Εξ ακρινής Ηπείρου: Μάρκος Μπότσαρης

Μάρκος Μπότσαρης

Σουλιώτης οπλαρχηγός,μία από τις αγνότερες μορφές της Επανάστασης του 1821 (Σούλι 1790 - Καρπενήσι 1823).

Το 1799 ο Μάρκος Μπότσαρης ακολούθη-σε τον πατέρα του Κίτσο στο Βουργαρέλι των Τζουμέρκων και έμεινε εκεί τέσσερα περίπου χρόνια,ενώ κατά διαστήματα έ-ζησε και στα Γιάννενα,κοντά στον Αλή πασά.Μετά την παράδοση του Σουλίου το 1803 και τις διώξεις των Σουλιωτών που α-κολούθησαν,ο νεαρός Μάρκος πολιορκή-θηκε από τα στρατεύματα του Αλή στη Μονή Σέλτσου (Απρίλιος 1804).Κατόρθω-σε όμως να διαφύγει μαζί με τον πατέρα του και λίγους οπαδούς τους για την Πάρ-γα.Οι Παργινοί όμως,έπειτα από διαταγή του πασά,δεν τους δέχτηκαν και έτσι οι Σουλιώτες πήγαν στην Κέρκυρα.Εκεί ε-ντάχθηκε στα σώματα που είχαν ιδρυθεί από τις ξένες δυνάμεις κατοχής και έφθα-σε ως τον βαθμό του εκατόνταρχου.

Στο μεταξύ πήρε διαζύγιο από την πρώτη του γυναίκα,λόγω απιστίας,και το 1810 παντρεύτηκε για δεύτερη φορά με την Χρυσούλα,κόρη του Χριστάκη Καλογήρου,αρματολού της Πρέβεζας.Του άρεσε η μουσική και παρά την περιορισμένη του μόρφωση,με την παρότρυνση και καθοδήγηση του Πουκεβίλ,έγραψε το 1809 ένα λεξικό της Ρομαϊκοίς και Αρβανητηκοίς Απλής,το οποίο χάρισε στον Πουκεβίλ,που με την σειρά του το παραχώρησε στη βιβλιοθήκη του Παρισιού το 1819.Το λεξικό αυτό εξέδωσε στην Αθήνα ο (φανερά αλβανόφιλος) Τίτος Γιοχόλας το 1980,με παραποιημένο τίτλο όμως,αυτοακυρώνοντας το εγχείρημά του.

Το 1813 επέστρεψε στην Ήπειρο και μετά την δολοφονία του πατέρα του (Ιανουάριος 1814) εγκατα-στάθηκε με την οικογένειά του στον πύργο του Κουρτ πασά,στον Κακόλακκο Πωγωνίου,που του τον παραχώρησε ο Αλή πασάς,ο οποίος το 1815 τον διόρισε και αρχηγό στην περιφέρεια αυτή.

Κατά την πολιορκία του Αλή πασά από τα σουλτανικά στρατεύματα το 1820,ο πασάς υποχρεώθηκε να ζητήσει την βοήθεια των Σουλιωτών και να τους παραχωρήσει το Σούλι.O Μάρκος ανέλαβε τις σχετικές συνεννοήσεις και οι συμπατριώτες του τον εξέλεξαν αρχηγό τους.Υπό την ηγεσία του οι Σουλιώτες έδωσαν με επιτυχία πολλές μάχες για να διώξουν τα στρατεύματα του Χουρσίτ από το Σούλι και άλλες περιοχές της Ηπείρου.Στη συνέχεια πήρε μέρος στην Επανάσταση και νίκησε τους Τούρκους στο Κομπότι (3.7.1821),ενώ συμμετέσχε στην επίθεση των Ελλήνων κατά της Άρτας τον Νοέμβριο του 1821.Στο μεταξύ οι Τούρκοι είχαν αιχμαλωτίσει την οικογένειά του,που παρέμενε στον Κακόλακκο.Όταν όμως τον Μάρτιο του 1822 πήγε μαζί με άλλους Σουλιώτες αρχηγούς στην Πελο-πόννησο για να ζητήσει βοήθεια από την προσωρινή κυβέρνηση,πέτυχε να εγκριθεί η ανταλλαγή της οικογένειάς του με τα χαρέμια του Χουρσίτ πασά,που είχαν συλληφθεί κατά την άλωση της Τριπολιτσάς.Την οικογένειά του την έστειλε στην Ανκόνα της Ιταλίας και ο ίδιος παρέμεινε στην Πε-λοπόννησο με τον Μαυροκορδάτο,τον οποίο ακολούθησε και στη Δυτική Στερεά.Φαίνεται ότι ο Μάρ-κος δεν έμεινε ανεπηρέαστος από τον Φαναριώτη πολιτικό,με την βοήθεια του οποίου αναδείχθηκε σε στρατιωτικά αξιώματα,προκαλώντας έτσι την δυσαρέσκεια άλλων οπλαρχηγών.Το καλοκαίρι του 1822 πήρε μέρος στην εκστρατεία που ανέλαβε ο Μαυροκορδάτος στην Ακαρνανία και την Ή-πειρο με σκοπό να βοηθήσει και τους Σουλιώτες.Στα τέλη Ιουνίου τού 1822,μαζί με τον Γάτσο,τον Καρατάσο,τον Α. Ίσκο και τον Α. Βλαχόπουλο και 1.200 περίπου αγωνιστές κατευθύνθηκε από το Κομπότι προς το Σούλι.Κοντά στην Πλάκα όμως,στις 29 Ιουνίου,δεν μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν υπέρτερη τουρκική δύναμη υπό τον Κιουταχή και διαλύθηκαν.O Μάρκος με τριάντα δύο μόνο συ-ντρόφους του έφτασε στο Πέτα και στις 4 Ιουλίου του 1822 πήρε μέρος στην ομώνυμη μάχη.Μάταια επιχείρησε να ανακόψει την υποχώρηση των Ελλήνων και,τελικά,υποχώρησε και ο ίδιος προς το Με-σολόγγι.Μετά την καταστροφική αυτή μάχη,το Σούλι παραδόθηκε στους Τούρκους και οι υπερασπι-στές του κατέφυγαν στη νότια Ελλάδα.Στο Μεσολόγγι ο Μάρκος προσέφερε πολύτιμη υπηρεσία κατά την πρώτη πολιορκία της πόλης,παρατείνοντας τις διαπραγματεύσεις με τον Ομέρ Βρυώνη και τον Άγο Βαστάρη (Οκτώβριος 1822) μέχρι να φθάσουν οι ενισχύσεις από την Πελοπόννησο.Στις 12 Οκτωβρίου 1822 η κυβέρνηση τον ονόμασε στρατηγό.Επειδή όμως προκλήθηκαν δυσαρέσκειες ανά-μεσα στους άλλους οπλαρχηγούς,προχώρησε σε αθρόες προαγωγές Σουλιωτών και Ρουμελιωτών οπλαρχηγών στον ίδιο βαθμό.Η άνιση αυτή μεταχείριση προκάλεσε την πικρία του Μάρκου,ο οποίος όμως,για να μην βλάψει τον Αγώνα,απέφυγε να αντιδράσει.Σε σύσκεψη όμως των Σουλιωτών αρ-χηγών,αφού έφερε το διάταγμα στα χείλη του ως ένδειξη σεβασμού,το έσχισε δηλώνοντας ότι «ό-ποιος είναι άξιος παίρνει το δίπλωμα μεθαύριο μπροστά στον εχθρό».

