Γιάννης Βασ. Πέππας,Το φακιόλ της Αρβανίτισσας,2009

 Όταν μίλησα με τον πατέρα μου,πριν αρχίσω τούτη τη συγγραφή,για το φακιόλ,αναζητώντας πληροφορίες απ΄ τη γνώση και το βίωμά του, μου ΄χε πει ότι το φακιόλ βγαίνει απ΄ την αρβανίτικη λέξη φάκ^ιε (:μά-γουλο,παρειά).

  Για τους αρβανίτες,μου τόνισε,είχε σημασία το ανοιχτό πρόσω-πο.Έτσι,το μαντήλι αυτό,που άφηνε ακάλυπτα τα μάγουλα κι όλο το πρόσωπο,το ονόμασαν φακιόλ.

  Μου διέσωσε μάλιστα ένα δίστιχο που τραγούδαγε ο θείος του Πα-ναγιώτης Πέππας (Πανούσης) στη γυναίκα του:

  Μόι εσκούρτου,εσκουρτάκε,   (Μωρή κοντή,κοντούλα,

       ία του τε πουθ νε φάκ^ιε!    έλα να σε φιλήσω στο μάγουλο!)

  Η Πανούσαινα ήταν μικροκαμωμένη,κοντούλα κι ο άντρας της μ΄ αυτόν το χαριτωμένο,προσωπικό τρόπο τής έκφραζε την αγάπη του!

  Βέβαια,στην πορεία της έρευνας δεν αποδείχτηκε η συνάρτηση φάκ^ιε > φακιόλ.Η λέξη παράγεται απ΄ τον φάκελο (φάκε-λος > φακιόλ),όπως καταφαίνεται παρακάτω.Ομολογώ ότι ανίχνευσα κι άλλες πιθανές τέτοιες σχέ-σεις,όπως κεκρύφαλος (λέξη που πρωταγωνιστεί σε τούτη τη μελέτη < κέκρυφα,παρακείμενο του κρύ-πτω) > κρί^χεμ (:χτενίζομαι),χωρίς να δικαιωθώ.

  Αξίζει ν΄ αναφέρω όμως,αν και δεν είναι του παρόντος,την πλήρη λεκτική και νοηματική σύμπτωση του αρβανίτικου φάκ^ιε (facⁱe)με το λατινογενές αγγλικό face,που φανερώνει κοινό (πρωτοελληνικό; ινδοευρω-παϊκό;) γλωσσικό υπόστρωμα.

  Αντίθετα,ο πατέρας μου είχε δίκιο,όταν επεσήμαινε την σπουδαιότητα και το δυναμικό έθος του ανοιχτού πρόσωπου.Το αναφέρει η Αγγελική Χατζημιχάλη (Η ελληνική λαϊκή φορεσιά-Η φορεσιά της Αττικής,σελ. 42) και το επαναλαμβάνει η Κατερίνα Κορρέ-Ζωγράφου (Νεοελληνικός Κεφαλόδεσμος,σελ. 169).

  Η βεβαίωση της διαχρονικής συνέχειας και ενάργειας του ελληνισμού απ΄ τα χρόνια του Ομήρου κιόλας ως τους τωρινούς καιρούς δεν θα είναι φυσικά η πρωτοπόρα συμβολή τούτου του πονήματος.Στο βαθμό όμως,που επιτυγχάνεται η τεκμηρίωση της αρμοστής σύμπλευσης της αρβανιτιάς με τις άλλες ελληνικές φάρες,αδελφός βλαστός στον Διογενή κορμό,δικαιώνεται και βραβεύεται το εγχείρημα.

  Είναι αλήθεια ότι μια συνολικότερη απόπειρα θα έδινε συντριπτικά ανάλογα αποτελέσματα.Η αρχική στό-χευση όμως,η πρώτη βασική γραφή μ΄ άλλα λόγια,περιοριζόταν σε μια στενή λαογραφική καταγραφή.Στο τέλος,με ευρύτερο το βιβλιογραφικό φάσμα και δυναμικότερες τη θεώρηση,την κριτική αποτίμηση και αξι-οποίηση των όλων στοιχείων διαπιστώθηκε,όχι για πρώτη φορά,ότι η εξέταση του θέματος αρβανιτιά,οι συ-μπλοκές,πτυχές και εξακτινώσεις του είναι τεράστιες.

  Πρέπει να υπογραμμιστεί λοιπόν,ότι η κατάστρωση της ύλης και ο εναρκτήριος κορμός του κειμένου διαμορφώθηκαν το 1999 (άνοιξη),ενώ η τελική μορφή τούτου του βιβλίου ολοκληρώθηκε σχεδόν δέκα χρόνια μετά (φλεβάρης/νοέμβρης 2008).Έγινε προσπάθεια να μην προδοθεί το πρωτογέννητο χρώμα,αλλά συνάμα να ικανοποιηθούν οι ανακύψασες λειτουργικές απαιτήσεις αρτιότητας.

  Τα συνοδευτικά κείμενα,στο τέλος των ενοτήτων,επιλέχθηκαν όχι μόνο ως αποδεικτική συναρμογή στις πα-ρατιθέμενες θέσεις και συμπληρωτικό στερεωτικό εμπλουτισμό τους,αλλά και για την κατάδειξη της διαχρο-νίας του εθνικού παλμού.

  Επιθυμία μου ήταν και η παράλληλη παράθεση αντιπροσωπευτικού σχετικού φωτογραφικού υλικού απ΄ τη γενέτειρά μου (Βαρνάβας) και τη Β. Αττική γενικότερα,πράγμα που όμως,μη εξαρτώμενο από μένα,δεν κα-τέστη δυνατό.

                                Γ.Π.  3.12.2008

Σημείωση: Το παραπάνω αποτελεί την εισαγωγή στο βιβλίο μου.Απ΄ την κυκλοφορία του (2009) ως τώρα (Αύγουστος 2016) που το διανέμω δωρεάν στο διαδίκτυο,είχαν επέλθει κάποιες αλλαγές στην οπτική μου επί του όλου θέματος.Όσο μπορούσα,τις ενέταξα στο υπάρχον σώμα.

Κάντε λήψη: 

Γιάννης Βασ. Πέππας,Το φακιόλ της Αρβανίτισσας,2009