Η αρβανίτικη φάρα

Όταν μιλούσαν οι Αρβανίτες για φάρα,εννοούσαν κάτι παραπάνω από οικογενειακή καταγωγή,από σόι.Υπήρχε μια απευθείας αναφορά στην πατρογονική ρίζα.Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ένα κυρίαρχο στοιχείο της ιδεολογικής αντίληψης των Αρβανιτών:Την σχεδόν ιερή πρόσδεσή τους στις αφετηρίες τους.Είτε αυτή ήταν γενεαλογική είτε ιστορική είτε σχετική με το έθος είτε με τη ζωοδότρα γη,γενέθλια ή μεταναστευτικής κατάληξης.Εξηγείται έτσι,το δέσιμο των Αρβανιτών με την ιδιοκτησία,με το βιός που συναρτά η ακίνητη περιουσία,χωράφια και κτήματα,αμπέλια και ελαιώνες,περιβόλια και μποστάνια, πευκώνες και βοσκοτόπια.Η συμπλοκή αυτή έφτανε κατά κανόνα σε υψηλές συναισθηματικές εξαρτήσεις,που ενίοτε απέφεραν παθογένειες.Ακόμα και σήμερα είναι συνηθισμένες οι αντιδικίες μεταξύ συνοριτών για την επακριβή οριοθέτηση, που μπορεί να είναι θέμα μόνο λίγων εκατοστών.Πόσες αλήθεια μακρόχρονες δικαστικές διαμάχες και δυστυχώς κάποιοι φόνοι δεν προέκυψαν από αυτό το απομεινάρι της κοσμοαντίληψης των αρβανιτών.

Τη ζωντανή λογική της φάρας την συναντάμε έως και σήμερα,ξεφτισμένη όμως αρκετά,στα αρβανιτοχώρια.Μέχρι και τρίτα ξαδέρφια έχουν την αίσθηση του σογιού, της φάρας.Στην ουσία,υπάρχει κάτι παραπάνω από τον απλό συγγενικό δεσμό,είναι μια ιδεολογία,που μπορεί σήμερα να φαντάζει έως και αναχρονιστική,αλλά σε παλιότερες εποχές λειτουργούσε συνεκτικά,προσδιοριστικά, δημιουργικά,δυναμικά.Έπρεπε ο πυρήνας της κοινωνικής και εθνικής συνοχής να παραμείνει αλώβητος μέσα σε μουσουλμανική άρχουσα επικράτεια και εχθρικούς αλλόφυλους,Τούρκους και Τουρκαλβανούς.Η φάρα δεν ήταν μόνο η κατάδειξη της καταγωγής,αλλά και ο φορέας της συνέχειας.Ήταν ο λαμπερός δρόμος που σηματοδοτούσε την έναρξη και πλαισίωνε την πορεία.Ήταν δηλαδή ένας νοηματικός αγωγός.Και μην βιαστεί κανείς να απορρίψει όλη αυτή την εγκεφαλική διεργασία ως ξένη,παράταιρη και πάνω από το επίπεδο των Αρβανιτών,επειδή αυτοί διέθεταν και υψηλή αγωνιστικότητα και θαυμαστή καλαισθησία και ικανή,ιδιαίτερη κοινωνική ηθική.Η φάρα δηλαδή ήταν κάτι παραπάνω από φύτρα και συγγενολόι,ήταν μια φαρέτρα συλλογικής αυτογνωσίας και φορέας ιδεολογικής δυναμικής και κατεύθυνσης.Η φάρα ήταν η φόρμα της συνείδησης.Καλύτερα,ήταν η φορά και το πλαίσιο της αυτοσυνείδησης.

