Νικόλαος Κριεζώτης

Οι σημερινοί Νεοέλληνες βρισκόμαστε ανάμεσα σε ένα ένδοξο παρελθόν,σε ένα θλιβερό παρόν και σε ένα αβέβαιο μέλλον.Ας θυμόμαστε λοιπόν και να τιμούμε τα άγια,τα ιερά και τα όσια της Πατρίδας μας.Χωρίς τη γνώση του παρελθόντος μας,της ιστο- ρίας μας,δεν είναι δυνατόν να μετρήσουμε τις δυ- νάμεις μας στο παρόν και να ατενίσουμε με αισιο- δοξία έστω και αυτό το αβέβαιο μέλλον μας.
Ας θυμηθούμε τον οπλαρχηγό από την Εύβοια τον Νικόλαο Κριεζώτη,ο οποίος από βοσκός έγινε ένας από τους ενδοξότερους πολέμαρχους,τάζοντας τη ζωή του στον αγώνα για τη λευτεριά από τους Τούρ- κους και βρίσκοντας προστασία από αυτούς,όταν το Παλάτι στράφηκε εναντίον του.Η εκρηκτική ιδιο- συγκρασία του,οι παράτολμες ενέργειες και η αδια- φορία του στον κίνδυνο τον οδήγησαν σε αξιοθαύ- μαστους ηρωισμούς και απίστευτες περιπέτειες.

Ο Ν. Κριεζώτης (το πραγματικό του επίθετο ήταν Καραχλιάνης) γεννήθηκε το 1785 στο Αργυρό,ένα ορεινό και κακοτράχαλο χωριό της Καρυστίας.

Μικρός έγινε τσοπάνος και αργότερα πήγε στο χωριό Κριεζά (από το οποίο μετονομάστηκε σε Κριεζώτης),όπου εξακολούθησε να δουλεύει ως βοσκός.Όμως,το ανήσυχο πνεύμα του δεν χωρούσε στα στενά όρια της περιοχής και έφηβος φεύγει από εκεί με καΐκι,για να βρεθεί στην Κιουτάχεια της Μικράς Ασίας,όπου γίνεται το πρωτοπαλίκαρο ενός μπέη,του Καρασμάνογλου.

Κάποτε,μη ανεχόμενος τις προσβολές ενός επίσημου ταχυδρόμου του σουλτάνου,τον σκοτώνει και συλλαμβάνεται.Οδηγείται στη Σμύρνη και κλείνεται στις φυλακές περιμένοντας να δικαστεί.Εκεί, μέσα στα μπουντρούμια,γνωρίζεται με έναν άλλο φυλακισμένο Έλληνα,τον Μαυροβουνιώτη,με τον οποίο γίνεται φίλος (επρόκειτο αργότερα να πολεμήσουν μαζί τους Τούρκους).Καταφέρνουν να δρα- πετεύσουν και να φτάσουν στην Εύβοια αρχές Μαΐου του 1821.

Η δράση αρχίζει

Ήδη από τον Μάρτιο έχει αρχίσει η Επανάσταση και τον Απρίλιο ο Αθανάσιος Διάκος είχε θυσιαστεί στην Αλαμάνα.Ο Κριεζώτης μπαίνει αμέσως στον αγώνα και η παράδοση τον θέλει να είναι μεταξύ των 116 παλικαριών που μαζί με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο κλείστηκαν τον Μάιο στο Χάνι της Γραβιάς και χάρισαν στην πατρίδα μία από τις ενδοξότερες μάχες της ιστορίας της.

Γυρίζει στην Εύβοια και κάτω από τις διαταγές του οπλαρχηγού Γοβιού (ή Γοβγίνα) αγωνίζεται τον Ιούλιο στα Βρυσάκια,εντυπωσιάζοντας τον Γοβιό με την αφοβία και γενναιότητά του.

Χαρακτηριστική είναι η φράση του αρχηγού προς τον υπαρχηγό του Σιούτα,κατά τη διάρκεια της μά- χης: Να πεις στο παλικάρι που φορεί τα τσοπάνικα να προσέχει και να μην εκτίθεται τόσο πολύ.

Την ίδια γενναιότητα επέδειξε και τον Αύγουστο στη μάχη της Στενής, αλλά και στις αψιμαχίες που ήταν σχεδόν καθημερινές.Χάρις στην παλικαριά και τον ηρωισμό του αποκτά μεγάλη φήμη και αρ- χές του 1822 γίνεται αρχηγός της Ανατολικής Εύβοιας,ενώ μετά τον θάνατο του Γοβιού,γενικός αρχηγός του νησιού.Επικεφαλής των αγωνιστών διατρέχει ολόκληρη την Εύβοια και μάχεται τους Τούρκους όπου τους συναντάει.

Στις 24 Φεβρουαρίου πολιορκείται στα Στύρα από τον Ομέρ πασά που διέθετε πολυπληθέστερο στρατό.Ο Κριεζώτης με 1.500 ένοπλους διασπά την πολιορκία και διαλύει το τούρκικο στράτευμα.
Τον ίδιο πασά συναντάει και πάλι στις 5 Μαΐου στην περιοχή της Καρύστου,τον νικάει κατά κράτος και τον αναγκάζει να κλειστεί στην Κάρυστο,για να σωθεί τελικά από τον τούρκικο στόλο που αποβίβασε εκεί νέες ισχυρές δυνάμεις.

Την ίδια τύχη είχε και ο αντικαταστάτης του Ομέρ,ο Αχμέτ Κεχαγιά,ο οποίος νικήθηκε και συ- νελήφθη σε μάχη κοντά στο Μαρμάρι.

Ο Κριεζώτης στη Συρία

Το 1823 προσβάλλεται από χολέρα (ή πανούκλα),φεύγει από την Εύβοια και πηγαίνει σε άσχημη κατάσταση στην Τζια.Παραμένει εκεί για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα,αποθεραπεύεται και ξαναρίχνεται στη μάχη.Με τους άνδρες του καταλαμβάνει και λεηλατεί το τούρκικο στρατόπεδο στο Ρούσαλη της Ρούμελης (17 Οκτωβρίου 1825) και μαζί με τον Καραϊσκάκη πολιορκεί τα Σάλωνα και αναγκάζει την φρουρά να παραδοθεί.

Την περίοδο αυτή έρχεται στην Ελλάδα ο χριστιανός Επίσκοπος Συρίας απεσταλμένος τους Εμίρη Μπεσίρ,ο οποίος ζητάει ενίσχυση για να πολεμήσει και αυτός τους Τούρκους.

Ο Κριεζώτης,ο Μαυροβουνιώτης και ο Χατζημιχάλης Νταλιάνης αποφασίζουν να πάνε στη Συρία για να βοηθήσουν τον εμίρη,πιστεύοντας ότι έτσι θα προκαλέσουν αντιπερισπασμό,αλλά και γενί- κευση της αντίστασης εναντίον του σουλτάνου και σε άλλες χώρες.

Μυστικά και χωρίς την άδεια της κυβέρνησης που δίσταζε,συγκεντρώνουν ένοπλους στην Τζια και με δέκα καράβια ο ιδιωτικός αυτός στρατός πηγαίνει στην Συρία.

Εκεί ο Κριεζώτης παρέμεινε λίγο,γιατί δεν βρήκε την συμπαράσταση που περίμενε από τον πληθυ- σμό.Αναγκάζεται,λοιπόν,να επιστρέψει στην Ελλάδα μέσω Βηρυτού,αφού προηγουμένως λεηλατεί τούρκικες αποθήκες και περιουσίες.

Επιστροφή στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα μόλις μαθαίνονται τα κατορθώματα του Κριεζώτη ξεσπάει σάλος και κατηγορείται ότι ο σκοπός της τυχοδιωκτικής αυτής εκστρατείας του ήταν η λεηλασία και η λαφυραγωγία.

Ο Κριεζώτης απτόητος συνεχίζει τον πόλεμο σε Ελληνικά και πάλι εδάφη.Σπεύδει σε βοήθεια του Φιλέλληνα Φαβιέρου που είχε αποκλειστεί στο Γαϊδουρονήσι και αναγκάζει τους Τούρκους του Ομέρ Βρυώνη να λύσουν την πολιορκία.

Τον Απρίλιο του 1826,πλάι στον Καραϊσκάκη συμμετέχει στη μάχη του Χαϊδαρίου και τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου,μετά τον θάνατο του Γκούρα,περνάει μέσα από τις τούρκικες γραμμές,ανεβαίνει με 300 άνδρες στην Ακρόπολη των Αθηνών και την υπερασπίζεται για 9 μήνες.

