Τζ(σ)εργίνης - Μπότζικας - Κολοκοτρώνης

 Γράφει ο Δημήτρης Σταθακόπουλος. Δρα κοινωνιολογίας της ιστορίας και πολιτισμού (οθωμανικής περιόδου) Παντείου Πανεπιστημίου, δικηγόρου παρ’ Αρείω Πάγω – Μουσικολόγου

Τζ(σ)εργίνης – Κολοκοτρώνης

Αφηγείτο ο Γέρος του Μοριά Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και συνέταξε ο δικαστής Γεώργιος Τερτσέτης στο έργο :

 

Στο αρχικό σημείο της αφήγησής του αναφέρει για την καταγωγή και το γενεαλογικό του δέντρο σχετικά με το πατρικό οικογενειακό του επώνυμο :

κ.λ.π

Δηλαδή αναφέρεται σε προγονικό οικογενειακό επώνυμο Τζ(σ)εργίνης και όχι Κολοκοτρώνης.

Για το πώς προέκυψε το Κολοκοτρώνης αναφέρει ο Γέρος του Μοριά:

κ.λ.π

Τα ονόματα και τα επώνυμα , συνήθως δεν είναι δηλωτικά εθνικής καταγωγής, αλλά συχνότερα δηλωτικά ιδιότητας, επαγγέλματος,πατρωνυμικά, μητρωνυμικά , παρατσούκλια κ.λ.π σε ποικίλες γλώσσες που ομιλούντο σε «αυτοκρατορικούς μικτούς πολύγλωσσους πληθυσμούς», όπως των Βυζαντινών και Οθωμανών σε σημείο που κάποιος θα μπορούσε να ονομαστεί Σαρρής (sarı = κίτρινος ή ξανθός στα Τούρκικα ) χωρίς όμως να είναι Τουρκικής καταγωγής. Για το πώς δινόντουσαν τα ονόματα/ παρατσούκλια, μας πληροφορεί ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης με την αφήγησή του. Επειδή ο πρόγονός του είχε «κώλο σαν κοτρόνι» ( sic), που στ’ αρβανίτικα είναι «μπύθ = κώλος» και «γκούρ=κοτρόνι»,ονομάστηκε Μπυθέγκουρας και Ελληνικά Κολοκοτρώνης /«Κωλοκοτρόνης» . Άλλο παρατσούκλι προγόνου του ήταν το Μπότζικας, γιατί όπως λέει ο Γέρος του Μοριά, αυτός ήταν μικρόσωμος και μαυριδερός και προσομοίαζε στο λεγόμενο φυτό Μποτσ(ζ)ίκι ( σκιλλοκρεμύδα ) που κρεμάμε στις πόρτες για γούρι την Πρωτοχρονιά.

Όμως ο Γέρος του Μοριά, δεν μας λέει τι σήμαινε ( σημαίνει ) τα αρχικό επώνυμο της γενιάς του Τζ(σ)εργίνης .
Έψαξα «τα οικογενειακά μας ονόματα» του Μ.Τριανταφυλλίδη
( Θεσ/νίκη 1982 ) και την εισαγωγή στην Ελληνική ονοματολογία του Χαρ. Συμεωνίδη ( Θεσ/νίκη 1992 ) και δεν βρήκα καμία αναφορά.
Άρχισα μετά να κοιτάζω λεξικά διαφόρων γλωσσών και μάλλον
μπερδεύτηκα περισσότερο με τις πιθανές προελεύσεις του ονόματος,
παρά διαφωτίστηκα. Σε κάθε περίπτωση, παρακάτω θα παρουσιάσω όλες τις πιθανές εκδοχές όπως τις βρήκα , χωρίς να σημαίνει ότι κάποια από αυτές είναι η σωστή:
Cer –ginis / Τζεργκίνης = Μαυριδερός- Γιάννης, στ’ αρβανίτικα του
Μοριά, αλλά ομοηχεί το πρώτο συνθετικό και με το «μαύρος» στα
σλάβικα ;
Çer –ginis / Τσερκίνης = Έξυπνος- Γιάννης, στ’ αρβανίτικα του Μοριά,
αλλά ομοηχεί το πρώτο συνθετικό και με το «έξυπνος» στα βλάχικα ;
( σημ.: ενδέχεται το Γκίνης να μην σημαίνει Γιάννης, αλλά να προέρχεται από το Gentius στα λατινικά και Gent στ’ αλβανικά, ο οποίος ήταν ο τελευταίων βασιλιάς των Ιλλυριών το 181-168 π.Χ., συγγενής λέξη και προς τη Λατινική : γένος, σόι, φυλή).