Ετυμολογικά η λέξη φάρα παράγεται απ΄ το ρήμα φέρω (ισοδύναμό του το ρήμα φορέω).Πρόκειται για ρήμα με απίστευτο εννοιολογικό εύρος.Στο λεξικό των Liddell & Scott το λήμμα καταλαμβάνει τέσσερις σελίδες!Εκτός απ΄ τα προφανή παράγωγά του (φαρέτρα,φορά,φόρτος) που υποστασιάζουν τη λέξη φάρα (ομόρριζες και συνώνυμές της,στην ουσία) θα σταθώ σε δύο άλλα ενδιαφέροντα λεκτικά γεννήματα του φέρω:

1.το,και σήμερα υπάρχον,επίθετο διηνεκής (Αόριστος: ήνεγκα, Αόρ.β΄:ήνεγκον, Παρακείμενος:ενήνοχα,από τη ρίζα ενεκ- ή ενεγκ-) που μας δείχνει ότι τα προϊόντα του φέρω (η φάρα,εν προκειμένω) μπορούν να εκτείνονται σε βάθος χρόνου,να καλύπτουν διαχρονία.

2.το επίθετο της αρχαίας φέρτατος,η,ον=γενναιότατος,άριστος,κράτιστος που μας δείχνει ότι η φάρα είναι δυνατόν να διαθέτει και ηρωική διάσταση.Στο H. Liddell & R. Scott,Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης,λήμμα φαράω-φάρειν,τ. 4^ος,σελ. 517,συναντάμε μια εκπλη-κτική πληροφορία:  -«έ ι φάρην». Επιγρ. Ολυμπίας Arch. Ztg. 1879,σελ. 158. -Ούτω κυρούνται τα του Μεγ. Ετυμολ. σ. 114,19: το φέρω οι Δωριείς φάρω λέγουσιν,ως τέμνω τάμνω και τρέπω,τράπω. --Εκ του θέματος φαρ είναι και το φαρέτρα και το ισοφαρίζω και ει τι άλλο. Συναγωγή λέξ. Αθησ. Κουμανούδη.

Απ΄ το φαρ- λοιπόν και το ρήμα φαράω=αροτριώ,οργώνω και φάρος=άροτρο.Δεν είναι παράξενο επομένως,ότι οι Αρβανίτες,όταν πήγαιναν στην εκκλησία ένα πιάτο με δημητριακά (ως ευχαριστήριο στην αρωγό θεία δύναμη) μετά την ολοκλήρωση και του αλωνισμού,ονόμαζαν αυτή την προσφορά (απομεινάρι του θάργηλου άρτου της αρχαιότητας) φ ά ρ α.

Οι σύγχρονοι Έλληνες γλωσσολόγοι υποπίπτουν σε διαρκές επιστημονικό εγκληματικό λάθος: αγνοούν τα αρβανίτικα.Αντιθέτως,αναγνωρίζουν αβασάνιστα ως πραγματική την αλβανική γλώσσα χαρίζοντάς της λέξεις της αρβανίτικης διαλέκτου,που βοούν με την ελληνικότητά τους.Η σύγχρονη αλβανική δεν είναι παρά ένα επίπλαστο υβριδικό μόρφωμα στηριγμένο πάνω στ΄ αρβανίτικα.

Οι Έλληνες Αρβανίτες,όταν ήρθαν να συναντήσουν στο νότο τα αδέλφια τους, έφεραν,εκτός απ΄ την ελληνική λαλιά τους,το παλιό γλωσσικό τους ιδίωμα, μαρτυρημένο ήδη απ΄ τον Θουκυδίδη (βιβλίο Β).Ως τότε,το ΄χαν μπολιάσει σ΄ όλους τους σύνοικους της γης του Αρβάνου,μια και το ελληνικό στοιχείο υπερτερούσε πολιτιστικά και επέβαλε κουλτούρα.

Υπολογίζεται ότι τα τότε αρβανίτικα των επήλυδων Αρβανιτών δεν ξεπερνούσαν τις 6-7.000 λέξεις.Ένας φτωχός κώδικας.Υπήρχαν δάνεια απ΄ τη λατινική,την τούρκικη και γλώσσες άλλων λαών και πληθυσμών της βαλκανικής που πλαισίωναν τον βασικό ελληνογενή γλωσσικό κορμό.Αυτές τις αρβανίτικες λέξεις,που δεν είναι παρά ελλη-νικές,παρουσιάζουμε εδώ,αποδεικνύοντας έτσι την ελληνικότητα των αρβανίτικων.

Το θέμα το έχω αναρτήσει ως ταινία στο youtube.Για να το δείτε,πατήστε εδώ

Γιάννης Βασ. Πέππας,Φιλόλογος