Η περίπτωση των ΡΟΔΟΠΑΙΩΝ (ΠΟΜΑΚΩΝ) στην Θράκη

ΟΙ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΕΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΩΝ ΡΟΔΟΠΑΙΩΝ (ΠΟΜΑΚΩΝ) ΣΤΗΝ ΘΡΑΚΗ

τοῦ Ἀθ. Κόρμαλη*

Μὲ ἀφορμὴ τὶς κατὰ καιροὺς ἐπίσημες προ-κλητικὲς δηλώσεις (καὶ ἐνέργειες) τῶν Τούρκων ἀξιωματούχων (καὶ λοιπῶν στελεχῶν τῆς μειο-νότητας) γιὰ τὴν ὕπαρξη «τουρκικῆς» μειονότη-τας στὴν Θράκη καὶ γιὰ τὴν «νομιμοποίηση» τῆς Τουρκίας νὰ ἐκδηλώνει ἐπὶ δεκαετίες ἐμφα-νέστατο,πολυποίκιλο καὶ μεθοδευμένο ἐνδιαφέ-ρον ὡς ἐγγυήτρια τῶν Μουσουλμάνων Ἑλλή-νων ὑπηκόων πρέπει νὰ ὑπενθυμίσουμε τὰ κά-τωθι:

Πρῶτα-πρῶτα τὸ ἄρθρο -2- τῆς Ἑλληνοτουρ-κικῆς Συμφωνίας περὶ «ἀνταλλαγῆς τῶν πλη-θυσμῶν»,ποὺ ὑπογράφηκε στὴν Λωζάνη στὶς 30 Ἰανουαρίου 1923 (λίγο πρὶν τὴν ὑπογραφὴ τῆς Συνθήκης τῆς Λωζάνης),στὸ ὁποῖο ἀναφέρεται ρητῶς: «Δὲν θὰ περιληφθοῦν εἰς τὴν ἐν τῷ πρώτῳ ἄρθρῳ προβλεπομένην ἀνταλλαγὴν οἱ Ἕλληνες κάτοικοι τῆς Κωνσταντινουπόλεως καὶ οἱ Μου-σουλμᾶνοι κάτοικοι τῆς Δυτικῆς Θράκης».

Ὑφίσταται λοιπὸν ἐδῶ μία σαφὴς διαφορὰ ἀνάμεσα στοὺς Ἕλληνες τῆς Τουρκίας (Ἐθνικὴ μειονό-τητα) καὶ στοὺς Μουσουλμάνους τῆς Θράκης (Θρησκευτικὲς μειονότητες).Κατὰ τὸν χρόνο ὑπο-γραφῆς τῆς Συνθήκης ἦταν ἀναμφισβήτητο ὅτι οἱ Μουσουλμᾶνοι τῆς Θράκης ἀνῆκαν σὲ διαφο-ρετικὲς ἐθνότητες (Πομάκοι, Τσιγγάνοι, Γιουροῦκοι κλπ), οἱ ὁποῖες εἶχαν ἐξισλαμισθεῖ (ἰδίως βιαίως) κατὰ τὰ χρόνια τῆς Ὀθωμανικῆς κατάκτησης τῆς περιοχῆς(1).

Τὸ ἄρθρο -45- τῆς Συνθήκης τῆς Λωζάνης εἶναι σαφές.Ἀναφέρεται σ΄αὐτό: «Τὰ ἀναγνωρισθέντα διὰ τῶν διατάξεων τοῦ παρόντος Τμήματος δικαιώματα εἰς τὰς ἐν Τουρκία μὴ μουσουλμανικὰς μειονό-τητας ἀναγνωρίζονται ἐπίσης ὑπὸ τῆς Ἑλλάδος εἰς τὰς ἐν τῷ ἐδάφει αὐτῆς εὑρισκομένας ΜΟΥ-ΣΟΥΛΜΑΝΙΚΑΣ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑΣ».Συνεπῶς εἶναι ὁλοφάνερο ὅτι πρόκειται γιὰ θρησκευτικὲς μει-ονότητες καὶ μάλιστα ὄχι γιὰ μία ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΑ,ἀλλὰ γιὰ πολλὲς (τρεῖς) ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ,καθ' ὅσον ἔχουμε διαφόρων ἐθνικοτήτων Μουσουλμάνους.