Çarki-νης = Ρόδα/τροχός και επομένως Τσα(ζε)ρκίνης αυτός που γυρίζει
σαν ρόδα/τροχός με περσική ρίζα çark ;
Tserbu-ίνης = ελάφι στα βλάχικα και επομένως Τ(ζ)σερμπίνης ο
«γρήγορος σαν ελάφι» ;
çerge ή çergi -ίνης στα οθωμανικά που σημαίνει μικρή αυτοσχέδια
σκηνή/ τσαρδί δηλαδή;
Sergi-νης : οθωμανικά = ο έκθετος
Черга-ίνης= στα βουλγάρικα που σημαίνει χαλί ;
Чергар-ίνης = στα βουλγάρικα που σημαίνει Νομάς ;
cergë-ίνης = στ’ αλβανικά που σημαίνει παγίδα / ιστός αράχνης/ χώρος
περιορισμού και Τσάρκος στη γλώσσα των βοσκών εκεί που
περιορίζονται τα νεογέννητα αρνοκάτσικα, με ρίζα το οθωμανικό çerge
ή çergi ;
cergë-ίνης= στ’ αλβανικά, που σημαίνει και λεπτό δέρμα, αλλά και
κουρέλι, χαλί ή σκέπασμα (scutum =κάλυμμα/ασπίδα στα λατινικά εξ’ ού και σκουτί /ρούχο) από τρίχες γίδας ;
cerchio-ίνης = ιταλικό, από το λατινικό circus, που συγγενεύει με το
ελληνικό κρίκος και με αντιδάνειο Τσέρκι, δηλ. το στεφάνι που
συγκρατεί τα ξύλα των βαρελιών / βουτσιών ;
τσεκιν (βενετ. λ. zechin) : παλιό χρυσό νόμισμα της Βενετίας, γνωστό
στην Ελλάδα ως βενέτικο φλουρί. Βλ. παροιμία: "είν` ανθρώποι για
τσεκίνια κ` είν` ανθρώποι για κατρίνια".
Αβέβαιη η προέλευση του επωνύμου Τζ(σ)εργίνης ; Αν όπως λέει ο
Κολοκοτρώνης είναι όνομα του 16ου αιώνα, τότε δηλ. που ξεκίνησε η γενιά του, το πιθανότερο είναι , είτε να έχει αρβανιτο/σλάβικη ρίζα, όπως και τα Μπυθέγκουρας και Μπότζικας , ίσως οθωμανικό Sergin-νης = ο έκθετος / παρατημένος , ίσως όμως και να πρόκειται για κατάλοιπο της ιταλικής cerchio-ίνης , ή βενετσιάνικης zechin-νης, οι οποίες ιταλογενείς άφησαν πάμπολλες λέξεις στο Μοριά, τις οποίες χρησιμοποιεί ο Κολοκοτρώνης κατά κόρον στην αφήγησή του ( με αγαπημένες λέξεις το μπατάλια= μάχη, αγιουτάντε = βοηθός, εννοώντας τον Φωτάκο,
Καζάρμα εννοώντας το παλιό κτίσμα και στρατόπεδο , μπαταριά = ντουφεκιά/πυροβολισμό κ.ο.κ ).

--------------------------------------------

Παρακάτω άλλη μια από τις «ευτράπελες», αλλά συνάμα και τραγικές ιστορίες της ελληνικής επανάστασης και ειδικά την εποχή του εμφυλίου,ενώ ο Ιμπραήμ έκαιγε τον Μοριά και έδινε προσκυνοχάρτια .Ο Κολοκοτρώνης ήταν σ’ ένταση με την κυβέρνηση, η οποία την ώρα που αυτός προσπαθούσε να μαζέψει στράτευμα ν’ αντιμετωπίσει τον Ιμπραήμ, έκανε εν αγνοία του Γέρου, μυστικές διαβουλεύσεις με τους Οθωμανούς της Τριπολιτσάς, στέλνοντάς τους ως αγγελιοφόρο τον γνωστό Κων/πολίτη ιστοριογράφο και γραμματέα του Δημ. Υψηλάντη, Ιωάννη Φιλήμονα. Όταν ο Ι.Φιλήμων επέστρεφε από την Τριπολιτσά στο Ναύπλιο, σταμάτησε στους Μύλους, όπου για κακή του τύχη «έπεσε» επάνω στον Κολοκοτρώνη, ο οποίος τον ρωτάει «που ήσουν ;» - Όταν ο Φιλήμων του είπε και του έδειξε τα γράμματα των μυστικών διαβουλεύσεων, τα πιάνει ο Γέρος και τα σκίζει, ενώ έδειρε και τον Φιλήμονα !!!!

Ας δούμε πώς παραστατικά αναφέρει το γεγονός:

Πηγή: https://24grammata.com/%CE%B7-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%AC%CF%84%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%BA%CE%BF%CF%84%CF%81%CF%8E%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CF%84/

Ο Κολοκοτρώνης δεν ήταν Αρβανίτης.

Απλούστατα,γιατί ο ίδιος ποτέ δεν είπε κάτι τέτοιο.Ούτε κανείς απόγονός του.

ΤΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΥΛΑ.

Στην Πελοπόννησο,τότε,υπήρχαν Αρβανίτες.Αυτοί τον χαρακτήρισαν Μποτζίκη και Μπιθγκούρα.Από κάποιους εξ αυτών που ζούσαν κοντά του,του αποδόθηκαν αυτοί οι χαρακτηρισμοί.Αρβανίτες ήσαν, στα αρβανίτικα τον χαρακτήρισαν.Λογικό.

