Η έννοια του «ξένου» στους Αρβανίτες

Η έννοια του «ξένου» στους Αρβανίτες

Είναι γνωστό ότι οι κοινωνίες των αρβανιτοφώνων χαρακτήριζαν ως ξένο όποιον δεν προερχόταν από τα σπλάχνα τους.Πέρα από την δεδομένη συντηρητικότητα αυτών των στενών,κλειστών κατά βάση κοινωνικών οργανώσεων,θα λέγαμε ότι ενυπήρχε σε αυτές και μία μορφή αυτοσυντηρητικής ανακύκλωσης.Συνηθιζόταν,με απλά λόγια,οι γάμοι να περιορίζονται μέσα στο χωριό ή το πολύ στα διπλανά χωριά.Η τάση ήταν πάντα ο γαμπρός ή η νύφη να ήταν οπωσδήποτε Αρβανίτες.Οταν αυτό δεν συνέβαινε,υπήρχε μια ομαλή και αρμονική ένταξη του νέου ατόμου στην αρβανίτικη κοινωνία, καθώς και των παιδιών που θα γεννιόταν από αυτό το μικτό ζευγάρι.

Ομολογουμένως,λειτουργούσαν αφομοιωτικές δυνάμεις και στα αρβανιτοχώρια,όπως και σε κάθε άλλο ελληνικό χωριό παλαιότερα.Δεν υφίστατο καμία κοινωνιολογικής τάξεως διαφοροποίηση ως προς αυτό,την εισδοχή μη ντόπιου ή μη κοντοχωριανού ατόμου.

Όταν όμως,ερχόταν και εγκαθίσταντο κάποιο νέο μέλος ή νέο ζευγάρι ή καινούργια οικογένεια μέ-σα στις δομές της λειτουργούσας κοινωνικής συγκρότησης των αρβανιτοφώνων,που δεν είχαν σχέ-ση με τα διπλανά αρβανιτοχώρια ούτε με αρβανίτικη καταγωγή,τότε αυτά τα νέα πληθυσμιακά στοιχεία χαρακτηρίζονταν ως ξένοι.Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι αυτός ο προσδιορισμός δεν με-ταφραζόταν σε τακτικές αποκλεισμού και καμίας περιθωριοποίησης.

Οι ξένοι είχαν πλήρη,απόλυτη και,αν το επιθυμούσαν,εναργή συμμετοχή στην καθημερινότητα και τις όλες δραστηριότητες της κοινότητας.Όμως,αυτός ο χαρακτηρισμός έχει σταθεί από παλιά ως μια αφετηρία δυσφήμησης και αρνητικών/ρατσιστικών σχολίων κατά των αντιλήψεων και της ιδεολο-γίας των αρβανιτοφώνων,πράγμα άτοπο,αδικαιολόγητο και ασταθές.

Για να κατανοήσουμε τη γέννηση και την διατήρηση αυτής της νοοτροπίας περί ξένων πρέπει να μεταφερθούμε αρκετά πίσω στον χρόνο.Στο ψυχορράγημα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και μετά την αποτυχία αυτόνομης ύπαρξης του Δεσποτάτου της Ηπείρου οι Έλληνες του Αρβάνου,στα νότια της Εγνατίας οδού,βρέθηκαν ασφυκτικά περιτριγυρισμένοι από πιεστικούς φιλόδοξους αλλότριους πληθυσμούς που,αν εξαιρέσεις τους Σλάβους,ήταν και αλλόθρησκοι.Ο ερχομός των Οθωμανών ε-πέτεινε αυτόν τον εγκλωβισμό αναγκάζοντας τους Ηπειρώτες του Αρβάνου (Αρβανίτες) σε ομαδι-κές μετακινήσεις προς τον οικείο Νότο.

