Εικόνα 1 |
Σπάτα
Αφού εξήγησα σε άλλη ανάλυσή μου την προέλευση του ονόματος Λιόσα,ας δούμε τώ- ρα
και τι σημαίνει το όνομα Σπάτα.Υπήρξε ό- νομα ηγετικών μορφών της Αρβανιτιάς και
μέσω αυτών κατέληξε και ως τοπωνύμιο (Σπάτα,Σπατατζίκι).Για την ακρίβεια το
Σπά- τα είναι προσδιορισμός,χαρακτηρισμός,όχι βα- πτιστικό ή επώνυμο.
Σπάτα στα αρβανίτικα είναι το τσεκούρι,το μέσο κοπής,θα
μπορούσε να το αποδώσει κανείς και ως σπαθί,σπάθα (βλ. Εικόνα 2).Χαρακτηριζόμενος κάποιος
ηγέτης,αρχηγός,γενάρχης φάρας ως Σπά- τας,του αποδιδόταν
γενναιότητα,πολεμικότητα,πρωτοπόρα μαχητικότητα,ότι ήταν κοφτερός οξύς και
αδυσώπητος σαν λεπίδα και τρομερός σαν βίαιο χτύπημα τσεκουριού.
Παραφθορές της
λέξης Σπάτα (=τσεκούρι) έχουν παραμείνει ως σήμερα στα αρβανίτικα οι
λέξεις: ζαπάτα (=τσεκούρι),που συναντάται και ως επίθετο αρβανιτών,καθώς και η
λέξη σοπάκι που α- ποτελεί μεταφορική απόδοση του ξυλοδαρμού.Όπως,δηλαδή,επιπίπτει
το τσεκούρι,έτσι θα χτυπη- θείς\δαρείς και συ,θα υποστείς βίαιες κρούσεις,χαράξεις
και επιπτώσεις.
Εικόνα 2 |
Ας σταθούμε στην ετυμολογία της λέξης Σπάτα.
Το ρήμα σπάω/σπώ (Εικόνα 1) εμπερικλείει τις έννοιες θραύω,κομματιάζω,σπαράσσω,αποχωρίζω βιαίως,διασπώ, κόβω,επιμερίζω,αλλά και άλλες ευρύτερες
(προξενώ σπα- σμό,μυζώ,οικειοποιούμαι επώνυμο κ.ά.).Έτσι λοιπόν το αρ- βανίτικο σπάτα
δεν είναι τίποτα άλλο παρά γλωσσολογικό προϊόν του ρήματος σπάω,με όλες τις
μεταφορικές κοινωνι- κές παραμέτρους που σταδιακά
εξέλαβε.Υπήρχε μάλιστα στα αρχαία Ελληνικά (Βοιωτικά) η λέξη το σπάτος
που δή- λωνε το δέρμα που είχε αποκολληθεί από ζώο,με γδάρσι- μο.Ακριβώς,επειδή
είχε σχιστεί,αποκοπεί (σπώ) από το ζώο,ο- νομαζόταν σπάτος.Εδώ,δεν έχουμε μέσο (όπως
το αρβανί- τικο σπάτα),αλλά αποτέλεσμα.Το επίθετο σπάτειος,α,ον σή- μαινε δερμάτινος,η,ο
(από σπάτο).Σπατίζω σήμαινε βυζαί- νω,απ΄ τη νοηματική διαστολή του σπώ.Ομόρριζα επίσης
και τα σπατάλη,σπάταλος.Σπάταλος είναι εκείνος που κατα- σπαράσσει,απομυζά,ξεσχίζει ζωή και περιουσία.
Σ΄ αυτήν την ομάδα ανήκει/εντάσσεται και το αρβανίτικο
σπάτα,ένα όργανο τομής και διαχωρι- σμού,το τσεκούρι.Κι απ΄ αυτό προέκυψε το ανδρικό
προσωνύμιο Σπάτας: ο τσεκουράτος,ο
βίαιος,ο μαχητής,ο ηγέτης.
Στο τελευταίο μέρος αυτής της σειράς θα ασχοληθώ με το
όνομα Μπούας,αποδεικνύοντας ότι κι αυτό είναι καθαρή ελληνική λέξη.
Τα αρβανίτικα είναι ελληνικά !
Γιάννης Βασ. Πέππας,Φιλόλογος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια να σχετίζονται με την ανάρτηση και να είναι ευπρεπή.
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.