Κατὰ συνέπεια,ἀπὸ τὰ ἐπίσημα κείμενα τῶν Συνθηκῶν προκύπτει ὅτι οἱ ἐξαιρεθέντες καὶ στὴν Τουρκία Ἕλληνες ἀποτελοῦν μία ὁμοιογενῆ ἐθνικὴ μειονότητα,ἐνῶ οἱ ἐναπομείναντες στὴν Ἑλλά-δα Μουσουλμᾶνοι ἀποτελοῦν πολλές,ἀνομοιογενεῖς ἀπὸ ἐθνικὴ ἄποψη,θρησκευτικὲς μειονότητες. Ἔτσι,ὁ Τουρκικὸς ἰσχυρισμὸς περὶ ὑπάρξεως μιᾶς ὁμοιογενῶς ἐθνικῆς «τουρκικῆς» μειονότητας ἀντί-κειται στὴν ἱστορικὴ καὶ τὴν σύγχρονη πραγματικότητα,ἀλλὰ καὶ στὶς διατάξεις τῆς Συνθήκης τῆς Λωζάνης˙ καὶ συνεπῶς τοῦτος ὁ ἰσχυρισμὸς ἀποτελεῖ παραβίαση αὐτῆς.

Οἱ μουσουλμανικὲς αὐτὲς μειονότητες –ὑπὸ τὴν ἔννοια τοῦ Διεθνοῦς Δικαίου– δὲν εἶναι ὁποιεσδή-ποτε μειονότητες.Ὁ λόγος ὕπαρξης (raison d’etre) καὶ τὰ θεσμικὰ πλαίσια τῶν μουσουλμανικῶν μειονοτήτων στὴν Θράκη καθορίζονται ἀποκλειστικὰ ἀπὸ τὴν Συνθήκη τῆς Λωζάνης (2).Οἱ μουσουλ-μανικὲς μειονότητες στὴν Ἑλλάδα δὲν ἔχουν καμμία θεσμικὴ σχέση μὲ τὶς ἄλλες μουσουλμανικὲς μειονότητες τῆς Βαλκανικῆς.

Ἡ Συνθήκη τῆς Λωζάνης πραγματοποιήθηκε ἐπὶ τῆς ἀδίκου ἀναγκαστικῆς ἀνταλλαγῆς πληθυ-σμῶν.Οὐσιαστικῶς ἀντηλλάγησαν 1.400.00 Ἕλληνες τῆς Μικρᾶς Ἀσίας καὶ τῆς Ἀνατ. Θράκης (ποὺ διεσώθησαν ἀπὸ τὴν ἐξόντωση τοῦ γένους /1913-23) μὲ 350.000 μουσουλμάνους (ἀπὸ Μακεδονία, Θράκη, Κρήτη, Σάμο, Χίο, Λέσβο) (ἀναλογία 1 πρὸς 3 ἢ 1 πρὸς 4).

Γιατί ὅμως ἐξαιρέθησαν τῆς ἀναγκαστικῆς ἀνταλλαγῆς οἱ Ἕλληνες τῆς Κων/πόλεως καὶ ἀμοιβαίως τὸ ἐθνολογικὸ «μωσαϊκὸ»,ἀλλὰ μὲ μόνον κοινὸ παρανομαστὴ τὴν μουσουλμανικὴ θρησκεία,πληθυ-σμιακὸ στοιχεῖο τῆς Δυτικῆς Θράκης;

Ὁ Ν. Σαρρῆς σὲ ὁμιλία του στὴν Κομοτηνὴ (Ἀπρίλιος 1990 «Οἱ παραβιάσεις τῆς Συνθήκης τῆς Λω-ζάνης» σελ. 55, 56, ἔκδοση ΙΚΤΑΘ-1993),δίδει ἀπαντήσεις στὴν ρίζα τοῦ ἐρωτήματος.

Ὅπως προκύπτει ἀπὸ τὰ «Πρακτικὰ» τῆς Συνθήκης,ὁ λόγος τῆς ἐξαιρέσεως τῶν Ἑλλήνων τῆς Κων/πολης (περίπου 300.000) διαφαίνεται ἀπὸ τὴν πρώτη συνεδρίαση τῆς Ἐπιτροπῆς,ὅταν ὁ λόρδος Πάρ-σον παρεκάλεσε «τὴν Τουρκικὴ ἀντιπροσωπεία νὰ ἐξαιρεθοῦν τῆς ἀνταλλαγῆς οἱ Ἕλληνες τῆς Κων/ πολεως.Αὐτὸ διότι ἂν φύγουν οἱ Ἕλληνες τῆς Κων/πολεως κινδυνεύει νὰ καταρρεύσει ἡ Οἰκονομία τῆς Τουρκίας καὶ συνεπῶς διακυβεύονται συμφέροντα τῶν Δυτικῶν χωρῶν» (2).

«Ἀντίβαρο» γιὰ τὴν ἐπιδιωκόμενη ἀμοιβαιότητα καὶ τὴν διατήρηση τῶν Ἑλλήνων τοῦ Δήμου (ἐ-ντέλει) Κων/πόλεως ἀπετέλεσαν οἱ μουσουλμανικὲς μειονότητες (Τουρκοφώνων,Πομάκων/Ροδο-παίων καὶ Ἀθιγγάνων) τῆς Δυτ. Θράκης γιὰ τὶς ὁποῖες ὁ Ἐλ. Βενιζέλος ζήτησε «νὰ μὴν φύγουν».

Μελανὸ ἐπίσης σημεῖο γιὰ τὴν Συνθήκη τῆς Λωζάνης καὶ τὴν ἄδικη βίαια ἀνταλλαγὴ πληθυσμῶν ἡ ἐπιλογὴ τοῦ τεθέντος κριτηρίου.

Στὴν Συνθήκη Νεϊγὺ (1919,Ἑλλὰς-Βουλγαρία) εἶχε τεθεῖ κριτήριο,τὸ φρόνημα.Ἐν προκειμένω,στὴν Συνθήκη τῆς Λωζάνης,ἐπελέγη κριτήριο τὸ θρήσκευμα.

Πράγματι …. ποιό ἕτερο κοινὸ στοιχεῖο θὰ μποροῦσε ἐναγωνίως νὰ προκριθεῖ, ὥστε νὰ ἀνευρεθεῖ τὸ πληθυσμιακὸ «ἀντίβαρο» γιὰ τὴν ἐξαίρεση καὶ διατήρηση στὶς ἑστίες τοῦ Ἑλληνισμοῦ τῆς Βασιλεύ-ουσας; Ποιό ἕτερο κοινὸ στοιχεῖο μποροῦσε νὰ ἀνευρεθεῖ,ὅταν τότε οἱ Πομάκοι ἀρνοῦνταν νὰ τοὺς ὀνομάσουν Τούρκους; Εὐκαιρία ἐδῶ νὰ ἀναφερθοῦμε στοὺς μὴ ἀνταλλάξιμους μουσουλμανικοὺς πληθυσμούς.

