Παροιμίες των Αρβανιτών 2

Νιερί  γκα σόι εδέ  κιέν γκα σταν.

Άνθρωπο από σόι (διάλεξε) και σκυλί από μαντρί.

Νόημα: Επιλέγουμε από συγκροτημένες ομάδες,από δοκιμασμένα σύνολα. Αποφεύγουμε το τυχάρπαστο,το αμφιλεγόμενο,το πρόσκαιρο.Αυτό που είναι ενταγμένο σε σύνολο έχει ασκηθεί στην ομαδικότητα,και κατά τεκμήριο είναι αξιόπιστο, άρα και ικανό εμπιστοσύνης.

Ετυμολογία λέξεων

Σόι  < τουρκικό  soy

Σταν = στάνη,μαντρί  <  [κατ΄ απόσπαση] βουστάνη (δηλ. βουστάσιο).

Κιέν = σκύλος. Ο αρχαίος κύων 

(κυν-ός,κύν-α,κύν-ες).

Κιέν = σκύλος. Πρόκειται για το τριτόκλιτο αρσενικό της αρχαίας κύων (του κυνός). Για το θηλυκό,η σκύλα (μπούτσα),βλέπε εδώ. Η λ. σκύλος προέρχεται απ΄ το ουσιαστικό της αρχαίας: ο σκύλαξ,του σκύλακος που σήμαινε,φυσικά,το σκυλί. Η λ. υπάρχει σε πολλά κείμενα (ον ομόσιτοι σκύλακες ας εθρέφατο διεσπάσαντο Ευρυπίδης, Βάκχες 338 – οίει … διαφέρειν φύσιν γενναίου σκύλακος εις φυλακήν νεανίσκου ευγενούς; Πλάτων, Πολιτεία 375Α). Αν και σε μερικές περιπτώσεις η γενική ενικού χρησιμοποιούταν για τα δύο γένη (σκύλος – σκύλα),υπήρχε και καθαρός θηλυκός τύπος (η σκυλάκη και η σκυλάκοινα).Ακόμα,το ουδέτερο υποκοριστικό: το σκυλάκιον (χαίροντες ώσπερ σκυλάκια τω έλκειν Πλάτων, Πολιτεία 539Β). Η Άρτεμις λεγόταν και Σκυλακίτις,προστάτις,δηλαδή, των κυνηγετικών κυνών. Η λ. προοδευτικά κατέληξε να σημαίνει το νεογνό σκύλου,το κουτάβι.Και αυτή η διάσταση εννοίας διασώθηκε στα αρβανίτικα: κουλίς = κουτάβι. Το σ- έχει σιγήσει και το –υ- εκτάθηκε σε –ου-. Μάλιστα,αν ήθελαν οι Αρβανίτες να περιπαίξουν κάποιον κοιλαρά,του έλεγαν ότι έχει νε μπάρκ κουλίς (στην κοιλιά κουτάβια).Από εδώ βγήκε ο σκωπτικός χαρακτηρισμός [και επώνυμο στη συνέχεια] μπάρκουλης.

Εδέ  [ή  ε]  = και. Το αρχαίο συμπλεκτικό  τε.

Η λέξη μικρούλα,αλλά με ευρεία χρήση (βλ. εικόνα).

Τε

Νιερί = άνθρωπος. Υπάρχει το τριγενές  νι,νιέ,νι (ένας,μία,ένα).Από το θηλυκό παράγεται η λέξη νιερί.Η κατάληξη -ρι ή -ρία όταν προ- στίθεται σε ονόματα επιφέρει παράγωγα που υποστασιάζουν την ιδιότητα του ονόματος.Έτσι,από το επίθετο ιμπούκουρ (όμορφος) προκύπτει η λέξη μπουκουρία που σημαίνει ομορφιά,ωραιότητα. Από το ουσιαστικό μπουρ (άντρας) προκύπτει η λέξη μπουρερί που σημαίνει αρρενωπότητα,αντρειοσύνη. Από το νιέ (μία) λοιπόν,πα- ράγεται η λέξη νιερί που σημαίνει μοναδικότητα,μονάδα,άτομο, οντότητα,ον.

Παρατηρούμε ότι στο νιερί δεν ορίζεται ο άνθρωπος ως τμήμα του ζωικού συνόλου,αλλά ως φιλοσοφική ύπαρξη.Έχουμε μια καθαρή οντολογική αντιμετώπιση και αντίληψη,κάτι που μας δείχνει ότι τα αρβανίτικα μπορεί να κατέληξαν σε ένα φτωχό θνησιγενές γλωσσι- κό ιδίωμα,αλλά ξεπήδησαν από την κοχλάζουσα ζείδωρη ελληνική, κοσμολογική θεώρηση.

Χάρισμα σε γλωσσολόγους και γλωσσολογούντες που αναμασούν το ψεύδος ότι τα αρβανίτικα δεν είναι Ελληνικά.

Θα συνεχίσουμε με παροιμίες και λέξεις.

Γιάννης Βασ. Πέππας,Φιλόλογος