Πρόγονός του ήταν ο Τσερ(γ)κίνης από το Ρουπάκι.

Ρουπάκι έλεγαν οι αρβανίτες το μικρό πεύκο,αλλά η λέξη είναι αρχαία.Απαντάται και στον Όμηρο και στον Ησύχιο (η ρωψ,που σήμαινε τρυφερό βοτάνι.Στο Μεσαίωνα έγινε ο ρώπαξ και το ρωπάκιον,που δήλωνε την μικρή βαλανιδιά,συνεκδοχικά το μικρό δέντρο.).

Ήταν ο Τσερ(γ)κίνης αρβανίτης;

Τσεργκίνης σημαίνει έξυπνος Γιάννης.Το επίθετο Τσαρπ (τσαρμ ή τσερμ) σήμαινε εύστροφος,ελισσόμενος.Από δω και ο τσάμικος (χορός με στροβιλισμούς κι ελιγμούς, δηλαδή).Παραφθορά του Τσεργκίνης αποτελεί το Ζεγκίνης. Υπάρχει ακόμα και το Τσαπέππας (ο έξυπνος Πέτρος).

Όπως έχουμε πολλές φορές εδώ αποδείξει,το ότι κάποιος μίλαγε ή χαρακτήριζε στα αρβανίτικα δεν σήμαινε ότι ήταν αρβανίτης.

Ο μόνος που μπορούσε να δώσει αυτή την διασάφηση ήταν ο ίδιος ο Κολοκοτρώνης.

Και ΠΟΤΕ δεν είπε για αρβανίτικη καταγωγή του.Ούτε κανείς απόγονός του.

Έτσι,το θέμα θεωρείται λήξαν.

ΤΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΥΛΑ.

Γιάννης Βασ. Πέππας

Δημ. Μιχαλόπουλος, Προσπάθειες για σύμπραξη Αλβανίας & Κεμαλικής Τουρκίας - Η μυστική συμφωνία του 1922

Κάντε λήψη της έρευνας/μελέτης πατώντας εδώ 

 

Όταν η Αλβανία άλλαξε τα ελληνικά επίθετα σε αλβανικά...

 Ντοκουμέντο του 1930 δείχνει πως η Αλβανία άλλαξε τα ελληνικά επίθετα σε αλβανικά

Το 1930 η Αλβανική κυβέρνηση απαίτησε την αλλοίωση των επωνύμων των πολιτών με καταγωγή διαφορετική από την αλβανική, σε μια προσπάθεια εξαλείψεως των μειονοτήτων.

Το 1930, κατά τη γενική απογραφή του πληθυσμού της Αλβανίας, το Υπουργείο Εσωτερικών της χώρας εξέδωσε εγκύκλιο μέσω της οποίας διέταξε την αλλαγή των επωνύμων των Αλβανών πολιτών που παραπέμπουν σε ξένη εθνικότητα.

Σύμφωνα με την εγκύκλιο, οι αλλαγές θα πρέπει να ενθαρρύνονται και σε άλλες μορφές, όπως παρουσιάζεται στο έγγραφο.

Σχετικά με το θέμα αυτό μας έγραψε ο Χιμαραίος γιατρός κ. Ευρυβιάδης Γκόρος το παρακάτω άρθρο:

Πως η Αλβανία άλλαζε τα προσωπικά δεδομένα των Αλβανών υπηκόων με ξένη εθνικότητα.

Μια «λογική» εγκύκλιος για μια χώρα σαν η δική μας.

Μια τέτοια χώρα, μικρή, με ετερογενή πληθυσμό, δεν μπορεί να μη ζει στον κόσμο του ρατσισμού και του σοβινισμού, χρειάζεται μόρφωση και μεγάλη καρδιά για να δεχτεί την συμβίωση με άλλες εθνικότητες και προπαντός όταν εσύ δεν ξέρεις, καλά, καλά την καταγωγή σου…

Ναι. Αυτή η εγκύκλιος είναι ρατσιστική και σοβινιστική. Είναι το ίδιο σαν αύριο, ο υπουργός των Εσωτερικών, να σου πει: «Άκου, εσύ, το όνομα του πατέρα σου δεν θα είναι Γιωβάνι, αλλά Μουσταφά, γνήσιο Αλβανικό! Θέλεις δεν θέλεις!»

Θα ήταν πιο δίκαιο, αν ο υπουργός θα είχε πάρει και τη γνώμη της μαμάς σου…

Δεν ξέρουμε αν αυτή η εγκύκλιος είχε την αποδοχή όλου του λαού, αλλά όταν ήμουν μαθητής στο Ιατρικό Πολυτεχνείο, το 1952, ο καθηγητής μου, ο αξιότιμος Σκοδράνος, χειρούργος ΙΟΥΛ ΚΟΛΙΚΙ, δεν το είχε αλλάξει το «qi» και το επώνυμο, δεν το έγραφε «Κολαϊ!», αλλά όπως πρέπει, KOLIQI! (ΚΟΛΙΚΙ!)

Η παρούσα εγκύκλιος παρόλο που είναι του 1930 έχει αρκετές ομοιότητες με την απόφαση της αλβανικής κυβέρνησης κατά την τελευταία απογραφή πληθυσμού το 2011, να επιβάλει πρόστιμο 100.000 λεκ (820€) σε όσους πολίτες δήλωναν άλλη εθνικότητα από αυτή που είχε καταχωρηθεί στο ληξιαρχείο του τόπου γέννησης τους.

Θαύματα από την χώρα των θαυμάτων!!!

Ακολουθεί το περιεχόμενο της εγκυκλίου σε ελληνική μετάφραση:

 ΑΛΒΑΝΙΚΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ – ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ – ΤΜΗΜΑ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑΣ

Τίρανα, 6/6/1930

Παρόλο που τον καιρό της κατοχής από την Αυστρο-Ουγγαρία, τα επίθετα των Αλβανών υπηκόων, που τελείωναν με τις συλλαβές «ιτς, βιτς, ος, ης, ακη, δης», είχαν εξαφανιστεί, αλλάζοντας σε «αϊ, ι, α», στα μεταγενέστερα χρόνια, οι περισσότεροι εξ αυτών δεν άργησαν να κολλήσουν εκ νέου αυτές τις καταλήξεις.

Λαμβάνοντας υπόψη πως τέτοιες καταλήξεις δεν συμπίπτουν με την ετυμολογία των ονομάτων στη γλώσσα μας και δεν ταιριάζουν με τους γραμματικούς κανόνες, σας παρακαλούμε να διατάξετε τη λήψη των εξής μέτρων:

Κατά την απογραφή του πληθυσμού, οι υπάλληλοι να αλλάζουν τα επώνυμα που τελειώνουν σε «ιτς, βιτς, ις, ος, ακη, πουλος, εβ, οφ» με καταλήξεις «αϊ, ι, α», π.χ. Ντερβισοβιτς = Ντερβισαϊ, Μιλτιάδης = Μιλταϊ, Δημητριάδης = Δημητράϊ.

Τα νέα επώνυμα να χρησιμοποιούνται σε διαβατήρια, ταυτότητες, πράξεις γέννησης, γάμου, θανάτου και λοιπά μητρώα.

Να αφαιρεθούν όλες οι ταμπέλες καταστημάτων με ξένες καταλήξεις και να αντικατασταθούν.

Σε οικονομικές και επίσημες πράξεις να μην χρησιμοποιούνται επώνυμα με ξένες καταλήξεις.Κατά την απογραφή του πληθυσμού, οι υπάλληλοι να αλλάζουν τα επώνυμα που τελειώνουν σε «ιτς, βιτς, ις, ος, ακη, πουλος, εβ, οφ» με καταλήξεις «αϊ, ι, α», π.χ. Ντερβισοβιτς = Ντερβισαϊ, Μιλτιάδης = Μιλταϊ, Δημητριάδης = Δημητράϊ.

Τα νέα επώνυμα να χρησιμοποιούνται σε διαβατήρια, ταυτότητες, πράξεις γέννησης, γάμου, θανάτου και λοιπά μητρώα.

Να αφαιρεθούν όλες οι ταμπέλες καταστημάτων με ξένες καταλήξεις και να αντικατασταθούν.

Σε οικονομικές και επίσημες πράξεις να μην χρησιμοποιούνται επώνυμα με ξένες καταλήξεις.

Να ενημερωθούν όλα τα κρατικά γραφεία και δικηγορικά γραφεία να μην δέχονται αιτήσεις από πολίτες με τέτοια επώνυμα.

Όλα τα σχολεία να αλλάξουν άμεσα τις καταλήξεις στα σχολικά έγγραφα.  

Κρίνουμε περιττό να σας υπενθυμίσουμε την υποχρέωση της αλλαγής των ξένων καταλήξεων, για το καλό της εθνικής συνείδησης.

Σας υπενθυμίζουμε για ακόμη μια φορά πως τα παραπάνω μέτρα επιθυμούμε να εφαρμοστούν ευχάριστα, χωρίς να δημιουργηθεί άμεση δυσαρέσκεια.

Ελπίζουμε πως μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα, θα έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα.

ΑΝ. ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ – ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΕΙΟ

Για ενημέρωση και με την παράκληση να διατάξετε όλα τα Υπουργεία και τις σχετικές υπηρεσίες.

ΣΗΜΕΙΩΜΑ: Έχουν ληφθεί τα μέτρα για την φύλαξη της εγκυκλίου.