Πομάκοι ἢ Ροδοπαῖοι

Αὐτόχθον φῦλο τῆς ὀρεινῆς Ροδόπης.Θεωροῦ-νται ἀπόγονοι τῶν Ἀγριάνων (Ἀρχαίου θρακι-κοῦ φύλου,συστρατιῶτες τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου). Συγκρούονται μὲ τοὺς Βουλγάρους (830 μ.Χ.) καί ὑποδουλώνονται σὲ αὐτούς (850 μ.Χ.).Στα-διακὰ χάνουν τὴν Θρακοελληνική τους γλῶσ-σα,καὶ ἐπίσης ἐκχριστιανίζονται.Τὸ 1656-60 ἐξ-ισλαμίζονται γιὰ νὰ ἀπαλλαγοῦν ἀπὸ τὶς Τουρ-κικὲς πιέσεις,τοῦ νέου κατακτητῆ (1400).Ἡ γλῶσσα τους (ἡ ὁποία –κακῶς– καθυστέρησε νὰ γραφεῖ) περιέχει 50% Βουλγαρικὲς λέξεις, 15% Τουρκικὲς καὶ 35% Ἑλληνικὲς (προερχό-μενες ἀπὸ τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ καὶ κυρίως ρήματα,ποὺ ἀποτελοῦν τὸν κορμὸ καὶ τὴν βα-σικὴ δομὴ μιᾶς γλώσσας ἐνισχύοντας ἔτσι τὴν συγγένειά τους μὲ τὴν ἀρχαιοελληνικὴ κατα-γωγή τους).Τὸ ξανθὸ ἢ καστανὸ χρῶμα τῆς κόμης,τὸ γαλανὸ τῶν ὀφθαλμῶν καὶ τὸ ὑψηλό τους ἀ-νάστημα,πόρω ἀπέχουν τῶν ἀνθρωπολογικῶν στοιχείων τῶν Τούρκων.Στὶς διαφορὲς μὲ τοὺς Τούρκους ὅλες οἱ μελέτες (4) ὑπογραμμίζουν μεταξὺ ἄλλων τὸν διαφορετικὸ ἀρχιτεκτονικὸ τύπο κατοικίας τους,μὲ τὶς Τουρκικὲς οἰκίες (ὑψηλὲς μάντρες, καφασωτὰ παράθυρα), διατηροῦν χριστι-ανικὰ ἔθιμα (σταύρωμα ψωμιοῦ, σταύρωμα κούνιας μωροῦ), παραδοσιακὴ στολὴ (λιτή,κοκκινόμαυ-ρη,οὐδεμία σχέση ἔχουσα μὲ τὰ πολύχρωμα καὶ φανταχτερὰ ροῦχα τῶν Τουρκικῶν ἐνδυμάτων), διαφορετικὰ μὲ τοὺς Τούρκους τραγούδια (ὁμοιάζουν μὲ τὰ δημοτικὰ Ἑλληνικά.Ὑπάρχει καὶ παραλ-λαγὴ τοῦ τραγουδιοῦ γιὰ τὸ «Γιοφύρι τῆς Ἄρτας») (5). Οὐδεμία δηλαδὴ ἀνθρωπολογική, ἱστορική,πο-λιτιστικὴ σχέση ὑφίσταται μεταξὺ Ροδοπαίων καὶ Τούρκων.Εἶναι αὐτόχθονες Θράκες,παμπάλαιοι κάτοικοι τῆς Ροδόπης. «Κάθε ἐξωτερικὴ σχέση (θρησκεία,γλῶσσα) μὲ νεότερα φύλα (Τοῦρκοι κλπ) ποὺ ἐγκατεστάθησαν στὴν περιοχὴ κατὰ τὴν Βυζαντινὴ περίοδο,εἶναι ἐπιδερμικὴ καὶ ἀποτέλεσμα πολιτικῶν καὶ ἱστορικῶν συγκυριῶν (7).Ἡ θρησκευτικὴ συγγένεια (ἔθιμα Μπεκτασήδων,Τεκκέδες) ἀποτελεῖ,κατὰ τὸν Εὐ. Ζεγκίνη (6),«τεκμήριο τῆς θρησκευτικῆς ζωῆς τῆς μεταβατικῆς περιόδου ὁρι-σμένων αὐτοχθόνων πληθυσμῶν τῆς περιοχῆς αὐτῆς (Δυτ. Θράκης) πρὶν ἀπὸ τὸν ὁριστικό τους ἐξι-σλαμισμό» (μελετᾶ ἰδίως τοὺς Μπεκτασήδες) . 
Τουρκόφωνοι (καὶ κακῶς ἀναφερόμενοι ὡς «Τουρκογενεῖς») 
Ἀποτελοῦν τὸ μεγαλύτερο κομμάτι τῶν μουσουλμανικῶν μειονοτήτων (περίπου 60.000) μακρὰν ἀ-πέχοντες –στὴν πλειοψηφία τους– ἀπὸ τὶς τουρκικὲς ρίζες καταγωγῆς.Ἀποτελοῦν ἀπογόνους ἐξι-σλαμισθέντων Ἑλλήνων τῆς Θράκης καὶ τῆς Μ. Ἀσίας (13ος – 14ος αἰών).Ἀναφέρονται ἱστορικῶς οἱ ἐξισλαμισμοὶ «Αἱρετικῶν» (Βογομίλων, Παυλικιανῶν, Μπεκτασήδων κ.ἄ.) (8) στὰ πεδινὰ τῆς Ἀνατ. καὶ Δυτικῆς Θράκης (Ὀσμανλῆδες Τοῦρκοι) σὲ ἀντίθεση μὲ τὴν ἀνυπαρξία ἱστορικῶν ἀναφορῶν γιὰ ἐγκατάσταση τουρκικῶν φύλων στὴν Θράκη... 
Περιοδικό ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΕΘΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑ,τεύχος 3 (96) [7-9 2014] / 4 (97) [10-12 2014 

Σημείωση Γιάννη Βασ. Πέππα: Το όλο κείμενο του κ. Κόρμαλη εκτει-νόταν στις σελίδες 29-36 του τεύχους.Δυστυχώς,εδώ,μόνον το πρώτο τμήμα του ήταν δυνατόν να μεταφέρω απ΄ το διαδίκτυο.Μπορείτε όμως,όλο το δη-μοσίευμα,αλλά και όλο το τεύχος,να το διαβάσετε πατώντας εδώ.Θα γνω-ρίσετε,έτσι,ένα άξιο πατριωτικό μετερίζι.

Διαβάστε ακόμα:

Έτσι,χτίζεται το μειονοτικό φρόνημα...

Γέμισαν Τούρκικα βιβλία την ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΡΑΚΗ

Μουσουλμάνοι ΕΛΛΗΝΕΣ!

Εκκλησίες στην Αν. Θράκη...

Η πρόξενος κ. Χαριτίδου επισκέφτηκε την επισκευαζόμενη εκκλησία

Η Ελληνίδα πρόξενος Αδριανούπολης Εύη Χαριτίδου επισκέφτηκε τον δήμαρχο του Ουζουν-κιοπρού Ενίς Ισμπιλέν στο γραφείο του.Ακολούθως επισκέφτηκε την επισκευαζόμενη εκκλησία.
Ο δήμαρχος Ισμπιλέν εξέφρασε την ικανοποίησή του για την επίσκεψη.Η δε Χαριτίδου ανέφερε πως παρακολουθεί στενά το Ουζούνκιοπρού και ότι εργάζεται με τον δήμο εκεί σε σχέδια.
Αργότερα ο Ισμπιλέν συνόδεψε την Χαριτίδου σε επισκέψεις στο μουσείο της πόλης και σε άλλα ιστορικά και πολιτιστικά σημεία της πόλης.

Tourkikanea.gr. 18.10.16

Σχόλιο Γ. Β. Πέππα: Είναι παρήγορο και ενθαρρυντικό που οι τούρκοι επιμελούνται των Ελ-ληνικών μνημείων.Τα πανηγυριώτικα σημαιάκια,όμως,πού κολλάνε;

Διαβάστε ακόμα:

Η Σμύρνη των Ελλήνων

Μοσυνόπολη: μια βυζαντινή πόλη περιμένει στα βαθιά

Ξανθίππη Καραθανάση, Η Άνοιξη Της Σιωπής

Αιμάτινο ΟΧΙ

Αιμάτινο ΟΧΙ

Απ΄ την πατρίδα μας έγινε μια σχετική προσφυγή που αφορούσε το ολοκαύτωμα του Διστόμου (10 Ιουνίου 1944).Φορείς και Δήμοι της Βοιωτίας κίνησαν μια σχετική διαδικασία αποβλέποντας ουσι-αστικά σε μιαν ηθική δικαίωση και τίποτε περισσότερο.Παραδόξως και περιέργως το ελληνικό αί-τημα δεν εισακούστηκε.

Τη γερμανική θηριωδία βέβαια τη γνώρισε καλά στο πετσί του ο λαός μας.Εκτός απ΄ το Δίστομο,να θυμηθούμε και το ξεκλήρισμα των Καλαβρύτων,την Κεφαλλονιά,την Καισαριανή,τη Βιάννο,τη Σαγιάδα,τους Ταξιάρχες Κύμης,την Κλεισούρα Καστοριάς,το Καρυόφυτο Ξάνθης,τo Δοξάτο,το Ελευθεροχώρι Γιαννιτσών (24/3/1944),το Μεσοβούνι Πτολεμαΐδας,το Μονοδένδρι Λακωνίας,το Δε-σποτικό και τη Μουσιωτίτσα (25/7/1943) Ιωαννίνων,το Κομμένο Άρτας,το Κοντομάρι Χανίων,το Μεσοβούνι Φωκίδας [κοντά σε Αγ. Ευφημία],την Πάρνηθα (24/7/1944) και τόσα άλλα.Ομαδικές εκτελέσεις βαρβαρότητας και αντιποίνων,ατομικές δολοφονίες αθώων πολιτών και ανυπολόγιστες καταστροφές περιουσιών.

Στον ευρύτερο χώρο της ιδιαίτερης πατρίδας του γράφοντας (ΒΑ Αττική),το στίγμα της γερμανικής αιματοβαμμένης παρουσίας υπήρξε έντονο: κάψιμο του Κορωπίου Μεσογείων στις 9/10/44.Λίγο νωρίτερα είχαν περάσει κι από το χωριό μου,τον Βαρνάβα,στις 22/9/44.Συνέλαβαν όσους κατοίκους βρήκαν,τους μάζεψαν στην εκκλησία κι έστησαν τα πολυβόλα απέναντί τους.Έναν κατάκοιτο,τον Θεοδωρή Πέτρου,τον εκτέλεσαν στο κρεβάτι.Η παρέμβαση κάποιων «συμπαθούντων» απέτρεψε το ολοκαύτωμα του μικρού χωριού μας.Αποχωρώντας οι Γερμανοί ικανοποίησαν τη μανία τους καί-γοντας τα δύο μεγαλύτερα σπίτια του χωριού.Το ένα ήταν του παππού μου,πατέρα της μάνας μου.Η μάνα μου,η μητέρα της και δύο αδέρφια της είχαν βρεθεί απέναντι στις γερμανικές κάνες τη ζοφερή εκείνη στιγμή της παρ΄ ολίγον εκτέλεσης.

Όλοι αυτοί οι δικοί μας άνθρωποι δεν σκέφθηκαν ποτέ να εξαρ-γυρώσουν τον πόνο και τη δυστυχία που τους επέφερε το πέρασμα του κατακτητή.Οι Κορωπιώτες έστησαν ένα μνημείο ελευθερίας στην κεντρική πλατεία τους και γιορτάζουν την επέτειο του Ο-κτωβρίου.Η γιαγιά μου,που έζησε έως βαθέος γήρατος,στεναχω-ριόταν που κάηκε η παμπάλαια αρβανίτικη φορεσιά της,πέρασμα για αιώνες από μάνα σε κόρη.Στην αυλή του καινούριου σπιτιού της κρατήθηκαν για δεκαετίες οι στραβωμένες απ’ τη φωτιά σι-δερένιες τράβες του παλιού σπιτιού.Θύμηση ζωής και χρέους...

Απ’ το μυαλό κανενός χτυπημένου απ’ τον κατακτητή,στα μέρη μας και παντού στην Ελλάδα νομίζω,δεν πέρασε σοβαρά πριν την κρίση η σκέψη για απαίτηση οικονομικής αποζημίωσης για τα πολεμικά δεινά.Ο ελληνικός λαός,μαχητικός και μαθημένος στις δυσχέρειες,υψηλόφρων και λεβέντικος,δεν μπορούσε να υποβιβά-σει τόσο χαμηλά το αγωνιστικό του χρέος,την αξιοπρέπεια και την περηφάνια του.

Γιάννης Βασ. Πέππας

Διαβάστε ακόμα:

Η μάχη (16.10.1943) στο αρβανιτοχώρι Πύλη

Ένας Βαρναβιώτης στον πόλεμο του ΄40

O Καζαντζάκης για τις ναζιστικές θηριωδίες στην Κρήτη

Τι απέγινε ο χασάπης του Διστόμου...;

Αρβανίτικο πανηγύρι (Αγίας Τριάδας) στην Πάρνηθα από Μενιδιάτες,1930

Πάρνηθα (Αγία Τριάδα) Στο πανηγύρι του 1930(;)

Το πανηγύρι της Αγ. Τριάδας,στην Πάρνηθα.

Η Πάρνηθα, το ψηλότερο και ομορφότερο βουνό της Αττικής (υψ. 1413) είναι το κατ’ εξοχή ΙΕΡΟ ΒΟΥΝΟ της Αττικής,πολυσύχναστο από τους παραδασόβιους κατοίκους της περιοχής και κυρίως από τους Μενιδιάτες και Χασιώτες.

Η απασχόληση των κατοίκων αυτών ήταν η υλοτομία και η ανθρακοποιΐα,όπως αρχαίες πηγές βε-βαιώνουν,αλλά και οι γεωργικές ασχολίες στα χωράφια τους στην Πάρνηθα και τον κάμπο.

Στην ψηλότερη κορυφή του βουνού,την «Καραβόλα»,υπήρχε από αρχαιοτάτων χρόνων ο χάλκινος ανδριάντας και βωμός του Δία και σπήλαιο,όπου θυσίαζαν οι αγρότες της περιοχής.

Κάστρα και φρυκτωρίες (σταθμοί μετάδοσης σημάτων),κατάλοιπα της αρχαιότητας,εντοπίζονται ακόμα και σήμερα,επιβεβαιώνοντας τη φύλαξη των ορεινών περασμάτων της Πάρνηθας.Σημειώνω το Κάστρο της Φυλής,το Λειψύδριο στο Μετόχι,τον πύργο του Λοιμικού,το Παλαιόκαστρο και το Κατσιμίδι στο Τατόΐ.

Είναι αξιοσημείωτο ότι από τα πρώτα Χριστιανικά χρόνια,όπως αποκαλύφθηκε με αρχαιολογικές έ-ρευνες του 1900 μ.Χ.,στο σπήλαιο του Πάνα στη Φυλή αποδεικνύεται Χριστιανική λατρεία,που αντι-κατέστησε την από αιώνων αρχαία λατρεία του Πάνα,του Θεού των Δασών και των Νυμφών,που υπήρχε εκεί.

Πάρνηθα (Αγία Τριάδα).
Επισκέπτες στο Πανηγύρι  5/4/1936.

Μοναστήρια και εκκλησίες αμέτρητες υπάρ-χουν στο χώρο της Πάρνηθας και σήμερα.Το Βυζαντινό Μοναστήρι των Κλειστών χρονο-λογείται στο 1200 περίπου,και το επίσης Βυζα-ντινό Μοναστήρι της Αγ. Τριάδας στον 13ο αιώνα,από τις μέχρι σήμερα αρχαιολογικές έρευνες.

Από γραπτές πηγές γνωρίζουμε ότι το 1615 οι καλόγηροι της Μονής Αγ. Τριάδας εξασφά-λισαν αγοράζοντας από τους Τούρκους τη νομή μιας μεγάλης δασικής έκτασης γύρω από το Μοναστήρι και το 1810 οι ηγούμενοι Αγ. Τριάδας και Αγ. Ιωάννη της Χασιάς συνένωσαν τα κτήματά τους που καλλιεργούσαν στην Πάρνηθα.