Αυτή η μετανάστευση απελπισίας διήρκησε κοντά 300 χρόνια,από τα τέλη του 13ου αιώνα ως το 1600 περίπου.Αλλά και μετά,ως την ίδρυση του ελληνικού κράτους,μετά το 1821,οι Αρβανίτες αναγκάζο-νταν σε εσωτερικές μετακινήσεις για πολλούς και διάφορους λόγους.Στα χωριά της περιοχής μου, για παράδειγμα,στην Β.Α. Αττική,οι Αρβανίτες εγκαταστάθηκαν γύρω στα 1770-1780 με πιθανότατο λόγο τις θηριωδίες του Τούρκου βοεβόδα της Αθήνας Αλή Χασεκή (1775-1795).Έχω την (αδιασταύ-ρωτη) πληροφορία όμως,ότι οι Πεππαίοι του Βαρνάβα,απ΄ τους οποίους κατάγομαι΄,ήρθαν από την Κόρινθο.Καταλαβαίνει κανείς,ότι οι αρβανιτόφωνοι Έλληνες βρέθηκαν επί αιώνες (πάνω από 500 χρόνια) σε διαρκείς φάσεις νομαδικής περιπλάνησης,κατατρεγμένοι,ανέστιοι,επιρρεπείς σε προκλή-σεις,σε ένα μόνιμο σχεδόν καθεστώς αναστάτωσης.

Βέβαια,υπήρχαν και ελάχιστες περιπτώσεις μόνιμης εξ αρχής κατοίκησης,όπως στην Υδρα.Όλη  αυτή η ταραγμένη διαρκής περιπέτεια δημιούργησε στους Αρβανίτες μία ψυχολογία,εδραιωμένη θα λέγαμε,ανασφάλειας˙ είναι τόσο φυσικό και κατανοητό.

Έτσι,όταν μετά την δικαίωση της εθνικής εξέγερσης ο ελληνισμός αποκτά και κρατική υπόσταση, μετά το 1828,οι Αρβανίτες των απελευθερωμένων περιοχών βρίσκονται επιτέλους σε μια κατάσταση σταθερότητας και ηρεμίας.Τότε,για πρώτη φορά,μπορούν αδιατάρακτα να ορίσουν τις τύχες και τις ζωές τους.Μπορούν να κάνουν προγραμματισμό με προοπτική και σχεδιασμούς για το αύριο.

Αγκαλιάζουν τη γη τους,αυτή που τους προσφέρει αφειδώς τα μέσα για να οικοδομήσουν το παρόν και να ατενίσουν το μέλλον.Γη που κατείχαν ως τότε οι Τούρκοι μπέηδες,η απόγονος του συγκε-ντρωτικού Βυζαντίου Πατριαρχική Εκκλησία με τα διάσπαρτα λογής μοναστήρια και διάφοροι μικρό- ή μεγαλοφεουδάρχες τσιφλικάδες,προϊόντα της ταραχώδους Τουρκοκρατίας.Θυμίζω,ότι ο-ριστικά απ΄ την Αττική,Εύβοια και άλλες περιοχές της Ρούμελης και του Μωριά οι μεγαλοϊδιοκτήτες αγάδες αποχώρησαν μόλις το 1833 πουλώντας σε Έλληνες και Ευρωπαίους κεφαλαιούχους (ο Άγ-γλος Εδουάρδος Μπαίκερ και ο Ελβετός Κάρολος Μύλλερ αγόρασαν το 1832 από μπέη που δεν δι-ασώθηκε τ΄ όνομά του πάνω από 80.000 στρέμματα στο Αχμέταγα [σημερινό Προκόπι] της κεντρι-κής Εύβοιας) τους τίτλους τους.

Την οργώνουν,λοιπόν,την φρέσκια γη τους,την καθιστούν καρπερή,φυτεύουν ελιές και κλήματα,σα-λαγάνε στις πλαγιές και στα ξέφωτα τα κοπάδια τους.Την έχουν «πιάσει»,όπως έλεγαν,εννοώντας σε απλοϊκή γλώσσα το δίκαιο χρησικτησίας.Οργανώνουν από τα γεννήματα της αρχέγονης Δήμη-τρας τις οικογενειακές οικοτεχνίες.Στήνουν τα λιοτρίβια,τους φούρνους και τα πατητήρια.Οι αργα-λειοί υφαίνουν ενδυμασίες και σκεπάσματα χωρίς το φόβο της απώλειας ή της αρπαγής.Όλο το έθνος βάζει μπροστά τους μύλους της προκοπής.Μέσα σε αυτό το σφριγηλό ζωντάνεμα συμμετέ-χουν συνεκτικά,οργανικά και οι αρβανιτόφωνοι.