Πηγή: 07.06.2025 | 22:30

https://www.himara.gr/istoria/dokoumento-1930-deixnei-pos-i-alvania-allakse-ellinika-epitheta-se-alvanika/?fbclid=IwY2xjawK6UTZleHRuA2FlbQIxMQBicmlkETBkTDlXQmRjWW9iTEV0eEJ4AR73dIV7IN9ZKTSv4Yr_-EIQAaElF2OhzQMyLP2VbTlny2JBmGBdUgEW_gkA1w_aem_lxIN861RdEOhDZehqZMZvA#google_vignette

Κώστας Ν. Μπαρμπής, 1919-1922 Μικρασιατικός Όλεθρος [3 τόμοι] (2008)

 

Κατεβάστε το 3τομο έργο πατώντας εδώ

Κώστας Μπίρης, Οι πνευματικοί δεσμοί με τους Αρβανίτες τον 19ο αι. (1955)

 

Κατεβάστε την μελέτη πατώντας εδώ

Αρβανίτικες φορεσιές Ελευσίνας και γύρω χωριών

 Τετάρτη 31 Οκτωβρίου 2012

Φορεσιές στην Επαρχία Μεγαρίδας

Η γυναικεία φορεσιά της Ελευσίνας (νυφική & γιορτινή) και γενικά των υπόλοιπων κουντουριώτικων χωριών, σταδιακά δέχθηκε επιδράσεις από τα Μέγαρα, την Σαλαμίνα, και την Αθήνα, αφού πολλά εξαρτήματα έχουν ομοιότητες η φτιάχνονταν σε αυτές τις περιοχές.

Η νυφική φορεσιά αποτελείται από τα παρακάτω εξαρτήματα:

• Την φασκιά. Άσπρη υφασμάτινη λουρίδα περίπου 3 μέτρων όπου τύλιγαν δυο-τρείς φορές το στήθος.
  Στην συνέχεια φορούσαν το πουκάμισο, αμάνικο φόρεμα που έφτανε μέχρι τα γόνατα από βαμβακερό ύφασμα.
  
• Τα εσωτερικά μισοφόρια, τα οποία τα κατασκεύαζαν από βαμβακερό ύφασμα (πλιχούρα) και συνήθως φορούσαν δύο & τρία μισοφόρια για να «στρώσει» όπως έλεγαν το καλό μεταξωτό μισοφόρι σε ύφασμα σαντούκ ή κρεπ-ντε-σίν το νεότερο. Ο στολισμός στο τελείωμα ήταν δαντέλα η ψιλός πλισές.

• Επίσης η τραχηλιά, για να διακοσμεί το μπούστο από καλό χασέ ή και μεταξωτό ύφασμα, κεντημένη με χρωματιστές κλωστές ,με χειροποίητες δαντέλες, ή και του εμπορίου.
• Συνεχίζουμε με τα κυριότερα κομμάτια όπως είναι ο τζάκος ή καμιζόλα ή ζιπούνι με τερζίδικο κέντημα στα μανίκια (ανάλογα την οικονομική ευχέρεια της οικογένειας) του οποίου η κατασκευή γινόταν στα Μέγαρα στην Σαλαμίνα και στην Αθήνα. Υπήρχαν και ντόπιες κεντήστρες οι οποίες όμως δεν ακολουθούσαν τα παραδοσιακά μοτίβα. Ο νυφικός τζάκος ήταν φτιαγμένος από μεταξωτό βελούδο (κατηφές) ή βαμβακερό (φέλπα) σε διάφορες αποχρώσεις του κόκκινου ή του γκρενά. Οι παλαιότεροι τζάκοι ήταν τσόχινοι. Επίσης χρησιμοποιούσαν και την στόφα. Να επισημάνω ότι στο τζάκο συνήθως δεν έβαζαν βελούδο στην πλάτη, επειδή φορούσαν το σιγκούνι.
• Η ποδιά που φοριόταν με το παλαιότερο τύπου πουκάμισο, ήταν ριγωτή πολύχρωμη υφασμένη στον αργαλειό από λαγάρα μαλλί. Οι νεότερες ποδιές ποικίλουν και δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ένα συγκεκριμένο σχέδιο. Τα υφάσματα που χρησιμοποιούσαν ήταν το βελούδο γκρό, στόφα, ατλάζι και το μεταξωτό, τις οποίες τις διακοσμούσαν με διάφορα συμπλέγματα λουλουδιών ,με χρωματιστές κλωστές ή με μοτίβα αγοραστά από το εμπόριο.
• Το σιγκούνι, ή γκούνα, αμάνικος επενδύτης, καθαρό γνώρισμα της παντρεμένης γυναίκας το έφτιαχναν παλαιότερα από σαγιάκι. Το μήκος του έφτανε δυο πιθαμές πάνω από το γόνατο και ήταν διακοσμημένο ολόγυρα από μαύρο μαλακό μαλλί που το έστριβαν σαν κορδονάκι και σχημάτιζαν θηλιές, απ’ όπου έπαιρνε το κέντημα το όνομα του. Στα ανοίγματα και στις μασχάλες περνούσαν για τελείωμα μαύρο γαϊτάνι από μαλλί πλεγμένο στο χέρι. Αργότερα οι θηλιές αντικαταστάθηκαν από μαύρο ύφασμα του αργαλειού. Οι μπροστινές λωρίδες λέγονται κλίντια η λωρίδα στο κάτω μέρος λέγετε φούντι τα πλαϊνά μαύρα κεντήματα τα έλεγαν κούπες και από την μέση και κάτω μπουζάνια.
  Στα νεώτερα χρόνια χρησιμοποιούσαν σαγιάκια ή τσόχες που έφερναν από την Νάουσα και τα λέγανε βουλγάρικα . Οι φάσες του ήταν πάντα σε μαύρο χρώμα στολισμένες με χρυσές ή κίτρινες κλωστές και με μοτίβα του εμπορίου . Τον χειμώνα ,αντί για το σιγκούνι φορούσαν το γιουρντί, επίσης αμάνικος επενδύτης σε άσπρο χρώμα. Παλαιότερα το σιγκούνι ποτέ δεν το έβγαζαν, ούτε μέσα στο σπίτι.

