Τρε παπόρ (Τρία καράβια)

Τρε  παπόρ   (Τρία καράβια)

Παραδοσιακό δημοτικό,αρβανίτικο

Τρε παπόρ  ουνγκρέν ε βάνε

τρε παπόρ  ουνγκρέν ε βάνε   

νε Σταμπόλ,νε βέντε τάνε.     

Μ΄ έρδι μπούρι νγκα κουρμπέτι   

μ΄ έρδι μπούρι νγκα κουρμπέτι

μος νιέ  μπρέμα νούκου μπέτι .

Σα τε ντιέγκε φούρενε ,      

ε γκέζοβα μπούρενε.          

Πέσσε βίτρα ντε Σταμπόλ       

μος νιέ γραμ σ΄ με τρεγκόι. 

 (Τρία καράβια ξεκίνησαν και πήγαν

στην Κωνσταντινούπολη,στα μέρη τα δικά μας.

Μου ήρθε ο άντρας μου από τον πόλεμο

δεν έμεινε ουτ' ένα βράδυ.

Όσο να ζεστάνω το φούρνο *

(τόσο) χάρηκα τον άντρα μου.

Πέντε χρόνια πέρα στην Πόλη

ούτε ένα γράμμα δε μου έστειλε)

Δείτε/ακούστε το τραγούδι σε βίντεο (youtube) πατώντας εδώ

Τραγούδι από τα χωριά της Αττικής,Βοιωτίας και Αργολιδοκορινθίας.

Οι στίχοι αυτής της καταγραφής κατατάσσουν το τραγούδι ανάμεσα σε αυτά της συζυγικής αγάπης.

Υπάρχει όμως και παλαιότερη στιχουργική παραλλαγή που αναφέρεται στη μεγάλη ιδέα του Ελληνικού Γένους μας.

* Καθαρά ερωτικό υπονοούμενο -πολύ σπάνια σε δημοτικά τραγούδια εκφράζονται παρόμοια ερωτικά υπονοούμενα από τη μεριά της γυναίκας- που δείχνει το πως αντιμετώπιζαν οι αρβανίτισσες το θέμα της σαρκικής αγάπης μεταξύ του ζευγαριού.

Θεωρούνταν πως ήταν ισότιμες με τον άντρα στο θέμα της σεξουαλικής ορμής.

Ας δούμε και δύο λέξεις απ΄ αυτές του τραγουδιού:

1.ντιέγκ,σημαίνει καίω.

Για να καταλάβουμε τη σημασία του ρήματος πρέπει να δούμε πρώτα τη λέξη ντίελ (= ήλιος). Η λέξη ντίελ είναι σύνθετη ντι+ ιλ. Ιλ σημαίνει αστέρι,όλο μαζί σημαίνει αστέρι φωτός,λαμπρό άστρο,Ήλιος δηλαδή.Η λέξη ντι (di,δις) είναι μια πανάρχαια ελληνική (ελληνοευρωπαϊκή) ρίζα που δηλώνει το Θείο,την σωρευμένη ενέργεια,την διάπυρη μάζα,το φως. Γι΄ αυτό και ο πρώτος θεός των Ελλήνων,ο γεννήτορας του σύμπαντος,της κοσμικής ενεργειακής λάβας ονομάστηκε Δίας και η αντίστοιχη ηγετική θήλεια θεότητα Διώνη.Από δω και η λέξη ντίτα που στα αρβανίτικα σημαίνει ημέρα.Βλέπουμε δηλαδή,ότι στα αρβανίτικα η ημέρα ορίζεται ως το φωτεινό διάστημα του 24ώρου,αυτό που ο κόσμος είναι φωτισμένος και ορατός,σε αντίθεση με το υπόλοιπο που το φως απουσιάζει,οπότε υπάρχει νύχτα (νάτα στα αρβανίτικα).Στην ίδια ετυμολογική ομάδα εντάσσεται και το ουσιαστικό ντιάλι που σημαίνει παιδί.Η αρχική σημασία του κάλυπτε και τα δύο φύλα (ο παις,η παις),αλλά τελικά κατέληξε στη συντηρητική αρβανίτικη κοινωνία να κλείνει προς το αρσενικό (ντιάλι = αγόρι).Δηλαδή,το παιδί αποτελεί ευλογημένο καρπό του φωτός,θεόσταλτο δώρο,ζείδωρη δύναμη που περικλείει τη συνέχεια,οργανική μήτρα της ύλης.Ίδια ακριβώς λέξη/έννοια στα αρχαία ελληνικά ήταν διόπαις (γιος του Διός [Ανθ. Π. 9. 525],φύτρα απ΄ τον Θεό).Έτσι λοιπόν,ντι-εγκ,παράγωγο ρήμα που αποδίδει το αποτέλεσμα της εφαρμοστικής δράσης του φωτός και της θερμότητας: καίω. Υπήρχε και μία κατάρα στα αρβανίτικα: ιντιέγκουρι ζιάρμ (=να καείς από φωτιά,να σε κάψει φωτιά).Το ιντιέγκουρι είναι μετοχικός τύπος (καυσόμενος;).Ανάλογο σχετικό παράγωγο στα αρχαία ήταν το: καυστός,απ΄ τον μέσο  πρκ. κέκαυμαι.Πιο κοντά εκτιμώ ότι βρίσκεται το Ομηρικό επίθετο (εκ του καίω) κηώδης ή κηώεις.

Όπου υπάρχει φως βέβαια,υπάρχει κίνηση,αναζήτηση,ενέργεια και δυναμική,έρευνα και ως φυσικός καρπός τους εξέλιξη και ζωοδότρα γνώση.Ενώ το σκότος επιφέρει νάρκωση,στατικότητα,αδράνεια και παθητικότητα,τέλμα,ακινησία και αμάθεια.Έτσι,η θαυμαστή ρίζα δις (εκτραχυμένη στα αρβανίτικα ως ντι) υποστασίασε τις έννοιες φωτίζω,φωταγωγώ,εκπέμπω φως,φέγγω (όχι εύχρηστες έννοιες στα φτωχά αρβανίτικα),αλλά κορυφώθηκε με το πλέον διαδεδομένο ρήμα,το γνωστό ντι: γνωρίζω,ξέρω/προβάλλω, βγαίνω.

2.φουρ (στο τραγούδι υπάρχει η αιτιατική: φούρ-ενε),που σημαίνει φούρνος (< λατ. furnus).

Μη βιαστεί κανείς να αποδώσει και το φουρ στο furnus.Φουρ (fur),δεν είναι άλλο από το πυρ (pur),με μια μεταβολή του αρχικού χειλικού συμφώνου (π → όμοιας εκφραστικής ποιότητας φ).Φουρ δεν είναι παρά ο χώρος θερμότητας και πυρακτώσεως,η εστία καύσης.Γι΄  αυτό και οι αρβανίτες το μέρος  που κλώσαγε η κότα τα αυγά της,ένα ζεσταμένο απ΄ το σώμα της σημείο πάνω σε άχυρα,το έλεγαν φουρίκι (ως φουρνά- κι εκκόλαψης θα μπορούσαμε να το παραλληλίσουμε).

Όπως παρατηρεί ο καθένας,τα αρβανίτικα είναι απόλυτα ενταγμένα στην ελληνική γλωσσική και νοητική πραγματικότητα και ας χτυπιούνται για το αντίθετο διάφοροι αγράμματοι προπαγανδιστές.

Γιάννης Βασ. Πέππας,Φιλόλογος