Η καλλιέργεια αλβανικού εθνικισμού στην Ήπειρο (τέλη 19ου αι.)

Ανάπτυξη ρουμανικής και αλβανικής κίνησης στο μακεδονικό χώρο - Κ. Α. Βακαλόπουλος

2. Σταδιακή και βαθμιαία πρόοδο παρουσιάζει στα τέλη του 19ου αιώνα και η αλβανική Κίνηση στο βιλαέτι του Μοναστηρίου. Οι αλβανικές αξιώσεις στο τμήμα αυτό της Μακεδονίας περιγράφονται σε μακροσκελές υπόμνημα του αλβανικού συνδέσμου, το οποίο υποβλήθηκε στα 1896 στους διπλωματικούς εκπροσώπους των μεγάλων δυνάμεων και στα ευρωπαϊκά προξενεία. Στο υπόμνημα αυτό επισημαίνεται ανάμεσα σ’ άλλα σημεία η αλβανική καταγωγή των πληθυσμών των βιλαετίων Μοναστηρίου, Κοσόβου, Ιωαννίνων και Σκούταρι και επιζητείται η συγχώνευσή τους σ’ ένα βιλαέτι με επικεφαλής ένα Αλβανό βαλή και με Πρωτεύουσα το Μοναστήρι. Αξιόλογη δραστηριότητα παράλληλα με τον αλβανικό σύνδεσμο «Drita» του Βουκουρεστίου, είχε αναλάβει και η «Ditorija», η οποία είχε σκοπό την αφύπνιση της εθνικής αλβανικής συνείδησης και την ίδρυση ανεξάρτητου αλβανικού κράτους. Ο σύνδεσμος αυτός, αν και αντιμαχόταν ουσιαστικά την ακεραιότητα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, διατηρούσε έστω και επιφανειακά, φιλικές σχέσεις με την Πύλη. Η «Ditorija» ανάμεσα στα μέλη της συγκαταριθμούσε πλούσιους και πολυάριθμους Αλβανούς του Βουκουρεστίου, οι οποίοι είχαν συγγενείς στην Αλβανία. Σημαντική ώθηση στην καλλιέργεια της αλβανικής εθνικής συνείδησης έδωσε επίσης στα τέλη του 19ου αιώνα και η προτεσταντική κίνηση με κύριους φορείς την Αμερικανική Ευαγγελική Εκκλησία και τους Άγγλους και Σκώτους μισιοναρίους, οι οποίοι είχαν την έδρα τους στο Μοναστήρι. Η αμερικανική προτεσταντική Κίνηση ίδρυσε στα τέλη της δεκαετίας 1880-1890 εκκλησία και σχολείο στην Κορυτσά με τη συμπαράσταση της επίσημης αυστριακής πολιτικής.

Στην περιφέρεια της Κορυτσάς παρά τις επίπονες προσπάθειες των Αλβανών μπέηδων Αλιό, Ορχάν, Μαχμούτ, Μεχμέτ και Τσερκίζ για τη διάδοση της αλβανικής κίνησης, την εκτύπωση αλβανικών βιβλίων και την ίδρυση αλβανικών σχολείων με τη συμπαράσταση του Αυστριακού προξένου του Μοναστηρίου, ο αλβανόφωνος πληθυσμός διατηρεί στα τέλη του 19ου αιώνα στη μεγαλύτερή του πλειοψηφία ελληνική συνείδηση και αγωνίζεται για τη δικαίωση των εθνικών επιδιώξεών του. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι τα πρώτα αλβανικά σχολεία που ιδρύθηκαν στην Κορυτσά, στο Στάροβο και στην Κολώνια στα τέλη της δεκαετίας του 1880—1890 είχαν προσελκύσει ελάχιστους μόνο μαθητές από το ντόπιο πληθυσμό. Στα τέλη του περασμένου αιώνα, οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι της αλβανικής Κίνησης στο σαντζάκι της Κορυτσάς υπήρξαν οι Ευθ. Μάρκουα, Γιοβάν Κοστούρης, Βάσκα Ρίστο Τίρπο και Ευάγγ. Παντέλης, που ήταν εγκατεστημένος στο Βουκουρέστι. Όλοι αυτοί σε στενή συνεργασία με τους αλβανικούς συνδέσμους του Βουκουρεστίου συντόνιζαν τις ενέργειές τους για τη διάδοση της αλβανικής κίνησης. Διοχέτευαν πολυάριθμα έντυπα και αλβανικά βιβλία στην Κορυτσά, στο Μοναστήρι, στο Τεπελένι, στο Μπεράτι και στη Δίβρα. Σημαντική υλική και ηθική συμπαράσταση τους παρείχε η αγγλική προτεσταντική Βιβλική Εταιρεία του Μοναστηρίου και άλλες αμερικανικές ιεραποστολές της Ευρωπαϊκής Τουρκίας. Ο διευθυντής της Βιβλικής Εταιρείας Γ. Κύριας, ο οποίος συνεχίζει μετά το 1894 το έργο του αδελφού του, που είχε μεταφράσει το Ευαγγέλιο στα αλβανικά, ανέλαβε με τον Αθ. Σίνα την αποστολή αλβανικών βιβλίων στις αλβανόφωνες περιοχές του βιλαετίου Μοναστηρίου και άνοιξε ένα μικρό βιβλιοπωλείο στο Μοναστήρι. Με την υλική συμπαράσταση της προτεσταντικής Βιβλικής Εταιρείας ιδρύθηκε στα 1891 αλβανικό σχολείο θηλέων, στο οποίο στα 1899 φοιτούσαν 45 μαθήτριες, χριστιανές και μουσουλμάνες.