Όχι μόνο εγώ,αλλά σχεδόν όλοι οι συγγραφείς που ασχολιόμαστε με την αρβανιτιά έχουμε διατυπώ-σει την στέρεα άποψη ότι στον κόσμο των αρβα-νιτών δεν υφίστατο ταξική διαστρωμάτωση.Θα πρέπει να θεωρήσουμε όλη την αρβανίτικη λαότη-τα ως μία τάξη.Λίγο πιο δίπλα ίσως,και λίγο πιο χαμηλά από τους ελληνόφωνους,όπως μας μαρτυ-ρούν διάφοροι κατά καιρούς περιηγητές,αλλά σί-γουρα συγκροτούσαν ένα και μόνο κοινωνικό επί-πεδο.Εξαίρεση αποτελούσαν οι καραβοκυραίοι της Ύδρας και των Σπετσών,που αναβίβαζαν τις δυο αυτές τοπικές μικροκοινωνίες σε μια πιο αστική,θα λέγαμε,επιφάνεια.Αλλά κι εκεί δεν έλειψε,μέσα στον Αγώνα,η ενδοφατριακή πόλωση/διάσταση (κίνημα του Αντώνη Οικονόμου – αντίθεση με τους Κουντουριώτηδες).

Οι ξωτάρηδες Αρβανίτες,που αποτελούσαν την συντριπτική πλειοψηφία της φάρας,δέθηκαν με τη γη τους.Αυτή τους εξασφάλιζε τα πάντα.Ζούσαν από αυτήν και σε αυτήν.Σ΄ ένα παλιό έγγραφο που έχω στα αρχεία μου,το χωριό μου,ο Βαρνάβας,το 1836 είχε 16 σπίτια.Αυτό δεν σήμαινε ότι υπήρχαν μόνο 16 οικογένειες στο χωριό.Πολλοί ζούσαν στην ύπαιθρο.Εκεί ήταν οι δραστηριότητες τους,τα μαντριά τους και η οργάνωση της ζωής τους. Ακόμη και σήμερα αν περιδιαβεί κανείς τις περιοχές έξω από τον Βαρνάβα,κοντά ή μακριά,θα συ-ναντήσει ερειπωμένες καλύβες,μονόχωρες παλιές αγροικίες που ζούσαν οι ξωμάχοι.Θυμάμαι τον πατέρα μου να μου εξιστορεί τα αγχωτικά εικοσιτετράωρα στα καμίνια τους.Πώς τάιζαν το καμί-νι,πώς το ζύγιαζαν,πώς το φρόντιζαν ολημερίς κι ολονυχτίς για να βγει το κάρβουνο.Το φόρτωναν στα ζώα και το πούλαγαν (ώρες δρόμο) σε Ερυθραία και Κηφισιά.Θυμάμαι τον Αποστόλη Θεοδωρή (κι όχι μόνον αυτόν) να μου λέει πως,παλληκαράκι έβοσκε το κοπάδι καταχείμωνα,κοιμήθηκε πάνω στην κάπα του και ξύπνησε πλακωμένος απ΄ το χιόνι! Θα αναφέρω κι ένα ιστορικό γεγονός: 22 Σε-πτεμβρίου 1944,ημέρα Παρασκευή,οι Γερμανοί μπαίνουν στον Βαρνάβα.Ως αντίποινα μιας αντάρτι-κης επίθεσης την προηγούμενη μέρα εναντίον αυτοκινητοπομπής τους που ερχόταν απ΄ το Γραμμα-τικό (στη θέση που από τότε ονομάζεται Μάχη) συγκεντρώνουν στο προαύλιο της Εκκλησίας όσους βρήκαν στο χωριό (ανάμεσά τους και την 15χρονη,τότε,μητέρα μου Ελένη,καθώς και την μάνα της) για να τους εκτελέσουν.Η μαζική σφαγή αποτράπηκε,όταν κάποιοι παριστάμενοι Μαραθωνίτες έπεισαν τον επικεφαλής του αγήματος ότι στην αντάρτικη ενέδρα δεν μετείχαν (ήταν αλήθεια) Βαρναβιώτες.Αυτήν την εφιαλτική συνάντηση με τον θάνατο οι περισσότεροι κάτοικοι την γλύ-τωσαν,επειδή,απλά,δεν ήσαν στο χωριό,αλλά σε διάφορες ασχολίες στην γύρω ύπαιθρο.Δηλαδή,135 χρόνια μετά την απελευθέρωση οι (εν προκειμένω) Αρβανίτες εξακολουθούσαν να διάγουν βίο ε-ναρμονισμένο με γεωργοκτηνοτροφικές προτεραιότητες/συνθήκες και εκτός οικιστικού συγκροτή-ματος!