Ακολουθεί η πανωλεθρία των Ελλήνων στο Φάληρο,ο θάνατος του Καραϊσκάκη και η παράδοση της Ακρόπολης στους Τούρκους τον Μάιο του 1827.Ο Κριεζώτης με κανένα τρόπο δεν ήθελε να παρα- δώσει το ένδοξο αυτό Μνημείο και οι σύντροφοί του αναγκάστηκαν να τον δέσουν για να τον βγάλουν από εκεί.

Το φθινόπωρο τον βρίσκει,μαζί με τον παλιό του φίλο Μαυροβουνιώτη,να πολεμάει στο Πήλιο,όπου δίνει και μία αποφασιστική μάχη στο Τρίκερι.

Με τον ερχομό του Καποδίστρια και την αναδιοργάνωση του στρατεύματος,ονομάζεται χιλίαρχος και μετέχει στις τελευταίες επιχειρήσεις στην Ανατολική Ελλάδα υπό τον Δημήτριο Υψηλάντη.

Μετά την απελευθέρωση της χώρας,ο Όθωνας τον διορίζει Επιθεωρητή των στρατευμάτων της Εύ- βοιας με τον βαθμό του συνταγματάρχη,του απονέμει το παράσημο του Ταξιάρχη και τον χρήζει υπασπιστή του.

Λαϊκός ήρωας και ηγέτης

Ένδοξος πλέον ο Κριεζώτης,με καθολική την λαϊκή αναγνώριση,εγκαθίσταται στη Χαλκίδα και γί- νεται ο άρχοντάς της.Σε αυτόν προστρέχουν οι απλοί άνθρωποι για να λύσουν τις διαφορές τους και ο λόγος του είναι νόμος.

Σε μία περιοδεία του στην Εύβοια,ο Όθωνας διαπίστωσε ότι ο λαός ζητωκραύγαζε περισσότερο τον Κριεζώτη από τον ίδιο και πειράχτηκε.Ο Κριεζώτης του έδωσε την εξήγηση,με τον δικό του τρόπο.

-Εάν έκαναν διαφορετικά θάταν για δέσιμο.Εγώ τους προστάτευσα από τους πασάδες που γύρευαν να τους ξεκληρίσουν.

Η εξήγηση αυτή προκάλεσε την δυσαρέσκεια του Όθωνα,ακολούθησε η δυσμένεια και σύντομα απομάκρυνε τον Κριεζώτη από το παλάτι.

Η επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου

Η απόλυτη εξουσία του Όθωνα και ο παραμερισμός των αγωνιστών,άρχισε να δυσαρεστεί πολλούς μπαρουτοκαπνισμένους στρατιωτικούς.Δημιουργήθηκε,λοιπόν,μία ομάδα δυσαρεστημένων,την ο- ποία αποτελούσαν ο Μακρυγιάννης,ο Μπότσαρης,ο Κανάρης,ο Κριεζώτης,ο Καλλέργης,ο Λόντος και άλλοι. 

Την 3η Σεπτεμβρίου 1843,ο Καλλέργης μπαίνει στα ανάκτορα και απαιτεί από τον Όθωνα Σύνταγ- μα,κάτι που ο βασιλιάς -μη μπορώντας να κάνει διαφορετικά - αποδέχεται.

Το ίδιο βράδυ ο Κριεζώτης καταλαμβάνει το φρούριο του Καράμπαμπα και γίνεται ο απόλυτος κύριος της Χαλκίδας.Για όλες αυτές τις ενέργειές,λίγο αργότερα αμνηστεύεται και χωρίς να έχει πλέον κάποιο επίσημο αξίωμα,διοικεί την Εύβοια όπως αυτός νομίζει,χωρίς οι κρατικές αρχές να μπορούν να επέμβουν.

Στις εκλογές του 1847 ο Κριεζώτης,όχι μόνο εμποδίζει του κυβερνητικούς του Κωλλέτη να εκλέξουν τους εκπροσώπους που ήθελαν,αλλά αντίθετα έβγαλε αποτελέσματα της αρεσκείας του.Τότε ο Κωλλέτης εκδίδει ένταλμα σύλληψής του με την κατηγορία ότι μαζί με τον Γρίβα σχεδίαζε κίνημα ανατροπής του Όθωνα.

Ο Γρίβας για να σωθεί καταφεύγει στο εξωτερικό,ενώ ο Κριεζώτης πηγαίνει στην Αθήνα για να ζητήσει εξηγήσεις από τον Κωλλέτη.

