Εμείς,οι Αρβανίτες

Έργο του Χρήστου Τσεβά (από Μενίδι).

Εμείς,οι Αρβανίτες

Η ζωή των Ελλήνων Αρβανιτών,με όλα τα χαρακτηριστικά που μπορεί να εντοπίσει κανείς σε μιαν παλλόμενη καθημερινότητα συνέχειας,έφθασε απ΄ το βάθος του χρόνου ατόφια,ανεπηρέαστη και ανεπιτήδευτη ως και τον πόλεμο.Απ΄ τη δεκαετία του 1950 και μετά ο σταδιακός εξηλεκρισμός της χώρας ξεθεμέλιωσε τις διατηρούμενες κλειστές αγροτοκτηνοτροφικές τοπικές κοινωνίες με τον εναργή πολιτιστικό ιστό τους κι ένα κραταιό ριζικό σύστημα αξιών και ιδεών.Η μεταναστευτική αφυδάτωση και η διάχυση ανά την επικράτεια των πρωτευουσιάνικων μέσων μαζικής ενημέρωσης,μαζί με την περίφημη μπετόν ανάπτυξη και όλα τα γνωστά σχετικά,δεν άργησαν να φέρουν τον πλήρη σχεδόν εξαθηναϊσμό της ελληνικής περιφέρειας (Για να καταλάβει κανείς την τότε κατάσταση και τι σήμαινε –τότε- περιφέρεια,αρκεί,νομίζω,να αναφέρουμε τούτο: οι μετακινήσεις των κατοίκων των χωριών της Β. Αττικής [αρβανίτες,κατά σύμπτωση] προς την Αθήνα,ως και το 1960 σχεδόν,γίνονταν,όταν,εάν και όσο γίνονταν,με ζώα.Τα ιδιωτικά αυτοκίνητα ήταν εξαιρετικά ελάχιστα,και της κακιάς ώρας,εννοείται,η δε δημόσια συγκοινωνία ανύπαρκτη.Έδεναν οι χωρικοί τα ζώα τους στη Νέα Ερυθραία ή την Κηφισιά,όπου είχαν σιγουριά,κι αν χρειαζόταν χρησιμοποιούσαν για παρακάτω την όποια αστική συγκοινωνία).Ο αρβανίτης της δεκαετίας του 1930,ως πολιτισμική οντότητα,ως ιστορικό κύτταρο,ως συμπεριφορά,πρακτική,ως φορέας συμπαντικής αντίληψης και οργάνωσης και ως κοινωνική και εθνική συνείδηση ανήκειν,κρατούσε απ΄ το χέρι τον πρόγονό του που πότισε με τον ιδρώτα και το αίμα του τα ίδια ελληνικά χώματα δυο—τρεις,ίσως και παραπάνω,αιώνες πριν.Είχαμε την τύχη και τη χαρά να γνωρίσουμε γέροντες αρβανίτες που γεννήθηκαν τον 19ο αι.Ζήσαμε μαζί τους.Μεγαλώσαμε με την ανάσα τους.Οι δικοί τους παππούδες γεννήθηκαν στη σκιά του Τούρκου.Η Τουρκοκρατία για τους γέροντες που γνωρίσαμε ήταν κάτι χθεσινό.Ένα ζωντανό βίωμα κι όχι μνήμη.Πολύ πιο ζωντανά ήσαν τα χιλιόχρονα ιδανικά τους,οι κώδικες τιμής,σκέπτεσθαι και φέρεσθαι.Το χτυποκάρδι του χορού,το καρδιοφτερούγισμα του τραγουδιού,ο σεβασμός στη γη,τον ήλιο,τη σελήνη.Η ανδρεία,η γενναιότητα,αλλά κι η αποκοτιά κι ο παραλογισμός.Άπειρα μικρά και μεγάλα γνωρίσματα ψυχής,σώματος,λογικής και συναισθήματος που φιλούν το χέρι του παρελθόντος,που ζητάνε τακτοποίηση κι αποκατάσταση.Αυτόν τον αρβανίτη πατριάρχη,και τη φλογισμένη προσωπική εμπειρία συνάμα,παλεύουμε τα τελευταία χρόνια να τα χωρέσουμε στα άβολα,απαιτητικά και δύστροπα καλούπια της επιστήμης.Μακάρι να καταφέρουμε να βγάλουμε πέρα το βαρύ χρέος.Η μέχρι τώρα έρευνα μας δείχνει ότι ήθη,έθιμα,παράδοση κι όλα αυτά που συνηθίσαμε να λέμε κουλτούρα ακουμπάν στην πανάρχαιη προχριστιανική ελληνική αρχαιότητα.Ο κώδικας επικοινωνίας –τ΄ αρβανίτικα- δεν είναι παρά ρίζωμα της ελληνικής γλώσσας.Ο ασόβαρος,αλλά και διαβρωτικός,μα και δυνάμει επικίνδυνος για τον ελληνισμό,από παλιά ισχυρισμός πως οι αρβανίτες είναι εξελληνισμένοι Αλβανοί θα πρέπει επιτέλους κάποτε να σταματήσει το στριγκό μπαλαντσάρισμά του: ας μας αποδείξουν ότι πολιτισμικές συνήθειες και ιδιαιτερότητες,καθώς και ο παράλληλα με την ελληνική χρησιμοποιούμενος επικοινωνιακός κώδικας των αρβανιτών δεν έχουν σχέση με την ελληνική δημιουργία και κοσμοθεώρηση,αλλά εντάσσονται και ανήκουν στα χρωμοσώματα άλλης εθνότητας.Το ενδεχόμενο επιχείρημα ότι το διασωσμένο και όποιο ακόμα σήμερα υπάρχον σχετικό υλικό αποτελεί αποκλειστικά και μόνο προϊόν αφομοιωτικών επιδράσεων απ΄ τον κυρίαρχο ελληνικό παράγοντα,άρα δεν έχουμε γνήσιο και αυθεντικό πρωτόπλασμα,αλλά μείγμα από ασαφείς,νόθους και αποπροσανατολιστικούς καρπούς επιμειξίας,όχι μονάχα είναι βίαιη υπονόμευση της αλήθειας,μα και ολότελα φθηνός αντιεπιστημονισμός.Μια βάναυση ανατροπή και αποσάθρωση των δεδομένων (=ιερό φύλαγμα του απροκατάληπτου μελετητή).

