Με κα μαρ μάλλι

Με κα μαρ μάλλι

Πρόκειται για μια φράση που δηλώνει έντονο συναίσθημα.Κατά λέξη: με έχει πάρει πόθος (νο- σταλγία,λαχτάρα,επιθυμία,πάθος).Για την λέξη μάλλι αφιέρωσα πολύ χρόνο συζητήσεων με άτομα που γνωρίζουν τα αρβανίτικα καλλίτερα από μένα.Ίδια λέξη χρησιμοποιείται και για το βουνό,το όρος.Αναζητούσα έτσι,στην αρχή,μια περιφραστική διατύπωση που να αφορά έντονο συναίσθημα και να έχει μία σχέση με βουνό,όσο κι αν ήταν αυτό δυνατό.Καθοριστικό στην αναζήτησή μου υ- πήρξε ένα δημοτικό αρβανίτικο τραγούδι από την Καρυστία που υπάρχει στο ντοκιμαντέρ Μουσικό οδοιπορικό στην Καρυστία.Εκεί (14΄-18΄20΄΄) υπάρχει η εν λόγω φράση και ο λαϊκός τραγουδιστής την αποδίδει σ΄ έχω λαχταρήσει.Έχοντας λοιπόν,βεβαιωμένη μαρτυρία για το νόημα της φράσης από α- τόφια καθαρή αναμφισβήτητη πηγή καταλήγουμε ότι μάλλι σημαίνει έντονος πόθος και όλα τα ανάλογα σχετικά.

Φίλος από Ελευσίνα,άριστος γνώστης των αρβανίτικων,μου είπε ότι αυτό το μάλλι προφέρεται με παχύ λάμδα (λλ),εννώ το μάλι (= βουνό) προφέρεται με ψιλό λάμδα (λ).Είναι δύσκολο τώρα πια,κατά την εκτίμησή μου,να αποσαφηνιστούν αυτές οι λεκτικές λεπτομέρειες μια και δεν υπάρχει ένα σο- βαρό επιστημονικό λεξικό του αρβανίτικου ιδιώματος.Η πείρα μου,λέει ότι πέρα από τις κατά τόπους εκφραστικές διαφορές,υπάρχουν παραφθορές και υποκειμενισμοί που καθιστούν δύσκολη την ορθή απόδοση κάποιων αρβανίτικων λέξεων.Άσε που τελευταία έχει προστεθεί στα παραπάνω και η δο- λιότητα μερικών που στοχεύει στην παραποίηση,τη στρέβλωση και την εμφάνιση των αρβανίτικων ως αλβανικά.

Ας πάμε να αναζητήσουμε την ετυμολο- γία των λέξεων μάλλι και μάλι,αν δε- χτούμε την διαφορετική ορθογραφία τους: υπάρχει το επίρρημα μάλα-μάλλον-μάλι- στα.Πρωτογενής λέξη που δηλώνει το πο- λύ,το υπερβολικό,το παραπάνω,το μέγε- θος,την αύξηση,την πλησμονή.Το επίρρη- μα,στους βαθμούς του,συντάσσεται τόσο με όνομα (επίθετο),όσο και με ρήμα και ε- πίρρημα.Παντού,κατά κανόνα,λειτουργεί διασταλτικά,επιτατικά.

Πρόκειται για μία αρχική ρίζα που υπο- στασιάζει την έννοια του πολύ,του όγκου, της πληθώρας,της πληθύος,της έντασης και του μεγέθους.

Έτσι προέκυψε και η έννοια του βουνού (μάλι),ως γεωγραφικού όρου που δηλώνει μέγεθος,προεξοχή όγκου,εξαιρετική πο- σότητα γης,υπέρβαση από τη νοητή φυσι- κή γραμμή.Ακόμα και σήμερα λέμε ο πό- νος μου είναι βουνό,τα βάσανα μου είναι βουνό,η λαχτάρα μου είναι βουνό κ.λ.π.για να εκφράσουμε μεγάλο βαθμό.

Αναλόγως και το μάλλι.Εδώ δεν έχουμε σήμανση επί της γεωγραφίας,αλλά επί του ψυχικού κόσμου και των συναισθη- μάτων.Δυνατό πάθος,έντονη επιθυμία,τρανή λαχτάρα,άκρατη νοσταλγία,σθεναρό πόθο κ.λ.π.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται και στο Λεξικό του Κ. Χριστοφορίδη (σελ. 218),πόνημα χρηματο-δοτημένο από την τότε Ελληνική κυβέρνηση στην προσπάθειά της να εντάξει όλους τους πλη- θυσμούς της τουρκοκρατούμενης τότε Ηπείρου στο όραμα και τη δυναμική προοπτική της α- πελευθέρωσης των σκλαβωμένων Ελληνικών εδαφών και πληθυσμών.

Το Λεξικό αυτό (1904,σπουδαία βιβλιογραφική πηγή) εν πρώτοις καταγράφει τις ως τότε λέξεις της αλβανικής (κάπου λιγότερες από 11.000),χρησιμοποιώντας ελληνικό αλφάβητο (με επικουρία δύο λατινικών χαρακτήρων μόνο) και ετυμολογώντας τες (πλην των σλαβικών και τουρκικών δα- νείων,βέβαια) από τα αρχαία ελληνικά!

