Αρβανίτες ...άλλη μία έκδοση.

Άρθρο του Κώστα Μαρδά για το βιβλίο «Αρβανίτες» του Σπύρου Κασελίμη. 

(Από την fb ομάδα μου Αρβανίτες,5.12.2014).

«Αρβανίτες-Μύθοι και πραγματικότητα»,ένα βιβλίο-μελέτη για την ιστορία και την προέλευσή τους.

«Αρβανίτες,μύθοι και πραγματικότητα».Ένα βιβλίο του Σπύρου Κασελίμη, από τις εκδόσεις Μπατσιούλας,έρχεται να ξεκαθαρίσει αλήθειες για την προέλευση,την ιστορία,την γλώσσα,τα ήθη και τα έθιμα αυτού του ιδιόμορ- φου λαού.

Είναι το Α και το Ω της «Αρβανιτιάς» σε 213 σελίδες,με βιβλιογραφία αλλά και προσωπικές μαρτυρίες,καθώς ο συγγραφέας υπογραμμίζει με υπερη- φάνεια την αρβανίτικη καταγωγή του από την Ασωπία Θηβών–πρώην Χρεμποτσάρι,ένα από τα αρβανιτοχώρια της Βοιωτίας.Εκεί όπου οι κάτοι- κοι,αγράμματοι γεωργοκτηνοτρόφοι,ζούσαν με σκληρή δουλειά,απόλυτη λι- τότητα και αποδεδειγμένο πατριωτισμό από τον πόλεμο του 1897 και τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1912-1913,μέχρι τη δόξα του 1940-1941 και τον εμφύλιο 1945-1949.

Καταρχάς,ο μελετητής εξηγεί την προέλευση της λέξης «Αρβανίτες».Προ- έρχεται από την αρχαιοελληνική πόλη Άρβανο,νοτίως του Γενούσου πο- ταμού,κοντά στο Δυρράχιο της Ιλλυρίας.

Έπειτα αναφέρεται στην εγκατάσταση και στις μετακινήσεις στον ελλαδικό χώρο.Στη Θεσσαλία έφτασαν περίπου τον 13ο αιώνα.Στην Πελοπόννησο επί Ιωάννου Κατακουζηνού (1341-1355).Στην ίδια επίσης περίοδο διασκορπίστηκαν στην Αττική,στην Βοιωτία και στην Εύβοια.Στο Μυστρά εγκαταστάθηκαν το 1405 από τον Θεόδωρο Α’ Παλαιολόγο για την προστασία του δεσποτάτου από τις επιδρομές Βενετών και Τούρκων.

«Το μεγαλύτερο μέρος των μισθοφόρων είναι έλληνες και Αρβανίτες έλληνες» έγραφε σε έγγραφό του το 1479 ο Μάρκος Βαρβαρήγος απευθυνόμενος στη γερουσία της Βενετίας.Σημειωτέον ότι μέχρι το 1470 είχαν εγκατασταθεί 15.000 στη Λευκάδα και 10.000 στη Ζάκυνθο.Ακόμα και στην Κύπρο και στην Κρήτη έφτασαν μαζικά.Στο τέλος του 16ου αιώνα εμ- φανίστηκαν στην Αθήνα,στα νησιά του Αργοσαρωνικού.

Μαθαίνουμε μάλιστα ότι η γνωστή φράση «αθηναίος γκάγκαρος» έρχεται από το παρώνυμο που ανήκε μόνο στους Αρβανίτες της Ανατολικής πλευράς της Πλάκας,από την οδό Αθηναίων και πέρα.Αυτοί προερχόταν από την τάξη των γκαγκαρέων,όπως ονομάζονταν οι απόστρατοι της πολεμικής δύναμης που υπηρετούσαν στην Πελοπόννησο.Πρόκειται για παραφθορά της λατινικής λέξης βαγκάριος.

Ο συγγραφέας κάνει ιδιαίτερη αναφορά στους ελληνικής συνείδησης Αρβανίτες που είχαν την αετοφωλιά τους στο Σούλι της Ηπείρου.Μιλάμε για 800 οικογένειες απομονωμένες στα βουνά με επιφανέστερες αρχοντικές φάρες αυτές των Τζα- βελαίων και Μποτσαίων.Ήταν πολεμιστές και χριστιανοί ορθόδοξοι που φορούσαν τη φουστανέλα,η οποία,δεν ήταν τί- ποτα άλλο,παρά ο βραχύς χιτώνας των αρχαίων μακεδόνων.Οι Σουλιώτες Αρβανίτες στήριξαν την επανάσταση με αυ- τοθυσία αναδεικνύοντας ανυπότακτους οπλαρχηγούς.

Ερώτημα: Γιατί ενώ μιλούσαν ελληνικά,υπερίσχυε η αρβανίτικη γλώσσα στην καθημερινή επικοινωνία; Επικαλούμενος τον ιστορικό Κωνσταντίνο Άμαντο,ο συγγραφέας εξηγεί ότι ο γραμματικός πλούτος της ελληνικής,σε συνδυασμό με την έλλειψη σχολείων,καθιστούσε δυσχερή την χρήση της σε σχέση με την αλβανική που είχε μόλις 1.600 λέξεις.

