Γκιούμεσι: το ...ναρκωτικό των αρβανιτών

Γκιούμεσι ... Φάρμακο δια πάσα νόσο

« Κάτσε καλά γιατί θα σου δώσω να πιεις γκιού-μεσι » ήταν η μόνιμη απειλή της γιαγιάς μου,ό-ταν σαν παιδί έκανα κάποια σκανταλιά.

Το τι ήταν το γκιούμεσι δεν νόγαγα,άλλα στην φαντασία μου ήταν κάτι τρομερό,τρομερότερο ακόμα και από το « πιπέρι στο στόμα. »

Τελικά τα χρόνια πέρασαν και έμαθα.

Εδώ στην περιοχή μου και στα γύρω χωριά,τα παλιά τα χρόνια,οι μανάδες έδιναν στα παιδιά τους ναρκωτικά.

Ναι,καλά διαβάσατε.Μέχρι την δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα οι αυλές των σπιτιών,για καλλω-πιστικούς λόγους,ήταν γεμάτες από μια παπαρούνα,γνωστή με το επιστημονικό όνομα "μήκων η υπνοφόρος".

Η καλλιέργεια αυτής της παπαρούνας ήταν ελεύθερη και οι προγιαγιάδες μας ήξεραν τις φαρμακο-λογικές ενέργειες του φυτού.Έτσι,όταν ένα μωρό είχε διάρροια,πονάκια στην κοιλιά,όταν «λύριζε»,το φάρμακο ήταν ένα. «Δώσ΄ του γκιούμεσι»,από το αρβανίτικο γκιούμ(ε) που σημαίνει ύπνος.Ήταν γαλακτώδες όπιο που το έφτιαχναν μόνοι τους βράζοντας την παπαρούνα,όταν αυτή ξεστάχυαζε, στο μπρίκι και πίνοντας το μωρό το έπαιρνε ο ύπνος και σταμάταγε το κλάμα.

Ήταν δύσκολα αυτά τα χρόνια για να μεγαλώσει ένα παιδί,οι μητέρες πολύ συχνά από τις καθημε-ρινές κακουχίες δεν είχαν αρκετό γάλα για να ταΐσουν το μωρό και τότε κοπανούσαν στο γουδί ξερά σύκα με σταφίδες,τα έκαναν πολτό,έβαζαν και λίγο ψωμί παπάρα (ή λίγο βραστό ρύζι,εάν υπήρχε ) και το έριχναν σε ένα κομμάτι τσεμπέρι.Ύστερα το έδεναν,όπως κάνουν τώρα στις μπομπονιέρες, και το έχωναν στο στόμα του μωρού,σαν πιπίλα.Αυτήν ήταν η πρώτη τροφή του μωρού και επειδή έφερνε διάρροια,εάν ήταν καλοκαίρι,έβαζαν μέσα στον πολτό καμία γκούριλια (άγριο αχλάδι) .

Και τα προβλήματα τελειωμό δεν είχαν.Άιντε να βρεις ζεστό νερό για τις πάνες του μωρού,άιντε να δεις τι θα κάνεις το μωρό όταν θα πήγαινες στο χωράφι,άιντε να βρεθεί χώρος να κοιμηθεί στις κα-μαρούλες μια σταλιά που ζούσανε.

Μπορεί να γεννούσαν πολλά παιδιά,αλλά η παιδική θνησιμότητα ήταν τεράστια και για να ξεπερά-σουν κάθε φορά τον πόνο από την απώλεια των παιδιών τους είχαν εφεύρει (???) και λέγανε το ακό-λουθο τρομερό και φοβερό : «πήρε και ο θεός το μερίδιο του» .

Η σκόνη της ιστορίας, 3 Μαΐου 2006  http://iansta.blogspot.gr/2006/10/blog-post.html

Σημείωση Γιάννη Βασ. Πέππα: Στα μέρη μου (β.α. Αττική) δεν γνωρίζω αν υπήρχε το γκιούμεσι.Δεν έχω σχετική πληροφόρηση.

Σε Θεσσαλία,Ήπειρο (τουλάχιστον) ήταν γνωστό ως μάκο ( < μήκων).

Συνηθιζόταν όμως,στο χωριό μου και γύρω,ως κατεναυστικό,υπνωτικό των βρεφών και νηπίων,και ως πιπίλα τους,το εξής: μικρή ποσότητα λουκουμιού τυλιγόταν σε τούλι ή ψιλό μαντήλι κι έμπαινε στο στόμα του μικρού παιδιού.Το χρησιμοποιούσαν οι μανάδες όχι τόσο στο σπίτι,αλλά στο θερισμό κι άλλες καλοκαιρινές εξωτερικές εργασίες.