Το καλοκαίρι του επόμενου χρόνου έγινε η εκστρατεία του πασά της Σκόδρας Μουσταή με 10.000 Αλβανούς κατά της Δυτικής Ελλάδας. Στις 28 Ιουλίου 1823 ο Μάρκος, επικεφαλής 1.250 αγωνιστών,έφυγε από το Μεσολόγγι για να τον αντι-μετωπίσει.Φθάνοντας έξω από το Καρπενήσι,όπου είχαν στρα-τοπεδεύσει τα στρατεύματα του πασά,αποφάσισε να επιχει-ρήσει αιφνιδιαστική νυκτερινή επίθεση.Την νύκτα της 8ης προς 9η Αυγούστου τού 1823,με 450 Σουλιώτες όρμησε προς το εχθρικό στρατόπεδο,ενώ οι άλλοι 800 υπό τον Κίτσο Τζαβέλ-λα θα επιχειρούσαν αντιπερισπασμό.O αιφνιδιασμός πέτυχε και ο Μάρκος,αν και πληγωμένος στην κοιλιά,προχωρούσε προς την σκηνή του πασά με σκοπό να τον αιχμαλωτίσει ή να τον σκοτώσει.Για την υπεράσπιση όμως του Μουσταή είχαν σπεύσει 3.000 περίπου Τουρκαλβανοί με τον θείο του πασά, Τζελαλεντίν μπέη.Στη σύγκρουση που ακολούθησε μία σφαί-ρα τον βρήκε στο μάτι και τραυματίστηκε θανάσιμα.Πέθανε λίγες στιγμές αργότερα και οι Σουλιώτες υποχώρησαν.Το σώ-μα του μεταφέρθηκε στο Μεσολόγγι και τάφηκε με μεγάλες τιμές στις 10 Αυγούστου 1823.Η απώλειά του υπήρξε αρνητική για την μετέπειτα εξέλιξη της Επανάστασης.Ο ηρωικός του θάνατος υμνήθηκε από την λαϊκή μούσα,ενώ ποίημα έγραψε και ο Διονύσιος Σολωμός.

Δημοτικό μοιρολόι για τον Μάρκο Μπότσαρη

Θρήνος μεγάλος έγινε μέσα στο Μεσολόγγι.

Τον Μάρκο παν΄ στην εκκλησιά,τον Μάρκο παν΄ στον τάφο.

΄Ξήντα παπάδες παν΄ μπροστά και δέκα δεσποτάδες.

Κι από κοντά Σουλιώτισσες πάνε μοιρολογώντας:

-Σήκω απάνω Μάρκο μου και μη βαριά κοιμάσαι.

-Πώς να σηκωθώ,μωρέ παιδιά,και πώς να αναβλέψω;

Έχω μολύβι στην καρδιά και βόλια στο κορμί μου.

Κι ανάμεσα στο στήθος μου είμαι μαχαιρωμένος.

Παραλλαγή αυτού του μοιρολογιού,τραγουδισμένη απ΄ την Ελ. Βιτάλη,υπάρχει στο παρακάτω βίντεο: