Αθανάσιος Σταγειρίτης, Ηπειρωτικά (1819) pdf

 

Ο Αθανάσιος Σταγειρίτης (1780 - 1840) ήταν λόγιος με καταγωγή από τα Στάγειρα της Χαλκιδικής,ο οποίος δραστηριοποιήθηκε στη Βιέννη όπου ερ-γάστηκε ως καθηγητής της ελληνικής γλώσσας.Οι ακριβείς ημερομηνίες γέννησης και θανάτου του καθώς και οι αντίστοιχες τοποθεσίες,όπου έ-λαβαν χώρα,παραμένουν άγνωστες.Υπήρξε υπέρμαχος της χρήσης των αρχαίων ελληνικών στο γλωσσικό ζήτημα και παράλληλα υπήρξε εκδότης του περιοδικού Καλλιόπη,το οποίο ήταν το ιδεολογικό αντίβαρο του περιο-δικού Ερμής ο Λόγιος του Αδαμάντιου Κοραή.Προκύπτει επίσης απ΄ την έ-ρευνα ότι ο Αθ. Σταγειρίτης είχε διατελέσει δάσκαλος στο ελληνικό σχολείο του Μπρασόφ (Ρουμανία) το 1806.Ανάμεσα στα διάφορα φιλολογικά,ιστο-ριογεωγραφικά και επιστημονικά κείμενα που συνέγραψε,και τις πολλές μεταφράσεις Γερμανικών έργων στα ελληνικά,ξεχωρίζει το έργο του με τί-τλο Ὠγυγία ἤ Ἀρχαιολογία το οποίο ολοκληρώθηκε σε 5 τόμους,εκδόθηκε στο διάστημα 1815-1820,και περιγράφει τα έθιμα και κοινωνία της αρχαίας Ελλάδας με σχολιασμό των ποιητών και συγγραφέων εκείνης της εποχής.

Άλλα γνωστά έργα του είναι τα:

Επιτομή Αριθμητικής (1810)

Βίος Θεμιστοκλέους του Αθηναίου (1816)

Βίος Μιλτιάδου του Αθηναίου (1818)

Τρόπαιον Ελληνικόν ή Πρώτος πόλεμος Ελλήνων και Περσών, και θρίαμβος των Ελλήνων (1818)

Ηπειρωτικά : Ήτοι Ιστορία και Γεωγραφία της Ηπείρου παλαιά τε και νέα, και βίος του Πύρρου (1819)

 Αθ. Σταγειρίτου «Ηπειρωτικά», Βιέννη 1819

 Το βιβλίο ξεκινά με την ερμηνεία του ονόματος της Ηπείρου,τον ορισμό της γεωγραφικής θέσης της,τα σύνορα και την έκτασή της.Κατόπιν,αναφέρεται η διαίρεσή της,τα βουνά (ο Βερτίσκος δεν συμπεριλαμβάνεται,ίσως θεωρού-μενο ως όρος της Μακεδονίας),ποτάμια,λίμνεςλιμάνια,ακρωτήρια και νησιά της.Οι πόλεις και τα «έθνη» της.Το Β΄ Μέρος του βιβλίου μιλά για τους πρώ-τους κατοίκους της Ηπείρου,μέχρι και τους απογόνους του Πυρρου του Α΄,«υιού του Αχιλλέως».Το Γ΄ Μέρος περιέχει τον βίο του Πύρρου του Με-γάλου,βασιλέως της Ηπείρου.Το Δ΄ Μέρος αναφέρεται στους απογόνους του Πύρρου του Μεγάλου,στο πολίτευμα των Ηπειρωτών,τα ήθη,έθιμά τους και άλλα αξιόλογα.Το τελευταίο Ε΄ Μέρος είναι αφιερωμένο Περί της νέας Ιστορίας και Γεωγραφίας της Ηπείρου.
Ο συγγραφέας έχει χρησιμοποιήσει εκατοντάδες αρχαίες και προηγούμενες πηγές,ελληνικές,λατινικές και γαλλικές.Πρέπει να σημειώσουμε ότι,όταν ο Ναπολέων ήταν κύριος της Ευρώπης παραβίασε ετσιθελικά την απόκρυφη Βιβλιοθήκη του Βατικανού,στέλνοντας σ΄ αυτήν ομάδα επιστημόνων για έρευνες στα αρχεία και το υλικό της.Ένας απ΄ αυτούς ήταν και ο Αθανάσιος Σταγειρίτης ! Δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς αξιοποίησε ο Έλληνας επιστήμο-νας απ΄ αυτήν την εμπειρία του,αλλά τουλάχιστον μάθαμε,εμμέσως,ότι κάτι απ΄ την άγνωστή μας αρχαία γραμματεία υπάρχει και αποκρύπτεται… Ακόμα,έχει σημασία ότι όταν ο Σταγειρίτης  γράφει τα «Ηπειρωτικά» (1819), στην Ήπειρο εξουσιάζει ο Αλή Πασάς,με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει…

Η αξία του συγκεκριμένου έργου είναι δεδομένη,αν και απουσιάζει η κριτική θεώρηση.Γράφει ο Δημ. Ευαγγελίδης: Και εάν μεν για τον Αθ. Σταγειρίτη υ-πάρχουν ένα σωρό ελαφρυντικά και δικαιολογίες,για τους σύγχρονους είτε ημιμαθείς ονειροπαρμένους είτε κουτοπόνηρους ελληνέμπορους της «μη συμ-βατικής» ψευδοϊστορίας δεν υπάρχει απολύτως καμία επιείκεια και είναι άξιοι κάθε χλευασμού και «κραξίματος». Αντίστοιχα,οι απόψεις του Αθ. Σταγειρί-τη για διάφορα αρχαιολογικά,γλωσσολογικά και εθνολογικά ζητήματα,για τα οποία ακόμη και σήμερα υπάρχουν διχογνωμίες και αδιευκρίνιστα σημεία,είναι φυσικό να αντιμετωπίζονται επίσης με συμπάθεια,αν αναλογισθούμε το επί-πεδο ανάπτυξης αυτών των επιστημών εκείνη την εποχή.Έτσι, οι μεν απόψεις του Αθ. Σταγειρίτη περί Πελασγών,(«…Γνωρίζομεν όμως, ότι το αρχαιότερον έθνος της Ελλάδος ήσαν οι Πελασγοί.Και ούτοι ήσαν τα αυτόχθονα και γνήσια τέκνα της Ελλάδος,τα οποία διηρέθησαν ύστερον εις διάφορα έθνη και διαφόρους ονομασίας,αφ’ ού ηνώθησαν και με άλλα πολλά ξένα έθνη. Η δε φωλεά τούτων,όθεν εξήρχοντο ως μύρμηκες,ήτον η Πελοπόννησος,και μάλιστα η Αρκαδία.Από εκεί λοιπόν διασκορπιζόμενοι οι Πελασγοί,εγέμη-σαν (σ.σ. sic) όλην την Ελλάδα,τας νήσους του Αιγαίου πελάγους,την Ιταλί-αν,και την μικράν Ασίαν…» («Ηπειρωτικά», σελ. 35-36) Αβάντων,Δρυόπων, Μολοσσών κ.λπ. (βλ. «Ηπειρωτικά, ήτοι Ιστορία και Γεωγραφία της Ηπείρου» - Βιέννη, 1819, σελ. 35-60) συχνά διαβάζονται ευχάριστα αντιμετωπιζόμενες ως αξιοπερίεργες για τις αντιλήψεις εκείνης της εποχής,αλλά το να παρουσιάζο-νται σήμερα ως «επιστημονικές αποδείξεις» για τα θέματα αυτά,έχει νομίζω κάποια διαφορά,που για τους σημερινούς «μη-συμβατικούς» ελληνοκάπηλους, όπως αποδεικνύεται, δεν είναι ορατή και αντιληπτή.

Υπερβολικός ο συμπαθής Δημ. Ευαγγελίδης,φορέας των συστημικών από-ψεων…

Να πούμε ότι οι Αρβανίτες αναφέρονται μόνο μία φορά (σελ. 348),ως Ιλ-λυριοί: Εν τούτοις δε τω 1392 δέκα χιλιάδες Ιλλυριοί φοβούμενοι τους Τούρ-κους,έφυγον συν γυναιξί και τέκνοις εις την Πελοπόννησον,όπου ήσαν έτι χρι-στιανοί ηγεμόνες,και εδέχθη αυτούς ευμενέστατα Θεόδωρος ο Παλαιολόγος,ο τότε εκεί Δεσπότης.

Για τους Αλβανούς (Σκιπτάρ) κάνει αρκετές αναφορές,χωρίς στην ουσία να προσφέρει στοιχεία για την προέλευσή τους κατά βέβαιο τρόπο.Στην σελ. 401 μάλιστα τους αναφέρει ως τουρκοποιημένους Έλληνες (τους Αλβανούς, οι οποίοι είναι όλοι Έλληνες,και ετουρκεύθησαν.).Υπάρχει φυσικά,πλήθος εν-διαφερόντων στοιχείων για τον ερευνητή/μελετητή (όπως για την περιβόητη Ρωμαϊκή Αλβανόπολι της Ηπείρου,Αλβανούπολις των Λατίνων,σελ. 326 και 333),που μπορούν να χρησιμεύσουν σε λογής εργασίες.

 Κάντε λήψη του βιβλίου πατώντας εδώ

 Γιάννης Βασ. Πέππας, Φιλόλογος