Ε τ υ μ ο λ ο γ ί α

Οι αρβανιτόφωνοι Έλληνες απέδιδαν το να κοιμάσαι με την λέξη γκιούμ.Ο ύπνος,δηλα-δή.Στα λεξικά δεν γίνεται σαφής η διαφορά μεταξύ ύπνου και κοίμησης.Φαίνεται πως ο ύπνος έκ-φραζε μια πιο χαλαρή κατάσταση,πιο επιφανειακή,κάτι που φαίνεται και από τα: ύπνωση,υπνηλία,καταστάσεις ρευστές,μη δεδομένες.Όταν ο ύπνος γινόταν βαθύς,βαρύς,απόλυ-τος,ολοκληρωτικός και δεδομένος (γι΄ αυτό και το ρήμα της αρχαίας κοιμάω [< κοίτη,κοίτος,κείμαι] σήμαινε και πίπτω εις αιώνιον ύπνον,κοιμώμαι τον ύπνον του θανάτου),όταν το ον κοιμάται δηλα-δή,τότε μιλάμε για κοίμηση.Αυτή την έννοια εκφράζει και το αρβανίτικο γκιούμ.

Να λοιπόν,η λογική σειρά κι επαγωγή στην Ελληνική νόηση και γλώσσα:

Κείμαι → κοιμάω (κοιμώμαι) → κοίμησις

Με την πρόταξη της πρόθεσης εν (εγκοιμάομαι,εγκοιμίζω) δηλωνόταν χώρος (=κοιμάμαι/κοιμίζω σε κάποιο τόπο/σημείο).Το εγκοιμάομαι μάλιστα,χρησιμοποιόταν κι όταν κάποιος κοιμόταν μέσα σε αρχαίο ναό επιζητώντας προφητικά όνειρα ή θεραπεία σε ασθένειά του (κάτι που συνεχίζεται ως σήμερα αδιατάρακτα υπό διάφορες μορφές στην διάδοχη ΧριστιανΟρθοδοξία).

Η κοίμησις (ή κοίμημα) λεγόταν και εγκοίμησις.Το σκέπασμα στον ύπνο λεγόταν εγκοίμητρον ή εγκοίμηθρον.Το επίθετο εγκοιμητήριος-α-ον δήλωνε που πάνω κοιμόταν κάποιος (τας δε εγκοιμη-τηρίας ψάθους χαμεννίας εκάλουν, Πολυδ., Ϛ΄ , 11).

Να,λοιπόν,το αρβανίτικο γκιούμ:

Εγκοιμ-ώμαι → γκιούμ  (egim → gium)

Δηλαδή,το γκιούμ δεν είναι παρά το εγκοιμώμαι,χωρίς κατάληξη (κάτι που φανερώνει πρώιμη κι όχι ύστερη διαμόρφωση [τεκμήριο αρχαιότητας,πρωτογένειας] και φυσικά εκτραχυσμένο,κάτι που χαρα-κτηρίζει συνολικά τα αρβανίτικα.

Αυτά είναι τα αρβανίτικα! Βλέπει κανείς κάτι έξω από την Ελληνική αντίληψη κόσ-μου,διάνοια και λόγο;

Όσοι αμφισβητούν την ατόφια ελληνικότητα Αρβανιτών και αρβανίτικων,πέρα από ελεγχόμενοι μειοδότες,είναι εκρηκτικά ανιστόρητοι και αγράμματοι.

--------------------------------

Παραθέτω σχετικό  και διαφωτιστικό σχόλιο της κ. Γιώτας Δράκου στην ανάρτηση του θέματος στην fb ομάδα ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ και ΕΛΛΗΝΙΚΗ  ΠΑΡΑΔΟΣΗ (24.9.2017): Γιώτα Δράκου Η πεθερά μου Κε Πέππα, παρά λίγο να πεθάνει από υπερβολική δόση γκιούμσι που της έδωσε κατά λάθος η γιαγιά της όταν ήταν μωρό. Έπεσε σε λήθαργο και δεν ξύπναγε με τίποτα. Την τάξανε μάλιστα στην Αγία Βαρβάρα για να την βοηθήσει να συνέλθει και πράγματι έτσι την βάπτισαν. Μου λέει πως βοήθησε πολύ και το γάλα γαϊδάρας που της έδωσαν για να γίνει καλά. Μεσόγεια, Καλύβια, 1930. Σήμερα είναι 87 ετών.  

Γιώτα Δράκου Η πεθερά μου Κε Πέππα, παραλίγο να πεθάνει απο υπερβολική δόση γκιούμσι που της έδωσε κατα λάθος η γιαγιά της όταν ήταν μωρό. Επεσε σε λήθαργο και δεν ξύπναγε με τίποτα. Την τάξανε μάλιστα στην Αγία Βαρβάρα για να την βοηθήσει να συνέλθει και πράγματι έτσι την βάπτισαν. Μου λέει πως βοήθησε πολύ και το γάλα γαιδάρας που της έδωσαν για να γίνει καλά. Μεσόγεια, Καλύβια, 1930. Σήμερα είναι 87 ετών.

Γιάννης Βασ. Πέππας, Φιλόλογος - Συγγραφέας

Διαβάστε ακόμα:
Ένα αρβανίτικο ξεμάτιασμα
Παροιμίες των αρβανιτοφώνων Ελλήνων 4
Πιταστέ