Αμέσως συλλαμβάνεται και στέλνεται δέσμιος στις φυλακές Χαλκίδας,από όπου σε μερικές ημέρες δραπετεύει,κηρύσσει ανοιχτά πλέον αντιδυναστική επανάσταση και με 600 ενόπλους στρατοπεδεύει στη θέση Κοπανά στην Αγία Ελεούσα,δύο χιλιόμετρα από την Χαλκίδα.

Εμφύλιος πόλεμος και ακρωτηριασμός του Κριεζώτη

Εναντίον του επαναστατημένου Κριεζώτη στέλνονται ισχυρές στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις.

Μία τελευταία προσπάθεια συνεννόησης του αρχηγού των κυβερνητικών στρατευμάτων και του Κριεζώτη δεν αποδίδει και τα πλοία που είχαν παραταχθεί στον Βόρειο Ευβοϊκό αρχίζουν να κανο- νιοβολούν τις θέσεις των επαναστατών.

Οι οβίδες πέφτουν σαν βροχή στο αρχηγείο του Κριεζώτη και μία του συντρίβει το αριστερό χέρι πάνω από τον καρπό,ο οποίος άχρηστος πλέον,κρέμεται από τις σάρκες.

Παρόλα τα παρακάλια του Κριεζώτη,κανείς δεν βρίσκει τη δύναμη για να του το αποκόψει.Έτσι το στερεώνει σε μία πέτρα και τραβώντας το γιαταγάνι του,το κόβει ο ίδιος.Η αιμορραγία είναι ακατά- σχετη παρ΄ όλες τις προσπάθειες των συντρόφων του να τη σταματήσουν με κομμάτια από τις φουστανέλες τους.Μισοπεθαμένος ο Κριεζώτης βράζει κατράμι που το χρησιμοποιούσαν οι ψαράδες για τις βάρκες τους και χώνει το χέρι του μέσα για να σταματήσει το αίμα και για να αποφύγει την μόλυνση.Και ενώ σταμάτησε την αιμορραγία,δεν κατάφερε να συγκρατήσει τον πανικό των στρα- τιωτών του,που τρομοκρατημένοι από τον αδιάκοπο κανονιοβολισμό και τον τραυματισμό του αρχηγού τους,διαλύθηκαν.

Η φυγή του Κριεζώτη και ο θάνατός του

Αναγκάστηκε,λοιπόν,να υποχωρήσει και δια μέσου της Κύμης,Ψαρών και Χίου καταφεύγει στη Σμύρνη,όπου οι Τούρκοι διέθεταν γιατρούς και παράλληλα του παραχώρησαν πολιτικό άσυλο.

Εκεί έζησε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του ο Κριεζώτης,αφού η αμνηστία που δόθηκε σε όλους ό- σους έλαβαν μέρος στα επαναστατικά κινήματα,εξαιρούσε τον Κριεζώτη,τον Γρίβα και τον Βοζαΐ- τη.

Πέθανε στις 12 Φεβρουαρίου 1853,σε ηλικία 68 ετών και κηδεύτηκε στο Ναό της Αγίας Φωτεινής της Σμύρνης.

Μετά την ανατροπή του Όθωνα,τα οστά του μεγάλου αυτού πολέμαρχου διακομίστηκαν στη Χαλ- κίδα,στις 13 Οκτωβρίου 1863.

Σήμερα η προτομή του κοσμεί την πλατεία του Αγίου Νικολάου στη Χαλκίδα,ενώ ένας κεντρικός δρόμος της πόλης φέρει το όνομά του.

Υπόνοιες

Αυτή ήταν σε σύντομες γραμμές η ζωή του Νικόλαου Κριεζώτη,ενός από τους μεγαλύτερους αγωνι- στές της ελευθερίας,που πολέμησε όσο ελάχιστοι τους Τούρκους,βρήκε προστασία από αυτούς και που ο θρύλος του παρέμεινε ζωντανός δεκάδες χρόνια μετά τον θάνατό του.

Μυστηριώδη πάντως παραμένουν τα αίτια του θανάτου του και πολλοί τον αποδίδουν,όχι σε φυσικά αίτια,αλλά σε δολοφονία με δηλητήριο.

Πηγή:  http://notios-evoikos.blogspot.gr/   25.3.2012

Κατεβάστε:  Μαρία Σκοπελίτη,Κάρυστος 1821

Μία σύντομη ιστορική αποτύπωση με την αρωγή θεατρικής φόρμας.