Τελικά,με την συνεχή ανάπτυξη των μέσων επικοινωνίας και συγκοινωνίας και την απόδοση των εκπαιδευτικών συ- στημάτων η αρβανίτικη διάλεκτος υποχώρησε έναντι της ελληνικής γλώσσας.Έφτασε να μιλιέται στην Ελλάδα μέχρι τις μέρες μας σε λίγα πια χωριά τις Βοιωτίας,της Κορινθίας,της Αργολίδας και της Άνδρου.Και όμως,σε αυτή τη διάλεκτο ύμνησαν την Ελλάδα πολλοί αγωνιστές του ΄21 και οι απόγονοι της.

Το βιβλίο κλείνει με έναν κατάλογο-έκπληξη.Είναι τα ονόματα Αρβανίτικης καταγωγής επιφανών ανδρών και γυναικών από τον χώρο της πολεμικής τέχνης,της πολιτικής,της θρησκείας και του πολιτισμού: Μάρκος Μπότσαρης,Ανδρέας Μια- ούλης,Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα,Οδυσσέας Ανδρούτσος,Παύλος Κουντουριώτης,Θεόδωρος Πάγκαλος,Αλέξανδρος Κο- ρυζής,Ναπολέων Ζέρβας,Κώστας Κολιγιάννης,Θεόδωρος Πάγκαλος (εγγονός),ο πατριάρχης Αθηναγόρας,ο σημερινός αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος,Νίκος Εγγονόπουλος,Ανδρέας Εμπειρίκος,Έλλη Λαμπέτη,Μελίνα Μερκούρη,Σωτηρία Μπέλ- λου,Γρηγόρης Μπιθικώτσης,Ειρήνη Παππά,Χάρις Αλεξίου.

Ένα βιβλίο που αποδεικνύει ότι,εν τέλει,η εθνική συνείδηση μπορεί να υπερβαίνει τη γλώσσα.

Κώστας Μαρδάς,Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων

Σχόλιο Γ.Β. Πέππα: Θερμή η προσπάθεια του Κ. Μαρδά να στηρίξει την κυκλοφορία του εν λόγω βιβλίου.Πάντως,τείνει να γίνει ρεύμα η σχετική εκδοτική δραστηριότητα.

Βέβαια,δεν γνωρίζω αν οι αστοχίες περί του "ιδιόμορφου λαού" (sic),ανήκουν στον Μαρδά ή τον Κασελίμη.Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο (τα παραπάνω δεν βοηθούν) και δεν θέλω να αδικήσω τον συγγραφέα.Αρχαιοελληνική (προ Χριστού,δηλαδή) πόλη Άρβανο δεν υπήρχε.Για να μην ξανα- λέμε τα ίδια,περιηγηθείτε εδώ.Αρβανίτες δεν κατέβηκαν ποτέ σε μεγάλες μάζες.Όπου εγκατα- στάθηκαν (πλην Ύδρας,Σπετσών),αποτελούσαν ισχνή μειοψηφία μέσα στους άλλους Έλληνες (δες χαρακτηριστικά εδώ κι εδώ).Την πλημμυρίδα μετακινήσεων προς νότο πλασάρει δολίως η αλ- βανική προπαγάνδα (και οι συνειδητοί ντόπιοι τζουτζέδες της) εδώ και 30 χρόνια.Πιστεύω ότι ο κ. Κασελίμης δεν θα υπέπεσε σε αυτό το σφάλμα.

Για τους Γκάγκαρους,παλιοί αρβανίτες (γεννημένοι στο τέλος του 19ου αι.) μου ΄χαν δώσει διά- φορες ερμηνείες,όπως ότι προέρχεται από το γκάγκαρο (θηλυκωτό άγκιστρο στη μέσα μεριά της πόρτας,που την ασφάλιζε) ή από τη φράση γκα γκαρδ (από την Ακρόπολη).Γκαρδ,στα αρβανί- τικα,είναι ο φράχτης και συνυποδηλωτικά ο φυλασσόμενος,προστατευόμενος χώρος.Εννοώντας λοιπόν,αυτοί οι παλιοί Πλακιώτες Αρβανίτες την Ακρόπολη οιονεί ως γκαρδ,έλεγαν γιάμ γκα γκαρδ (είμαι/μένω από κει που ΄ναι το μνημείο,ο βράχος σαν φράγμα κ.λπ.).

Τέλος,η αναφορά των αρβανίτικων ως αλβανική και η κατακλείδα η εθνική συνείδηση μπορεί να υπερβαίνει τη γλώσσα,είναι προσβλητική για κάθε Έλληνα αρβανίτη και α- ποκαλυπτική της καθολικής ασχετοσύνης αυτού που το λέει.Τα αρβανίτικα είναι Ελλη- νικά.