ὡς ὀπισθοφύλακες. Ὁ Πασᾶς ἦτο μόνον καὶ ἀκολούθει αὐτὸν μόνον ἕνας Τοῦρκος
τσιμπουκοδότης. Ὁλόκληρος δὲ αὐτὴν τὴν ἡμέραν ἐβάδιζε μὲ τὸν Νενέκον, καὶ ἐφρουρεῖτο ἀπὸ τοὺς μισθωτοὺς Ἕλληνας. Ἀπὸ δὲ τὸ χάνι τοῦ Βερβαινίκου ἕως τὸ Λιβάδι τῆς Σάλμενας,ὅπου ἐστρατοπέδευσε τὸ διάστημα εἶναι ὀκτὼ περίπου ὡρῶν. Καθ᾿ ὁδὸν δὲ καὶ εἰς τοῦ Δεσπότη τὴν βρύσιν λεγομένην, ἐκεῖ ὁδὸν δὲ καὶ εἰς τοῦ Δεσπότη τὴν βρύσιν λεγομένην, ἐκεῖ ἐκοιμήθη πολλὴν ὥραν ἀπὸ κάτω εἰς ἕνα δένδρον ἕως ὅτου ἡ ζέστα ἐπέρασεν. Ἔπειτα δὲ ἀφοῦ ἐξύπνησεν, οἱ Ἕλληνες τοῦ ἔδωκαν τροφὴν καὶ ἔφαγε, καὶ μετὰ ταῦτα συνώδευσαν αὐτὸν ἕως τὸ βράδυ καὶ τὸν ὡδήγησαν ἀσφαλῶς εἰς τὸ στρατόπεδον.
Φθάσας δὲ ὁ Ἰμβραὴμ εἰς τὸ στρατόπεδον ἐθύμωσε καὶ ἐμάλωσε ὅλους τοὺς σωματάρχας του. Ἔπειτα ἐπαίνεσε τὸν Νενέκον διὰ τὴν πίστιν του, καὶ παρρησίᾳ μάλιστα τὸν ἐχάϊδευσε μὲ τὰ χέρια του ἐνώπιον τῶν ἐπισήμων Τούρκων. Ἔπειτα δὲ ἔγρα- ψε καὶ ἐσύστησε πρὸς τὸν Σουλτάνον τὸν Νενέκον διὰ τὴν τοιαύτην πίστιν καὶ εὐεργεσία πρὸς αὐτόν, καὶ ὁ Σουλτάνος τὸν ὠνόμασε Μπέην καὶ τοῦ ἐχάρισε πολλὰς γαίας, καὶ οὕτως ἔκτοτε ὁ Νενέκος ἐλέ- γετο Μπέης ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Ὁ δὲ Νενέκος τότε ἐλάμβανεν αἰχμάλωτον τὸν Ἰμβραὴμ, ἐὰν ἤθελε. Μάλιστα δὲ ἐκεῖ πλησίον ἦτο τὸ μοναστῆρι τῆς Μακελαριᾶς ὀνομαζόμενον, τὸ ὁποῖον ἦτο ἀπόρθητον. Πλησίον δὲ ἦτο ἐπίσης καὶ ἀσφαλέστερον ἐκείνου τὸ Μέγα Σπήλαιον· οἱ δὲ Τοῦρκοι δὲν θὰ ἐγνώριζαν τὶ ἔγεινεν ὁ ἀρχηγός των· ἀλλ᾿ ὁ ἀσυνείδητος αὐτὸς ἄνθρωπος ἐφύλαξε τὴν πίστιν του πρὸς τοὺς Τούρ- κους. Ὅλα δὲ ταῦτα ἔμαθεν ὁ Γενικὸς Ἀρχηγός, καὶ ἀγανακτήσας ὡρκίσθη παρρησία ἡμῶν εἰς τὸν Μεγάλον Θεὸν τῶν Ἑλλήνων καὶ εἶπεν, ὄτι ἐπιθυμεῖ τὸν φόνον τοῦ Νενέκου, καὶ ἂν τὸν εὕρισκε πουθε- νὰ μὲ τὰ ἴδιά του χέρια τὸν ἐφόνευε· (πρᾶγμα πολὺ παράξενον καὶ πρωτάκουστον ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ Κολοκοτρώνη νὰ ὁμιλῇ περὶ φόνου, καὶ ὅτι μόνος του θέλει νὰ τὸν κάμῃ). Μετὰ δὲ ταῦτα ὁ Ἀθανάσιος Σαγιᾶς ἐφόνευσε τὸν Νενέκον. »
Το τέλος
Ο ϊδιος ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης περιγράφει λακωνικά στα
απομνημονεύματά του την οριστική εντολή του για την εκτέλεση του Νενέκου,που
παρέμενε πιστός στους Τούρκους ακόμα και όταν έφτασε ο Ιωάννης Καποδίστριας ως
Κυβερνήτης της Ελλάδος.