Φορεσιές των Μεγάρων

Τα κοσμήματα τα οποία έδειχναν και την οικονομική κατάσταση της οικογένειας ήταν τα σκουλαρίκια, δαχτυλίδια , το μανταλιό (υπήρχαν δύο ειδών μανταλιό το παλαιότερο ήταν το πλεχτό «κοντό» δώρο του πατέρα και στην συνέχεια το υφασμάτινο το μακρύ, δώρο του γαμπρού) πολλές νύφες φορούσαν και τα δυο είδη. Επίσης το κορδόνι, ο σταυρός, οι πόρπες, και το μικρό γιορντάνι.
Από αναφορές περιηγητών και ενδυματολόγων βλέπουμε ότι υπήρχε και φέσι στο κεφάλι με νομίσματα, το οποίο συναντάτε στα Μέγαρα και στην Σαλαμίνα. Δυστυχώς δεν κατέστη δυνατό να βρω για να σας το παρουσιάσω και έτσι μένω μόνο στην αναφορά αυτού.

Μεγαρίτες

Το επιστέγασμα της φορεσιάς ήταν η μπόλια. Παλαιότερα άσπρη βαμβακερή του αργαλειού, τα κεντήματα της οποίας είχαν τα ίδια θέματα,την ίδια τεχνοτροπία και τους ίδιους χρωματισμούς με τις μπόλιες της Κορινθίας. Οι νεότερες ήταν από μεταξωτό ύφασμα 2.5 μέτρων όπου οι άκρες της ήταν στολισμένες με χρυσή δαντέλα (κοπανέλι) ή και κεντημένη με χρωματιστές κλωστές.
Σαν κόσμημα των μαλλιών μπορούν να θεωρηθούν τα πεσκούλια ή οι μασούρ πλεξούδες.
Οι ανύπανδρες δεν φορούσαν ποτέ κάλτσες γιατί ήταν δείγμα αδύναμης γυναίκας. Αργότερα έπλεκαν κάλτσες από άσπρο μαλλί, κλωσμένο στο χέρι και στα νεότερα χρόνια με στριμμένο βαμβάκι.
Τέλος για υποδήματα παλαιότερα φορούσαν τα γουρουνοτσάρουχα και αργότερα φορούσαν τις κοντούρες. Στην συνέχεια τα νεότερα υποδήματα ήταν από βιδέλο, λουστρίνι και γενικά παπούτσια του εμπορίου.
Κατά την περίοδο του μεσοπόλεμου , αλλάζει  μορφή η νυφική φορεσιά, με απλά αγοραστά μεταξωτά υφάσματα διακοσμημένα με δαντέλες και τρέσες του εμπορίου ,χωρίς τα βασικά κοσμήματα ,το μανταλιό, το κορδόνι και το γιορντάνι. Το σιγκούνι παραμένει & ο κεφαλόδεσμος (μόνο ο γαμήλιος) είχε ακόμα την μπόλια, και στη συνέχεια μαντήλι πονζέ, σε ζαχαρί χρώμα .

Ζευγάρι από την Ελευσίνα, γύρω στα 1880. Η γυναίκα με την νυφιάτικη φορεσιά του Ασπρόπυργου.

Την νυφική φορεσιά την φορούσαν ολοκληρωμένη τις πρώτες 40 ημέρες μετά τον γάμο τις Κυριακές και τις γιορτές, μέχρι την γέννηση του πρώτου παιδιού.
Πριν κλείσω την αναφορά μου για την φορεσιά της Ελευσίνας και γενικότερα των Κουντουριώτικων χωριών θέλω να επισημάνω κάτι το οποίο ίσως είναι άγνωστο στην Ελευσίνα. Όταν ρωτούσαν τις Ελευσίνιες ποια χωριά φορούσαν σταμπωτά μαντήλια η απάντηση ήταν οι Καλυβιώτισσες οι Μεγαρίτισσες και οι Κουλουριώτισσες. Η έρευνα όμως,  έβγαλε στην επιφάνεια τα σταμπωτά μαντήλια το οποία φορέθηκαν στην Ελευσίνα μετά την κατάργηση της μπόλιας και τα οποία είχαν άμεση σχέση όχι με αυτά του Ασπρόπυργου (Καλύβια) αλλά με αυτά των Μεγάρων. Η αντικατάσταση της μπόλιας με το μαντήλι άρχισε όταν οι έμποροι και οι ξενιτεμένοι άνδρες άρχισαν να φέρνουν τα πρώτα μαντήλια στην Ελλάδα. Αυτά ήταν ζωγραφιστά στο χέρι και για αυτό πανάκριβα ισάξια, αν όχι ακριβότερα από τις μπόλιες.