Από αυτήν την (βουκολική) συνιστώσα πόσες και πόσες ιστορίες δεν γεννήθηκαν! Θρύλοι,δοξα-σίες,υπερβολικές διηγήσεις που γέμιζαν τις συζητήσεις των χωρικών δίπλα στο τζάκι,τις αφηγήσεις των γιαγιάδων στα εγγόνια και δομούσαν έναν ατόφιο πνευματικό βίο.Ένας λαογραφικός θησαυ-ρός,στην ουσία ακατάγραφος,σκορπιέται από αδιαφορία/αδράνεια συλλεκτικών μηχανισμών στους ανέμους της περιφρόνησης και της ξεχασιάς…

Οι Αρβανίτες αγάπησαν τη γη τους!

Όταν έμπαινε μία νύφη ή ένας γαμπρός στην οικογένεια,στο σόι η άγια γη αναδιανεμόταν,όπως και σε κάθε μοιρασιά της κτηματικής περιουσίας που έκαναν οι γονείς στα παιδιά τους.Η γη τεμαχιζό-ταν,κοβόταν σε λαχίδια,δινόταν προίκα,αλλά παρέμενε σταθερό μέγεθος στην κοινότητα.Άμα ερχό-ταν,όπως είπαμε παραπάνω,ένας άσχετος ή μία από αλλού οικογένεια,εκ των πραγμάτων δεν είχαν μερίδιο στα εδάφη που κατείχε και εκμεταλλευόταν το αρβανιτοχώρι.Αυτά τα άτομα λοιπόν,χαρα-κτηρίζονταν από τους ντόπιους Αρβανίτες ως ξένοι.Ο προσδιορισμός είναι ολοκάθαρα ιδιοκτησια-κός.Μπορούσαν αυτοί οι ξένοι να αποκτήσουν με αγορά γη,αλλά για αρκετά χρόνια,έως ότου εν-σωματωθούν ουσιαστικά στην κοινότητα,ο χαρακτηρισμός θα τους ακολουθούσε.

Η σταδιακή ηλεκτροδότηση της περιφέρειας επέφερε το πρώτο σοβαρό πλήγμα στην δια-μορφωμένη σχέση ζωής αγροτών-γης.Οι μυ-στήριοι,πρωτόφαντοι και για κάποιους α-προσδιόριστοι (έχει μείνει ως αστεία χαρακτη-ριστική στον Βαρνάβα η συμπεριφορά της τσατσα-Καλαμπόκαινας [Ασπασία Αποστό-λου]: φύσαγε την ηλεκτρική λάμπα  για να την σβήσει! Την θεωρούσε είδος κεριού ή άλλου τύπου λάμπα πετρελαίου!) ηλεκτρικοί λαμπτή-ρες δεν άπλωσαν μόνον φως στις μακρές νύ-χτες,δεν γκρέμισαν μόνον τις φοβίες και προκαταλήψεις που το σκοτάδι γεννούσε,αλλά,κυρίως,έ-δωσαν τέλος στον παλιό,αιώνων,κόσμο.Η πλήρης ρήξη και αποκοπή θα επέλθει γύρω στα 1970,ό-που δυναμικά εισβάλει στην ελληνική οικονομική δραστηριότητα το αγροτικό αυτοκίνητο και αρ-χίζει να μπουσουλάει στην κοινωνία ένα σημαδιακό επίτευγμα της τεχνολογίας: η τηλεόραση!  Ο γεωργοκτηνοτρόφος δεν δαπανά πια αμέτρητο χρόνο με τα μουλάρια,τις φοράδες και τα γαϊδούρια για να πηγαινοέρχεται στη στάνη,το περιβόλι,το λιοστάσι,το αμπέλι,στο ρετσίνι κι όπου αλλού.Τα ζώα,τα ευλογημένα ζώα του,που ευχόταν την Πρωτοχρονιά γι΄ αυτά στην ίδια μοίρα με τα παιδιά του,του ήταν άχρηστα πλέον.Αυτό θα είχε δύο άμεσες πρακτικές συνέπειες: πρώτα,όλα τα σπαρ-σίματα αποκλειστικά για την σίτιση των υποζυγίων (βρώμη,κριθάρι) σταμάτησαν ακαριαία,συρρι-κνώνοντας δραστικά την αγροτική λειτουργία και παραγωγή.Δεύτερον,μεταβλήθηκε άρδην η αρχι-τεκτονική αντίληψη.Το μακρυνάρι (για να περιοριστώ στα δικά μας),η κύρια οικιστική φόρμα των Αρβανιτών,συνέθετε οριζοντίως δύο βασικούς χώρους,έναν για τους ανθρώπους και τον διπλανό για τα ζώα τους.Στη λιγότερο διαδεδομένη φόρμα,την δίπατη οικία,η διάταξη δεν ήταν οριζόντια,αλλά κάθετη.Κάτω,στο ισόγειο,τα ζώα και από πάνω οι άνθρωποι.Τώρα,που δεν υπάρχουν ζώα,τα μο-ντέλα αυτά εξαφανίζονται.Μαζί τους και η παραδοσιακή κουλτούρα και αισθητική… Εμφανίζεται ως νέα αρχιτεκτονική πρόταση η ταράτσα.Ταράτσες λέγαμε τις νέες ισόγειες,σπανίως δίπατες,πο-λύχωρες οικοδομές,διαμερισματικού τύπου που θύμιζαν κουτιά με περιμετρική βεράντα.Οι ταρά-τσες (κυριάρχησαν στην περιοχή μου μια 20ετία περίπου) είχαν ως οροφή σιδερωμένο παχύ στρώμα μπετόν.Αυτό το επιστέγασμα το λέγαμε πλάκα ή ταράτσα.Τα πατώματα σε αυτά τα νέα σπίτια ήταν κατά βάση από μωσαϊκό.