Η πληθώρα των εξωκκλησιών στο Βουνό επιβεβαιώνει τη θεοσέβεια των ανθρώπων της περιοχής και τα ονομαστά πανηγύρια της Αγ. Τριάδας,του Αγ. Νικολάου του εξ Ανατολής στο Μετόχι,που πανηγύριζε το Μάη με επισκέπτες και από την Αθήνα κατά τον Ουΐλιαμ Λίκ,αλλά και της Μονής Κλειστών στη Χασιά,συγκέντρωναν τους ευσεβείς κατοίκους του Μενιδίου,της Χασιάς αλλά και των γύρω χωριών,ακόμα και της Αθήνας.

Η Παράδοση και οι ιστορικές πληροφορίες βεβαιώνουν ότι ήταν ονομαστά και συμμετείχαν σ’ αυτά τα πανηγύρια και οι νομάδες Σαρακατσάνοι,που ανέβαζαν τα κοπάδια τους το Μάη στα χλοερά λιβάδια του βουνού,που ενοικίαζαν από τους Μενιδιάτες.

Συνεχίζοντας την παράδοση πανηγυρίζει σήμερα το παλιό Μοναστήρι της Αγ. Τριάδας,είναι  ένα καθαρά Μενιδιάτικο πανηγύρι.Το πανηγύρι αναβίωσε το 1987 το Λύκειο Ελληνίδων Αχαρνών και έκτοτε επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο με οργανωτή φορέα το Δήμο Αχαρνών από το 1992. Ο χώρος του παλιού Μοναστηριού ανήκει από το 1796 στη Μονή Πετράκη,όπου «προσκολήθηκε» μετά από παράκληση των μοναχών του Μοναστηριού της Αγ. Τριάδας,για να αποφύγουν τη βαριά φορολογία των Τούρκων,επειδή η Μονή Πετράκη ήταν Σταυροπηγιακή και σχεδόν αφορολόγητη.

Η Αθήνα και η Ακρόπολη από βορειοανατολικά.
Care Ferdinand Von Kuegelgen,1820 Βόνη.Μουσείο της Ρηνανίας.

Ξένοι και Έλληνες επιφανείς περιηγητές του 19ου αιώνα αναφέρουν τις εντυπώσεις τους, περνώντας από τα ιερά αυτά προσκυνήματα. Μεταξύ άλλων το 1806 πέρασε από εδώ ο Άγ-γλος αρχαιομαθής Ουΐλιαμ Λικ και το 1832 ο Γερμανός,πρώτος καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών,Λουδοβίκος Ρος.Αρκε-τές αναφορές κάνει και ο μεγάλος Αθηναι-ογράφος Δ. Καμπούρογλου.

Κατά τα χρόνια της μεσοβασιλείας (μεταξύ Ό-θωνος και Γεωργίου Α΄) οργίαζε εδώ η ληστεία και ήταν φυσικό να ανασταλούν τα πανη-γύρια.Ο Αθηναιογράφος Δ. Καμπούρογλου σε μια επίσκεψή του βρήκε ερειπωμένο το Μοναστήρι της Αγίας Τριάδας και το σήμαντρό του πε-ταμένο στο διπλανό ρέμα.Μετά την εξάλειψη της ληστείας συνεχίστηκε το πανηγύρι με ιδιαίτερη λαμπρότητα.Υπάρχει πλούσιο φωτογραφικό υλικό από τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αιώνα.Ιδι-αίτερα μετά την οικοδόμηση του Σανατορίου το 1917,λίγο νοτιότερα του μοναστηριού,και τη διάνοιξη του δρόμου της Πάρνηθας με τις 12 στροφές,που ολοκληρώθηκε το 1929-1930,αμέτρητο πλήθος προσκυνητών ανέβαινε εδώ με ταξί η λοιπά συγκοινωνιακά μέσα.

Αγία Τριάδα,1997

Μετά την αποκατάσταση από το Υπ. Πολιτισμού των ζημιών που προκάλεσε ο σεισμός του 1999 στην εκκλη-σία της Αγ. Τριάδας,το πανηγύρι συνεχίζεται κάθε χρόνο με την ίδια λαμπρότητα τη Δευτέρα της Πεντηκοστής πάντα.

Η παρουσία του κόσμου σε κάθε πανηγύρι το επιβε-βαιώνει, διαιωνίζοντας την παράδοση του τόπου.

Τα στοιχεία που περιλαμβάνει το κείμενο αυτό προέρχονται από την Ελληνική και ξένη βιβλι-ογραφία και ειδικότερα:

1. Από τα βιβλία του ιστορικού ερευνητή-συγγραφέα κ. Δ. ΓΙΩΤΑ

α. «Παλιά Μοναστήρια της Πάρνηθας»,έκδ. Δήμου Φυλής 2004.