«ΟΙ ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΣΤΑ ΜΕΓΑΡΑ»

Σταυροδρόμι τα Μέγαρα με πλούσια μουσική, χορευτική αλλά και ενδυματολογική παράδοση. Συναντάμε δυο τύπους γυναικείας φορεσιάς ,τα «φουστάνια» & τους «καπλαμάδες».

Φορεσιές Μεγαρίδας  "Κατηφένια"

Στα «φουστάνια» ανήκει η νυφική φορεσιά «τα κατηφένια». Για την ονομασία κατηφένια, έχουν ακουστεί πολλές εκδοχές, σωστές μα και κάποιες λανθασμένες πέρα ως πέρα!
Την ονομασία κατηφένια την πήραν αρχές του 20^ου αιώνα, όταν έφτιαχναν τα ζιπούνια από βελούδο (κατηφές ήταν ένα είδος μεταξωτού βελούδου, όπου σαν λέξη την συναντάμε και στα παραδοσιακά τραγούδια, στον κατηφένιο σου οντά μας λέει ένας μικρασιάτικος στίχος) ενώ τα παλαιότερα ζιπούνια ήταν από τσόχα.
Επίσης στα φουστάνια ανήκε και η πρώτη φορεσιά το φούντι με το κοντοζίπουνο. Πάμπολλες οι αναφορές από περιηγητές, ζωγράφους ,ενδυματολόγους για την συγκεκριμένη φορεσιά. Χαμένη στα βάθη της ιστορίας, και άγνωστη μέχρι πρότινος στους ντόπιους κατοίκους.
Έγινε γνωστή πάλι (ολοκληρωμένη) από τον κ. Δημήτρη Ηλία που ασχολήθηκε σε βάθος με την έρευνα των χορών και των φορεσιών.
Δεύτερος τύπος φορεσιάς είναι οι «καπλαμάδες» οι οποίοι συνυπήρχαν με τα φουστάνια. Εδώ βλέπουμε πολλές παραλλαγές ανάλογα την περίσταση.
Αναφέρω λίγες από τις ονομασίες που υπήρχαν. Ο καπλαμάς με το φούντι, ο καλός ή ψιλός καπλαμάς, ο σπαθάτος, ο καπλαμάς με τα σκούρα και ο χοντρός (καθημερινός).

Παναγιώτης Σ. Πέστροβας
Ερευνητής – δάσκαλος παραδοσιακών χορών

Το "κρυφό σχολειό" υπήρξε !!!

 

Κρυφό Σχολειό. Νικόλαος Γύζης 1886

᾽Απ’ ἔξω μαυροφόρ’ ἀπελπισιά,
πικρῆς σκλαβιᾶς χειροπιαστό σκοτάδι
καί μὲσα στή θολόχτιστη ἐκκλησιὰ
(στήν ἐκκλησιά, ποὺ παίρνει κάθε βράδυ
τήν ὄψη τοῦ σχολειοῦ)
τὸ φοβισμένο φῶς τοῦ καντηλιοῦ
τρεμάμενο τά ὄνειρα τα ἀναδεύει
καί γύρω τὰ σκλαβόπουλα μαζεύει.

᾽Εκεῖ καταδιωγμένη κατοικεῖ
τοῦ σκλάβου ἡ ἁλυσόδετη πατρίδα·
βραχνὰ ὁ παπὰς ὁ δάσκαλος ἐκεῖ
θεριεύει τὴν ἀποσταμένη έλπίδα
μὲ λόγια μαγικά˙
ἐκεῖ ἡ ψυχὴ πικρότερο ἀγρικᾶ
τὸν πόνο τῆς σκλαβιᾶς, της, ἐκεῖ βλέπει
τί ἔχασε, τί ἔχει, τί της πρέπει.

Κι ἀπ’ τήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ψηλά,
ποὺ ἐβούβανε τὰ στὸματα τῶν πλάνων
καὶ ρίχνει καὶ συντρίβει καί κυλᾶ
στὴν ἄβυσσο τοὺς θρόνους τῶν τυράννων
κι ἀπὸ τή σιγαλιά,
πού δένει στό λαιμὸ πνιγμοῦ θηλειὰ

κι ἀπ’ τῶν προγόνων τ’ ἄφθαρτα βιβλία,
πού δείχνουν τα πανάρχαια μεγαλεῖα.
῞Ενας ψαλμός ἀκούγεται βαθὺς
σὲ μελωδίες ἑνὸς κόσμου ἄλλου
κι ἀνατριχιάζει ἀκούοντας καθείς
προφητικὰ τά λόγια τοῦ δασκάλου
μὲ μιά φωνή βαριά:

«Μὴ σκιάζεστε στὰ σκότη. ῾Η λευτεριά,
σὰ τῆς αὐγῆς τὸ φεγγοβόλο ἀστέρι,
τῆς νύχτας τό ξημέρωμα θά φέρη».

