Βαθ=μαντρί και δαχτυλίδι.

Ας θυμηθούμε πως ήταν το παλιό μαντρί: ένας επίπεδος κυκλικός χώρος περιφραγμένος από ξερά κλαδιά.Η πλέξη των κλαδιών ήταν πολύ σφιχτή για να εμποδίζεται τόσο η έξοδος των ζωντα- νών,όσο και η είσοδος αρπακτικών.Υπήρχε μόνο μια δίοδος,η πορέ που,όπως θα δούμε,είναι ο αρχαιοελληνικός πόρος=πέρασμα,δίοδος,πόρτα.

Στα αρχαία ελληνικά υπήρχε ακριβώς η ρίζα βαθ,απ' όπου παράγονται τα: βάθος,βυθός,βαθύς και τα συναφή.

Όταν οι αρχαίοι μιλούσαν για βάθος,εννοούσαν σώμα ή έκταση με διαστάσεις.Το βάθος εξέφραζε ακριβώς αυτό,το εσωτερικό μέγεθος σώματος ή επιφάνειας.Όταν μιλάμε για υγρά στοιχεία,τότε το βάθος μετατρέπεται σε βυθό.

Ας ξαναγυρίσουμε στο μαντρί,μια σαφώς καθορισμένη έκταση που διαθέτει μια ικανή διάμετρο. Έχει εξ αυτού,περιεχόμενο,εσωτερικό χώρο,βάθος δηλαδή.Είναι ένα κυκλικό γήπεδο.

              

Έτσι και το δαχτυλίδι,που είναι σχηματικά όμοιο,πήρε το ίδιο όνομα. Στην κεντρική Εύβοια,απέ- ναντι απ΄ τον Ωρωπό,είχαν πολλοί αρβανίτες τα βάθια τους.Όταν σταδιακά αναπτύχθηκε εκεί οικι- σμός,πήρε ακριβώς αυτό το όνομα: Βάθια (ή Βάθεια).Είναι η σημερινή Αμάρυνθος.Ομοίως και στην παλιά Αθήνα,Μενιδιάτες αλλά και άλλοι αρβανίτες,είχαν περιοχή με τα βάθια τους.Το τοπω- νύμιο διασώθηκε ως σήμερα: είναι η πλατεία Βάθη.

Βέβαια,στα αρχαία,όπως και στα νέα ελληνικά,οι λέξεις βάθος και βυθός,κυρίως μέσα από συνθέ- σεις,εκτάθηκαν σε πλήθος μεταφορικών εννοιών,π.χ βαθύσκιος,βαθύπλουτος κ.ά.

Θα τελειώσω αναφέροντας μια παρατήρηση: έχουν πολλαπλασιαστεί αχαλίνωτα σχεδόν,τα σημεία στο διαδίκτυο και στο fb που αποπειρώνται γελοιωδώς να αποδώσουν τα αρβανίτικα στην αλβανική γλώσσα.

Θεωρώ βάσιμα ότι πρόκειται για αντίδραση και αντιπερισπασμούς στο προσωπικό μου έργο,καθότι με επιστημονική δεοντολογία ξεκαθαρίζω την ελληνικότητα του αρβανίτικου ιδιώματος.Γι' αυτά όμως θα τα ξαναπούμε πιο αναλυτικά.

Ποριά: η είσοδος στο μαντρί (=βαθ).

Στην αιτιατική ενικού έχουμε βεβαιωμένο τον τύπο πορέν,άρρηκτα και άριστα ενταγμένο στο κλι- τικό σύστημα των αρβανίτικων.Εξ αυτού όμως,οδηγούμαστε στην ονομαστική πορέ,που τη θεωρώ ως τον ορθό τύπο.Ποριά,πρέπει να ΄ναι η «ελληνοποίηση» του πορέ.

Πρόκειται για την αρχαία λέξη πόρος=πέρασμα,δίοδος,στενοπόρι/τρόπος ή μέσο επίτευξης σκο- πού.Παράγωγο του ρήματος περά-ω =διέρχομαι,περνώ,περνώ απέναντι,διεισδύω.Αργότερα,έλαβε (εκπτωτικά) και τη σημασία πωλώ. Από εδώ: πέρα,πέρας,πείρα,πορεύω,πορθμείο,έμπορος κλπ.

Τα αρβανίτικα είναι ελληνικά.Αυτό αποδεικνύουμε σε τούτη τη στήλη.Ας ετυμολογήσει κάποιος το αρβανίτικο πορέ αλλιώς,εκτός Ελληνικής γλώσσας.Παπαρολογίες ακούμε πολλές.Αποδείξεις, από όσους αμφισβητούν την ατόφια ελληνικότητά μας,δεν έχουμε δει ούτε μία.

Γιάννης Βασ. Πέππας,Φιλόλογος