Οι Ηπειρώτες πρόγονοι που κατέβαιναν απ΄ τη γη του Πύρρου έφθασαν ως εμάς.Τους αγκαλιά-σαμε και μας κανάκεψαν.Μας μίλησαν για τον Αλέξανδρο και χθόνιες  θεότητες.Μας μάθαν τις συνήθειες και τα χούγια του Διόνυσου και της Δήμητρας,μέσα από πολυήμερα πανηγύρια και ξέφρενα γλέντια αποκριάτικα και γαμήλια.Μέσα απ΄ τα μυστικά της κορφολόγησης,τον έρωτα στο μπόλι και την αλαφράδα του ξεσβολιάσματος.Μας διηγήθηκαν πώς πολέμησαν με το κουμπούρι και το μπουρλότο,πώς μάτωσαν στους βαλκανικούς και στη Μικρασία για τον ανασασμό και το τράνεμα της πατρίδας.Μετά,αποκαμωμένοι απ΄ το ιστορικό διάβα,μας έδειξαν τη στάμνα στη γωνία και το κεντημένο στο χέρι μαντήλι με τις ασημόκλαρες και τη μεταξωτή δαντέλλα που στόλιζε τη φθαρμένη κασέλα,τράβηξαν με το άγιο χέρι πάνω στο λιπόσαρκο κούρμι τους το υφασμένο στον αργαλειό χράμι κι αναπαύτηκαν. 

Γιάννης Βασ. Πέππας

«Οι Έλληνες Αρβανίτες,είχαν από την πρώτη στιγμή της καθόδου τους,απόλυτη ελευθερία εκλογής.Κανένας και τίποτα δεν τους επέβαλε την ταύτισή τους με τους Έλληνες και τη συμμετοχή τους στα δεινά της φυλής. 
Η εποχή ήταν τέτοια που και περιορισμούς αν είχαν,πάλι μπορούσαν να τους αγνοήσουν,να τους κατανικήσουν και να κάνουν αυτό που ήθελαν.
Διάλεξαν μόνοι τους.Και μερικοί διάλεξαν να γίνουν Βενετοί,να υπηρετήσουν ξένους χριστιανούς άρχοντες για να έχουν καλύτερη τύχη. 
Οι περισσότεροι όμως διάλεξαν να μείνουν Έλληνες και Ορθόδοξοι Χριστιανοί.Δεν δελεάστηκαν από τίποτε και κυρίως δεν δείλιασαν,δεν φοβήθηκαν τον σκληρό τρόπο ζωής,την σκληρή μοίρα του Ραγιά που κρατούσε μέσα του ακέραια την ψυχή την ελληνορθόδοξη.» 
(Μαρία Μιχαήλ-Δέδε,Οι Έλληνες Αρβανίτες,εκδ. Δωδώνη, 1997,σελ. 139‐140).