«Ἀλάβαστρα»

Ἰωάννης Πολέμης

Δείτε το βίντεο: 

Οι αρνητές του Κρυφού Σχολειού και ο εξωραϊσμός της Τουρκοκρατίας (στο youtube εδώ)

Διαβάστε:

Ο λαός μας σέβεται την εθνική ταυτότητα και δεν πέφτει εύκολα θύμα των διαφόρων αποδομητικών τάσεων. Χιλιάδες τόννοι μελανιού έχουν χυθεί για να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της Επαναστάσεως του 1821 και για να αμφισβητηθεί το Κρυφό Σχολειό, αλλά οι Έλληνες, στη μεγάλη πλειοψηφία μας, δεν δεχόμασε αμάσητες τις διάφορες προπαγάνδες. Αυτό τουλάχιστον καταδεικνύει η έρευνα Κοινής Γνώμης για την Επανάσταση του 1821, την οποία διενήργησε το Κέντρο Φιλελευθέρων Μελετών σε συνεργασία με την εταιρία δημοσκοπήσεων Marc.
Η έρευνα, η οποία παρουσιάσθηκε στις 8.7.2020, καταγράφει την πεποίθηση του 90,4% των ερωτηθέντων ότι η Επανάσταση ήταν πρωτίστως εθνική. Υπάρχουν απαντήσεις γύρω στο 50% για τον κοινωνικό, φιλελεύθερο ή θρησκευτικό χαρακτήρα του 1821. Θεωρώ ευχάριστη έκπληξη το μεγάλο ποσοστό της σωστής απάντησης. Όλα τα κείμενα των πρωταγωνιστών και οι Διακηρύξεις των Εθνικών Συνελεύσεων μιλούν για μία εξέγερση Ελλήνων Ορθοδόξων εναντιον ενός αφόρητου ζυγού από δύναμη αλλοεθνή και αλλόθρησκη. Έχει σημασία η αφύπνιση των Ελλήνων, διότι επί δεκαετίες κατεβλήθη εργώδης προσπάθεια απο τη μαρξιστική προπαγάνδα να τονισθεί ο ταξικός- δήθεν- χαρακτήρας της επαναστάσεως.
Από τις άλλες απαντήσεις της έρευνας κρατώ τη μεγάλη δημοτικότητα του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, καθώς και την πολύ χαμηλή δημοτικότητα του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου, οπαδού της πλήρους υποταγής στη Μεγάλη Βρετανία. Τον Μαυροκορδάτο προβάλλουν ως πρότυπο πολιτικού ορισμένοι από τους σύγχρονους μελετητές του 1821. Ευτυχώς οι Έλληνες προτιμούμε τον απροσκύνητο, ευφυή αλλά και συνειδητά πιστό Χριστιανό Θ. Κολοκοτρώνη.
Το Κρυφό Σχολειό ήταν υπαρκτό, υποστηρίζει το 71,7 % των ερωτηθέντων. Και βέβαια ήταν υπαρκτό, διότι μέχρι το 1650 δεν ήταν καθόλου εύκολο να λειτουργήσουν ελεύθερα σχολεία για τους υποδούλους. Αλλά και αργότερα η αυθαιρεσία του κατακτητή τα άνοιγε και τα έκλεινε χωρίς να δίνει λόγο. Οι αμφισβητίες του Κρυφού Σχολειού εξυπηρετούν δύο στόχους: Πρώτον, να υπονομεύθεί ο πατριωτικός ρόλος του Ορθοδόξου Κλήρου και δεύτερον να εξωραϊσθεί η Τουρκοκρατία ως μία περίοδος «αρμονικής συνυπάρξεως εθνοτήτων». Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια έχουν παρουσιασθεί σοβαρά και ακλόνητα στοιχεία για το πώς και πότε λειτούργησε η κρυφή παιδεία των Ελλήνων.
Η Εκκλησία διαδραμάτισε σημαντικό και θετικό ρόλο κατά την Επανάσταση, απαντά το 72, 1 % των ερωτηθέντων. Παρά τις επιθέσεις και τα ανιστόρητα επιχειρήματα, που ακούγονται κατά καιρούς, περισσότεροι από τους 7 στους 10 Έλληνες αναγνωρίζουν την Ορθόδοξη Εκκλησία ως παράγοντα αγωνιστικότητος και ως πνευματικό καθοδηγητή του Έθνους σε δύσκολες στιγμές.
Τα αποτελέσματα της έρευνας επιβεβαιώνουν τη θετική επίδραση των τεκμηριωμένων βιβλίων και των υποστηρικτών της ελληνορθόδοξης παράδοσης. Πιστοποιούν επίσης την αποτυχία των αποδομητών.
Μία πρόβλεψη: Τώρα κάποιοι θα αρχίσουν να συκοφαντούν τον Κολοκοτρώνη!

Άρθρο στην ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, 12.7.2020

Διαβάστε: 

Μιχάλης Στούκας, Η παιδεία των Ελλήνων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας

Κρυφό Σχολειό: Νέα στοιχεία που υποστηρίζουν την ύπαρξή του

kryfosxoleio.com