Σύρμω

Τα ονόματα των Αρβανιτών ήσαν όπως των άλλων Ελλήνων.Σε ελάχιστες περιπτώσεις συναντάμε κάποια υποκοριστικά,όπως τα συνηθίζουν οι Αρβανίτες.Έτσι,ο Γιάννης μπορεί να λεγόταν Γκίκας, η Μαρία Μαρδίτσα (Στο χωριό μου,τον Βαρνάβα,σήμερα υπάρχουν δύο Μαρδίτσες ) κ.α.Παρα- τηρείται ακόμα το φαινόμενο,ο νονός να δίνει το επίθετο του ως βαφτιστικό στο βαφτιστήρι του.Έτσι μπορούμε να βρούμε ως μικρά ονόματα Αρβανιτών το Δέδες,Μπενέκος κ.ά.Υπάρχουν ακόμα ονόματα,βασικά γυναικεία,που έλκονται από την μακρά φυσιοκεντρική/παγανιστική παράδοση των Ελλήνων: Λεμονιά,Λελούδω,Γαρέφω,Τριανταφυλλιά κ.ά.Τέλος,και ονόματα που πήγασαν μέσα από τα ήθη του μεσαιωνικού ελληνισμού: Παγώνα,Αγουρίτσα κ.ά.

Υπάρχει και ένα όνομα τελείως ιδιότυπο,η Σύρμω.Προέρχεται από την συρμακέσα,την [ασημο]- κεντήστρα δηλαδή.Ασημοκεντήστρες υπήρχαν στο Βυζάντιο και μάλιστα απολάμβαναν ιδιαί- τερης τιμής και σεβασμού.

Δεν είναι πολύ γνωστά στο ευρύ πλήθος τα στοιχεία της καθημερινής ζωής του Βυζαντινού λαού. Υπάρχει η εντύπωση ότι αναπτύχθηκε μόνο η αγιογραφία και η εκκλησιαστική υμνωδία.Δεν είναι έτσι.Πάρα πολλές μορφές λαϊκής τέχνης ξετυλίχθηκαν και αναπτύχθηκαν τότε.Μια από αυτές ήταν και το κέντημα.Μάλιστα στο αυτοκρατορικό παλάτι υπήρχε σώμα γυναικών που ασχολιόντουσαν με τα βασιλικά κεντήματα,οι ασημοκεντήστρες.

Είναι πολύ πιθανόν (δεν το έχω ψάξει αναλυτικά) η ασημοκλωστή να ήταν το μετάξι.Εν πάση περιπτώσει,αυτή η θαυ- μάσια μορφή οικοτεχνίας πέρασε και στους Έλληνες Αρβανίτες.

Παράλληλα βέβαια,στην αυτόνομη οικιακή οικονομία των Αρβανιτών απαντάμε και την δημιουρ- γία ενδυμάτων και κλινοσκεπασμάτων.Κούρευαν τα ζώα τους και με το μαλλί τους στον αργαλειό ή στο χέρι συγκροτούσαν την σπιτική «ντουλάπα» τους.Οι παλιές κεντήστρες στους Αρβανίτες ονομά- στηκαν συρμακέσες.Η ετυμολογία του όρου έχει να κάνει με το ρήμα σύρω.Σύρμα λεγόταν οτι- δήποτε τραβιόταν,το έτειναν,ό,τι «εσύρετο».Κάτι τέτοιο ήταν και το νήμα κεντημάτων,όπως και οι διάφορες σύγχρονες μεταλλικές ίνες ή συστάδες ινών,με πληθώρα χρήσεων και εφαρμογών,στη σημερινή τεχνολογία και ηλεκτρονική (ο χαρταετός μπλέχτηκε στα σύρματα της ΔΕΗ).Το επίθετο συρμάτινος υπάρχει απ΄ τη μεσαιωνική περίοδο.

Από συγκοπή του όρου προέκυψε το θηλυκό βαφτιστικό Σύρμω.Αν αναρωτιέται κανείς,γιατί οι αρβανίτες επέλεξαν την ιδιότητα της κεντήστρας ως ονομασία για τις κόρες τους,θα διαπιστώσει την απόλυτη εμπλοκή τους με το ελληνικό Βυζάντιο.Κάτι που έχαιρε εκτίμησης στους Βυζαντινούς Έλληνες,υπάρχει δυναμικά και στους Έλληνες Αρβανίτες.Άλλη μια,λαογραφική,απόδειξη της ελ- ληνικότητας μας.

Ανάλογες περιπτώσεις συναντάμε και στη Χριστιανοσύνη.Τα ονόματα Δέσποινα,Παρθένα,Τσαμπί- κα,Συμέλα κ.ά. (από την Παναγία),Βαλάντης ή Βαλάντω,Ταξιαρχούλα κ.ά. (από διάφορους Αγίους και Αγίες) αποτελούν απόδειξη.Αλλά και στην ακμή του Μπολσεβικισμού οι Ρώσοι έδιναν στα παιδιά τους  ονόματα όπως τρακτέρ,φάμπρικα και άλλα τέτοια.Τιμώντας και χαιρετίζοντας τη νέα (υποτίθεται) σοσιαλιστική οικονομία.Απομεινάρι αυτού είναι και το όνομα Λαοκράτης που κατά μίμηση επινόησαν οι Έλληνες θιασώτες της Σοβιετικής Ένωσης.

Οι Αρβανίτες,για να ξαναγυρίσω στο θέμα μας,έχοντας ξεχάσει τη ρίζα του ονόματος Σύρμω,το αποδίδουν σήμερα ως Ασημίνα. Συναντάμε επίσης και το γκλάμουρους Συρμίνα(!).Υπολογίζω εξ αυτών,ότι το όνομα Σύρμω σιγά-σιγά θα χαθεί.

Να αναφέρω εν κατακλείδι,ότι,όταν μετατέθηκα στο Μενίδι,το 1995,υπήρχαν ακόμα εκεί δυο συρμακέσες.Τώρα,20 χρόνια μετά,δεν γνωρίζω αν υπάρχει ζωντανή αυτή η παράδοση,η τόσο αποκαλυπτική,των Αρβανιτών.

Διαβάστε δύο σχετικές εργασίες: 

1. Κεντητός Επιτάφιος

2. Το άτομο μέσα από τις κεντητές υπογραφές των Μεταβυζαντινών & Νεοελληνικών χρόνων

Γιάννης Βασ. Πέππας,Φιλόλογος