Οι Αρβανίτες λοιπόν (φυσικά,όλα τα παραπάνω δεν αφορούν μόνον αυτούς [πράγμα που έχει τη ση-μασία του,όπως θα δούμε στο τέλος],αλλά σε αυτούς επικεντρωνόμαστε εδώ),βρέθηκαν,χωρίς καλά-καλά να το καταλάβουν ξεκομμένοι απ΄ γη τους και τον γνώριμο τρόπο ζωής.Ενώ,ως τότε,οι ομήγυ-ρεις γύρω απ΄ τον σοφρά γλύκαιναν με τις διηγήσεις των γεροντότερων για πριγιάσμες,βιτόρες,λιου-γκάτηδες κι άλλα αλλοπαρμένα ξωτικά,τώρα η γειτονιά συνωστιζόταν στο σπίτι που είχε τηλεόρα-ση για να παρακολουθήσει καθηλωμένη,αποσβολωμένη κι άναυδη τον «Άγνωστο πόλεμο» ή «Τον παράξενο ταξιδιώτη»…!

Η Ελλάδα έμπαινε ανεπίστρεπτα στον σύγχρονο Δυτικό κόσμο!

Στ΄ αρβανιτοχώρια της Β.Α. Αττικής θα υπήρχαν κι άλλες,όμως,ραγδαίες επιπτώσεις απ΄ όλον αυτόν τον καταρρακτώδη μετασχηματισμό.Δραστήριοι κτηματομεσίτες,ανήσυχοι επενδυτές και αναζητη-τές αστοί επελαύνουν αρπακτικοί.Οι μέχρι χτες υμνητές της ζωοδότρας γης,ανακαλύπτουν μιαν άλλη,χρυσοφόρα,διάστασή της.Αρχίζουν να πουλούν.Παλιοί τίτλοι ιδιοκτησίας ξεθάβονται.Κάθε γκρίλλα και χερόμα περιποιούνται ώστε να καταστούν ελκτικές κι ευπώλητες.Οι επιδασώσεις (και ήταν πολλές) καθαρίζονται,αποψιλώνονται.Τα τοπογραφικά γραφεία,οι μεσίτες,οι συμβολαιογρά-φοι,όλοι οι κλάδοι της οικοδομής θησαυρίζουν.Απ΄ την άλλη,Δασαρχεία,Πολεοδομίες και Υποθηκο-φυλακεία περιέρχονται σε μόνιμη υπερδιέγερση.Η επωδός «Ένα κτήμα στο σφυρί,ένα Volvo στην αυλή» δονεί τους αέρες.

Οι Αρβανίτες μετατράπηκαν σε στυγνούς εκμεταλλευτές της γης.