«Καὶ τότενες μ᾿ ἔκαμε ἕνα γράμμα διὰ τοὺς προσκυνημένους Πάτρα καὶ λοιπὰ καὶ τοὺς συγχωράει ἡ Κυβέρνησις, καὶ νὰ ἀναχωρήσουν ἀπὸ τοὺς Τούρκους. Καὶ τὴν ἔκαμε τὴν διαταγὴ ἐπάνω εἰς ἐμένα καὶ ἐγὼ νὰ γράψω νὰ ἡσυχάσουν καὶ νὰ μὴν ἀνακατώνονται πλέον μὲ τοὺς Τούρκους. Τὴν διαταγὴ μὲ τὴν ἔδωκε στὰ ἔβγα τοῦ Γεναρίου καὶ ἔκαμα διαταγὰς εἰς ὅλας τὰς ἐπαρχίας, καὶ ἔτσι οἱ προσκυνημένοι ἐτραβήχθηκαν ἀπὸ τοὺς Τούρκους, ὁ δὲ Νενέκος εἰς τὰς 26 τοῦ Μαρτίου ἐπῆρε τοὺς Τούρκους καὶ ἐπῆγε κι ἐχάλασε μία οἰκογένεια Καρυτινὴ ὁποὺ ἦτον ἀπὸ παλαιὰ εἰς τὴν Πάτρα, ἐσκλάβωσε τὰ παιδιά, οἱ ἄνδρες ἐγλύτωσαν μόνον μὲ τὸ κορμί, μὲ τὸ τουφέκι στὸ χέρι, τοὺς πῆρε 6.000 σφαχτά. Εἰς τὰ 26, ὅταν ἐπρωτοπροσκύνησε, εἶχα διατάξει ἕναν λεγόμενον
Σαγιᾶ νὰ τὸν σκοτώσει. Ὁ Σαγιᾶς μοῦ ἐζήτησε τὴν ἄδειαν καὶ ἐγὼ εἶχα τὴν ὄρεξιν, καὶ πάλιν ὅταν ἄκουσα καὶ ἐσκλάβωσε τοὺς Ἕλληνας τὸν ἐντεμπίχιασα μὲ ἕνα γράμμα: «Ἄπιστε, διατί δὲν τὸν σκοτώνεις, ποὺ ἀκόμη μὲ τοὺς Τούρκους εἶναι, ἀφοῦ ἦλθε ὁ Κυβερνήτης;»
Τότε ὁ Σαγιᾶς ἔσμιξε τὸν Νενέκο καὶ ἐσκοτώθη ὁ Νενέκος. Εἰς τὰ 1828 ἔγιναν παράπονα. Ὁ Νενέκος εἶχε φερμάνι ἀπὸ τὴν Πόλη καὶ τὸν ἔλεγαν Μπέη Νενέκο.»
Ο εκτελεστής του Νενέκου ήταν ο Αθανάσιος Σαγιάς,κατά
μία εκδοχή ήταν γυναικαδελφός και πρωτοπαλήκαρο του Νενέκου.Ο Φωτάκος τον
αναφέρει σαν εξάδελφό του.Κατά την οικογενειακή παράδοση που αναφέρει ο Πέτρος
Μπαλιώτης, από το χωριό Αγία Σωτήρα (Πέρα) Μεσσηνίας,ο Σαγιάς ήταν πρόγονός
του και η ιστορία του διασώθηκε γραπτώς.Σύμφωνα με την εκδοχή αυτή ο Σαγιάς,
αρχικά δέχθηκε να πραγματοποιήσει την εκτέλεση αλλά σύντομα μετάνιωσε και
μετακι- νήθηκε στη Μεσσηνία.Τελικά τον βρήκαν οι άνθρωποι του Κολοκοτρώνη και
τον υποχρέωσαν να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή του.Λόγω του τίτλου του Μπέη
που έφερε ο Νενέκος,υπήρξε επί- σημη διαμαρτυρία στην Ελληνική Πολιτεία από την
Οθωμανική Πύλη.
Σωζόμενος θρήνος για τον Νενέκο
Φαίνεται όμως ότι ο Νενέκος εξακολουθούσε να έχει αρκετή
υπόληψη ανάμεσα στους κατοίκους των Ζουμπατοχωρίων,όπως φαίνεται από θρηνητικά
τραγούδια της περιοχής τους που διέσωσε ο συμβολαιογράφος Δημήτριος Ζαλογγίτης
στα τέλη 19ου αιώνα.
Θρήνος για τον Νενέκο:
Αρχικό κείμενο (αρβανίτικα) Μετάφραση
,Ατε μπατάνε νε κιτάνε, Εκεί απέναντι από 'δω
,βράνε Νενέκο καπετάνε, σκότωσαν τον καπετάν Νενέκο
,βάνε τρι μόστρα ερίνε-κλιάνε, πήγαν τρεις αδελφές και τον
κλαίνε
,ε νιέρε ιφσίνε γκιάλνε, η μία του σφούγγαγε τα αίματα
,ε νιέτρα ντρέθ μουστάϊνε, και η άλλη του ΄στριβε τα
μουστάκια.
Από δεύτερο τραγούδι για το θάνατο του Νενέκου διαπιστώνεται ότι ο Σαγιάς εξαπάτησε τον Νενέκο αφού τον προσκάλεσε δήθεν για
να του βαπτίσει το παιδί,ενώ,στην ενέδρα που ακολούθησε,σκοτώ- θηκε και κάποιος
Αγγελής Σκιαδάς (ενδεχομένως συνοδός του Νενέκου).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια να σχετίζονται με την ανάρτηση και να είναι ευπρεπή.
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.