Το αλβανικό αρρεναγωγείο της Κορυτσάς στεγαζόταν σε κτίριο που είχε παραχωρήσει ο Βάσκο Τίρπα. Σ’ αυτό στα 1899 φοιτούσαν 45 χριστιανοί μαθητές, διαιρεμένοι σε 4 τάξεις, όπου διδάσκονταν ακόμη και την ελληνική γλώσσα. Την ίδια χρονιά λειτουργούσαν στην Κορυτσά, σε μια πόλη 12.000—14.000 κυρίως Ελλήνων κατοίκων, 5 ελληνικά δημοτικά σχολεία και 1 γυμνάσιο. Τα αλβανικά σχολεία της Κορυτσάς δεν είχαν μόνο τη σημαντική υλική συνδρομή των αλβανικών συνδέσμων του Βουκουρεστίου, αλλά και της Αυστροουγγαρίας, όπως φαίνεται καθαρά από επιστολή γραμμένη στις 4 Ιουλίου του 1899 από τον Αυστριακό πρόξενο του Μοναστηρίου Κral προς τον υπουργό Εξωτερικών κόμη νοn Goluchovski, τον οποίο ευχαριστεί για την αποστολή 20 χρυσών ναπολεονίων, που προορίζονταν για την ανάπτυξη της αλβανικής εκπαιδευτικής κίνησης. Η αξιόλογη υλική και ηθική συμπαράσταση της Αυστροουγγαρίας προς τους Αλβανούς και οι έντονες προσπάθειές της, κυρίως μετά το 1896, για τη δημιουργία και το σχηματισμό ανεξάρτητου κράτους εντάσσονται την εποχή αυτή στα πλαίσια της βαλκανικής πολιτικής της Αυστρίας και αποτελούν ισχυρό αντίρροπο στις διπλωματικές ενέργειες της Ιταλίας για την απόκτηση ουσιαστικής επιρροής στο αλβανικό ζήτημα.

Τον Ιούλιο του 1899 ο Αυστριακός πρόξενος του Μοναστηρίου Κral επιχείρησε μια μεγάλη περιοδεία στο βορειοδυτικό μακεδονικό χώρο. Επισκέφθηκε το Πόγραδετς και την Κορυτσά, όπου ήρθε σ’ επαφή με τους ντόπιους ισχυρούς Αλβανούς μπέηδες. Στο Πόγραδετς συναντήθηκε με τον Χοσρέφ μπέη, που ασκούσε μεγάλη επιρροή και θεωρούνταν φανατικός αντίπαλος των Τούρκων. Ο Χοσρέφ μπέης έτρεφε μεγάλη συμπάθεια προς την Αυστροουγγαρία και στήριζε πολλές ελπίδες στις μελλοντικές διπλωματικές ενέργειές της για τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου αλβανικού κράτους. Στην Κορυτσά ο Κral συναντήθηκε αρχικά με τον άξιο και ικανό Έλληνα μητροπολίτη Γερβάσιο, ο οποίος επισήμανε στον Αυστριακό πρόξενο την κυριαρχική παρουσία του ελληνικού στοιχείου. Έπειτα ήλθε σ’ επαφή με τους Αλβανούς μπεήδες Αλιό, Μεχμέτ, Ομέρ και Τζαφέρ, με τους οποίους διατηρούσε εγκάρδιες σχέσεις. Οι μπέηδες αυτοί ζήτησαν από τον Κral την ίδρυση αυστριακού προξενείου στην Κορυτσά και τη δυνατότητα πραγματοποίησης στενών επαφών των εξεχόντων Αλβανών του Βουκουρεστίου με την εκεί αυστριακή πρεσβεία για το συντονισμό των ενεργειών τους.

Πηγή: Η Μακεδονία στις παραμονές του Μακεδονικού Αγώνα (1894 – 1904), Κ. Α. Βακαλόπουλος, εκδ. Μπαρμπουνάκης.

Από: Βλαχόφωνοι Έλληνες,19-11-2014 

(http://vlahofonoi.blogspot.gr/2014/11/blog-post_19.html?spref=fb)

Σχόλιο Γ. Β. Πέππα: Η λεγόμενη αλβανική συνείδηση (αλβανικός εθνικισμός) στην ουσία δεν είναι παρά η συνειδητοποίηση μιας πληθυσμιακής μειοψηφίας του ΒορειοΗπειρωτικού χώρου ότι ...δεν διαθέτει εθνική ταυτότητα.Όσοι από αυτούς είχαν αστικοποιηθεί,είχαν ανελιχθεί κοινωνικά στην Οθωμανική πολυεθνία (διά του εμπορίου και της μόρφωσης),αναζήτησαν χαρακτηριστικά ιδιοπροσωπίας.Συνέβα-λαν σ΄ αυτό,οι Αυστριακοί προς ιδίαν ωφέλειαν από την διαφαινόμενη κατάρρευση της Πύλης.Λίγο μετά,και οι ίδιοι οι Τούρκοι θα σιγοντάρουν την εκκόλαψη αλβανι-κής εθνότητας για να ανασχεθεί η απελευθερωτική ορμή των Ελλήνων,που σαρωτι-κά ξέσπασε στους Βαλκανικούς πολέμους.

Η κολόβωση του Ελληνισμού (με αποκοπή απ΄ τον εθνικό κορμό της -τρις απελευ-θερωθείσα- Β. Ηπείρου και της Ιωνίας,Αν. Θράκης) υπήρξε προϊόν γεωστρατηγικών μεθοδεύσεων,χωρίς να παραβλέπονται και τα δικά μας λάθη.

Και στα γραφόμενα του κ. Βακαλόπουλου καταφαίνεται η σφριγηλή κυριαρχία του Ελληνικού είναι και φρονείν και στην βορεινή Ήπειρο.