Ο σκιπετάρης Κων/νος Χριστοφορίδης από το Ελμπασάν,με το τόσο Ελληνικό όνομα,φορέας ευρείας ελληνικής παιδείας,μετείχε στο εκκολαπτόμενο αλβανικό εθνικιστικό κίνημα.Αν και ο σκοπός του ήταν διαφορετικός από τη χορηγό του λεξικού του (που εκδόθηκε,τελικά,εννιά χρόνια μετά τον θά- νατό του) Ελληνική Πολιτεία,κινήθηκε με εντιμότητα και ταιριαστή για την εποχή του επιστημονική δεοντολογία.Οι καθαρά σκιπετάρικες λέξεις (απομεινάρια της Δακικής καταγωγής των Αλβα- νών;),κατά πρόχειρους υπολογισμούς μου,δεν ξεπερνούν τις 1.600.Μένει έτσι,ο κύριος κορμός των ελληνογενών αρβανίτικων,ενός αρχαίου γλωσσικού ιδιώματος των ακρινών Ηπειρωτών Ελλή- νων,μαρτυρημένο και από τον Θουκυδίδη (βιβλίο Β).Οι έποικοι Σκιπτάρ (Δάκες Κοστοβώκοι,κατά τον καθηγητή Αχ. Λαζάρου,ο μόνος που δίνει στέρεα ερμηνεία της προέλευσής τους),πολιτιστικά α- νύπαρκτοι,ερχόμενοι κατά τον 5^ο αι. περίπου στην ανατολική Αδριατική,εντάχθηκαν/υποτάχθηκαν στο πρώιμο Βυζάντιο και γνώρισαν (αυτό που μας ενδιαφέρει) τους Έλληνες του Αρβάνου,απ΄ τους οποίους μπολιάστηκαν το ντοπιολάλημά τους.

Θα ολοκληρώσω τούτη την παρέκβαση με δυο ακόμα επισημάνσεις:

1. Η θρασέως λαλίστατη αλβανική προπαγάνδα,ενώ τσαμπουνάει επί παντός επιστητού,απίστευτες ανοησίες,σχεδόν αποκρύπτει το λεξικό του Κ.Χ.,παρουσιάζοντάς το μόνο με κοπτοραπτικούς θεα- τρινισμούς.Το σύγγραμα αυτό,στην ουσία αποδεικνύει ότι αλβανική γλώσσα δεν υπάρχει,ένα υ- βρίδιο είναι,στημένο στα ελληνογενή αρβανίτικα.Επαναλαμβάνω: ο ίδιος ο συντάκτης,ο Κων/νος Χριστοφορίδης,ετυμολογεί εκ των αρχαίων Ελληνικών!

2.Η αλβανική σήμερα αριθμεί περί τις 65.000 λέξεις.Από τις ούτε 11.000 το 1904,έφτασε επί Χότζα τις 65.000.Το κατασκευασμένο κράτος διψούσε για …εθνικά χαρακτηριστικά.Τα σταλινικά χυτήρια ανέλαβαν να δημιουργήσουν Ιστορία και ρίζα (επιστρατεύτηκαν για τούτο Πελασγοί και Ιλλυριοί) και μεταξύ άλλων και γλώσσα.Χιλιάδες δάνεια από Ιταλικά,Αγγλικά κ.λπ. μεταφυτεύτηκαν στο γυμνό,χέρσο,κούφιο νεφέλωμα της σκιπτάρικης κατασκευής για να προκύψει (ω,θαύμα!) αλβανική δήθεν γλώσσα…

Να σταθούμε λίγο και στις άλλες λέξεις: με κα μαρ = με έχει πάρει

Το με είναι ο αδύνατος τύπος της προσωπικής αντωνυμίας,ακριβώς όπως και στα ελληνικά.

Το κα μαρ είναι γ΄ ενικό Παρακειμένου του ρήματος μαρ: παίρνω,λαμβάνω,αρπάζω,δράττω  (μαρς: πάρεις,μόρα:πήρα,ιμάρι:ληψόμενος,που να πάρεις!).

Πρόκειται για το ρ. μείρομαι (√ΜΕΡ → μέρ-ος,μερ-ίς,μοίρ-α,μόρ-α,mer-eo,mer-enda κ.ά. πολλά.Στον   Παρακείμενο δε,αναπτυσσόταν η έννοια του λαγχάνω,τυγχάνω. Ει- μαρμένον εστί (Μενεξ. 243Ε)=ό,τι δίδεται  ή αποδίδεται εις τινα.

Ακόμα το ρ. μάρπ-τω (√ΜΑΠ,εκτεταμένη σε ΜΑΡΠ)=αρ- πάζω,πιάνω,συλλαμβάνω κ.ο.κ. Άσκοποι πλάκες έμαρψαν (Σοφ. Ο. Κ. 1682)= η αόρατη γη τον κατάπιε/πήρε.

Τα αρβανίτικα είναι ελληνικά,αποτελούν πρωτόλουβο μόρ- φωμα της ελληνικής.Όσοι αντιτίθενται,ας παραθέσουν την ετυμολογική προσέγγιση των παραπάνω λέξεων εκτός της ελληνικής,για να δούμε τη σοβαρότητα και την επιστημο- σύνη τους.

Γιάννης Βασ. Πέππας,Φιλόλογος-Συγγραφέας