Τι προέκυψε απ΄ όλ΄ αυτά; Θα σταθώ/αναφερθώ στην περίπτωση του Βαρνάβα (που,εκ των πραγ-μάτων,γνωρίζω καλά) και ίσως,κατά προβολή,μπορεί να χρησιμεύσει αυτή ως γενικότερη και συνο-λική απάντηση: 

1.Οι περισσότερες απ΄ τις γαίες της διοικητικής έκτασης του Βαρνάβα έχουν πουληθεί σε ξένους και ανήκουν σ΄ αυτούς.

2.Αν εξαιρέσεις,χωροταξικά,τον πυρήνα του χωριού,όπου διαμένουν κατά μέγιστο μέρος ντόπιοι Αρ-βανίτες,ο οικιστικός ιστός εξακτινώνεται κατά χιλιόμετρα προς όλες τις κατευθύνσεις σχεδόν απο-κλειστικά με (καλόγουστες και ακριβές) οικοδομές ξένων.Οι ξένοι τείνουν να εξισωθούν με τους ντόπιους στους οικείους εκλογικούς καταλόγους και είναι θέμα χρόνου η δημογραφική επικράτησή τους.Ήδη,όταν γράφονται τούτες οι γραμμές (Νοέμβριος 2016) πρόεδρος της τοπικής Κοινότητας (του Δήμου Μαραθώνα) είναι μία ξένη.

3.Οι επήλυδες επιδεικνύουν κοινωνικό δυναμισμό με σύσταση συλλόγων,πολιτικές και πολιτιστικές πρωτοβουλίες κ.ά.Είναι αλήθεια όμως,ότι επιδεικνύουν εν γένει έναν ανώφελο ελιτισμό κι έναν ά-σκοπο μικρομεγαλισμό που διαβρώνει τελικά την σύνολη παρουσία τους και θα οδηγήσει μαθημα-τικά,αν επιμείνουν,σε έναν ιδιαίτερο αυτόνομο πληθυσμό,παράλληλο με τον αρχικό εντόπιο και χω-ρίς καμία όσμωση μ΄ αυτόν.

Ας συγκεφαλαιώσουμε: ο χαρακτηρισμός ξένος από τους αρβανιτόφωνους Έλληνες προς άλλους καθόλου δεν εκφράζει την παραμικρή φυλετική έπαρσή τους,ούτε κανέναν κοινωνικό διαχωρισμό ή αποκλεισμό.Υπήρξε ως αποτέλεσμα συγκεκριμένων κοινωνικο-οικονομικών συγκυρίων και περιβαλ-λόντων,που,όταν εξέλιπαν,παρέμεινε κενό ουσιώδους νοήματος,δηλωτικό απομεινάρι σήμερα της μη εντοπιότητας.Μάλιστα,η επιχειρούμενη από κάποιους αντικατάστασή του από τον sic όρο «νέος κάτοικος» δεν μας βρίσκει σύμφωνους.Απ΄ όλες αυτές τις τεθλασμένες διαδρομές των Αρβανιτών στους χώρους της πρωτογενούς οικονομίας παρέμεινε ως σήμερα,φθίνουσα,μια εριστική καυγατζί-δικη νοοτροπία για τον ακριβή καθορισμό των κτηματικών συνόρων.Μπορούν να καταλήξουν στα δικαστήρια για διαφωνία …εκατοστών σε όρια.Παλιότερα,βέβαια,ήταν πολύ χειρότερα…

Το παρόν κείμενο,εν κατακλείδι,αποτελεί συνοπτική αποτύπωση του θέματος.Ίσως αργότερα προ-χωρήσω σε εκτενή ανάλυση.Ενδεικτικά προσθέτω ότι θα μπορούσαν σίγουρα να αναπτυχθούν συσχετισμοί με την αρχαιότητα.Στην αρχαία Αθήνα,λόγου χάριν,οι ξένοι δεν απολάμβαναν πολι-τικά δικαιώματα και κατέβαλαν ιδιαίτερο φόρο (μετοίκιον=δώδεκα δραχμές).Είναι γνωστή ακόμα στην αρχαία Σπάρτη η εκδίωξη των ξένων (ξενηλασία),μέτρο που αποσκοπούσε στην αποφυγή ανεπιθύμητων αναστροφών με ξένους.

Επίσης,ο χαρακτηρισμός ξένος απαντάται και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας,απόδειξη ότι παρό-μοια σκεπτικά είχαν αναπτυχθεί και αλλού. (Πας μη Τζιώτης χαρακτηρίζεται μετά βδελυγίας ξέ-νος.Πας μη Χωριανός [κάτοικος της πρωτεύουσας,της Ιουλίδας] ή Λειβαδιώτης [κάτοικος του λιμα-νιού,της Κορησίας] χαρακτηρίζεται ξωτάρης. [σελ. 27].Από το: Η μυστική γοητεία της Κέας,της Μα-ρίας Καραβία,στο ένθετο περιοδικό της ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ,Επτά Ημέρες,8/7/2001,Η νήσος Κέα,σσ. 27-29.)

 Τέλος,είναι σπουδαίο να σταθούμε σ΄ αυτή καθ΄ αυτή την λέξη.Οι Αρβανίτες χρησιμοποιούσαν για να αποδώσουν μια βασική πτυχή της (πρόσκαιρης,έστω) κοσμοθεώρησής τους μία πανάρχαια και έξοχη ελληνική λέξη.Τρανή βεβαίωση ότι μετέφεραν,όπως όλοι οι άλλοι Έλληνες,το αρχαιοελληνικό φρονείν,πράττειν και σκέπτεσθαι. 

Γιάννης Βασ. Πέππας, Φιλόλογος - Συγγραφέας

Kallianiotis Kostas

Είστε φίλοι στο Facebook Τόπος διαμονής: Pendéli, Attiki, Greece 6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 9:14 Π.Μ. Γιάννη καλημέρα και καλή Κυριακή! Μόλις διάβασα το άρθρο σου: "Η έννοια του ξένου στους αρβανίτες".Θέλω να σε συγχαρώ για τη συνε-πή,επίμονη και εμπεριστατωμένη συγγραφή σε θέματα που αφορούν τους αρβανίτες και την παράδοση.Σε ένα σημείο αναφέρεις ότι στο Βαρνάβα,μέχρι πριν 70 έτη η ζωή των κατοίκων ήταν βασισμένη στη νομαδική η΄έστω ημι-νομαδική λειτουργία.Αν σε ενδιαφέρει,σου μεταφέ-ρω την πληροφορία,πως αυτή η δομή ισχύει ακόμα και σήμερα,στα χω-ριά του Καβοντόρου.Η καταγωγή μου είναι από τον Καφηρέα,όπου τα μικρά εναπομείναντα χωριά,ζουν από την εντατική κτηνοτροφία.Στο χω-ριό μου,το Κόμιτο,οι μόνιμοι κάτοικοι,σήμερα,είναι περίπου 30 άτομα. Πριν από το 1983 (χρονιά που άνοιξε δρόμος και ήρθε το ηλεκτρικό ρεύμα),οι κάτοικοι ήταν πάνω από 250! Αυτοί οι 30 κάτοικοι που ζουν σήμερα στο Κόμιτο,βρίσκονται στις μόνιμες κατοικίες τους μόλις 2 μήνες το έτος.Από αρχές Οκτωβρίου κατεβάζουν τα κοπάδια κοντά στη θά-λασσα στα χειμαδιά,όπου περνούν το χειμώνα διαβιώνοντας στα μα-ντριά.Την άνοιξη ανεβαίνουν στο χωριό όπου παραμένουν ένα μήνα, έως να ετοιμαστούν για το βουνό,όπου ανεβαίνουν το Μάιο και περ-νούν το καλοκαίρι στα κονάκια.Τέλος καλοκαιριού βρίσκονται ξανά στο χωριό και για ένα μήνα κατοικούν στα σπίτια τους.Το χωριό,αλλά και τα γύρω αρβανιτοχώρια,τους μήνες που οι κάτοικοι με τα κοπάδια τους είναι μακριά,παραμένει σχεδόν άδειο,με μοναδικές παρουσίες τους α-πόμαχους γέρους και τις γριές που προσέχουν τα σπίτια.Δυστυχώς η εγκατάλειψη και το "άδειασμά" των χωριών,αποτελούν το μεγάλο κίνδυ-νο για την εξαφάνιση των παραδοσιακών δομών της μικρής κοινωνίας και συνάμα την εξάλειψη των πολιτισμικών στοιχείων και διαφορετικών χαρακτηριστικών που διέκριναν την αρβανίτικη κοινωνία.Νάστε καλά!

Διαβάστε: 

Μαρία Βραχιονίδου, Η έννοια του "ξένου" μέσα από γλωσσικές παρατηρήσεις