β. «Σεισμόπληκτες Εκκλησίες του Δήμου Αχαρνών»,έκδ. Δ.Ε.Α.Δ.Α. 2004.

γ. «Πάρνηθα» των Ν. ΝΕΖΗ – Δ. ΓΙΩΤΑ,έκδ. Νομαρχία Αν. Αττικής 2006.

2. Από το βιβλίο της Αρχαιολόγου κ. ΜΑΡΙΑΣ ΠΛΑΤΩΝΟΣ-ΓΙΩΤΑ: «ΑΧΑΡΝΑΙ» Ιστορική και Το-πογραφική επισκόπηση των Αρχαίων Αχαρνών,των γειτονικών Δήμων και των οχυρώσεων της Πάρνηθας,έκδ. Δήμου Αχαρνών 2004.

3. Από το βιβλίο της Ιστορικού-Καθηγήτριας ΣΤΑΜΑΤΙΝΑΣ ΣΤΡΙΦΤΟΥ-ΒΑΘΗ: «ΑΧΑΡΝΑΙ» Από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα. Έκδ. Νομαρχίας Ανατ. Αττικής,τόμοι 2,Αθήνα 2009.

Για περισσότερες πληροφορίες: ΙΣΤΟΡΙΚΗ και ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΧΑΡΝΩΝ τηλ. 210. 2462701

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΙΩΤΑΣ

http://menidiatis.blogspot.gr   Κυριακή 8 Ιουνίου 2014

Αριστερά: Πάρνηθα,Αγία Τριάδα 1924 (;) Επισκέπτες του Σανατορίου μπροστά στην χιλιόχρονη καρυδιά.Πίσω αχνοφαίνεται το καθολικό της Αγίας Τριάδας. 

Δεξιά: Ο συγγραφέας-ερευνητής Δημήτρης Γιώτας.Οι φωτογραφίες προέρχονται απ΄ το προ-σωπικό του αρχείο.

Διαβάστε ακόμα:

Δ. Γιώτας-Μ. Γιώτα,Ήθη κι έθιμα κατά την γέννηση,τον γάμο & τον θάνατο στο παλιό Μενίδι

Δ. Γιώτας: Η καταγωγή του Αρβανίτη ήρωα του 1821,Αναγνώστη Τζουρκατιώτη

Η συμβολή των Μενιδιατών (& άλλων Αρβανιτών) στην ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ του 1821

Αρβανίτικο πανηγύρι (Αγίας Παρασκευής) στον Ασπρόπυργο,1905

Το Πανηγύρι

Φθίνοντος τού 19ου αιώνα και στην αυγή του 20ου οι επιρροές από την συχνότερη επικοινωνία με την Αθήνα είναι πλέον φανερές.Η συγκοινωνία που γινόταν μόνο με λεωφορεία-άμαξες με άλογα, διευκολύνθηκε από τον Σιδηρόδρομο.Λειτούργησε ήδη από τον Ιούνιο τού 1884.Αλλά και η θαλάσσια μεταφορά εμπορευμάτων από τον Πειραιά είχε καταστεί αναγκαία.Το 1905 θεμελιώθηκε λιμενο-βραχίονας στο σημείο της ακτής που καταλήγει η επέκταση της κεντρικής λεωφόρου του Ασ-προπύργου.

Όπως προκύπτει από δημοσιεύματα στον τύπο,η φήμη του Πανηγυριού της Αγίας Παρασκευής δεν είχε επεκταθεί μόνο στα γειτονικά χωριά.Το επισκέπτονταν και Αθηναίοι.Η εφημερίδα «Εμπρός» την 24η Ιουλίου 1904 γράφει:

«Διπλήν χαρά άγει ο Ασπρόπυργος Φυλής την 26ην Ιουλίου ημέραν της Αγίας Πα-ρασκευής,αφ’ ενός εκ των τελεσθησομένων εγκαινίων του αποπεραθέντος φερωνύ-μου μεγαλοπρεπούς Ναού υπό του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου,και της ετήσιας πανηγύρεως.Οι κάτοικοι μεγάλας προετοιμασίας έχουν κάμει προς καλλιτέραν πε-ριποίησιν των ξένων.Προ και μετά μεσημβρίαν αι χωριατοπούλαι με τας πλουσίας και απαστράπτουσας αμφιέσεις των θα χορεύωσι τον συρτόν.Έκτακτοι αμαξοστοιχίαι θα εκκινήσωσιν εξ Αθηνών χάριν των πολλών εκδρομέων την 6,7 και 8 1/2π.μ. επάνοδος 4,5,7 μ.μ.».

Ώστε οι χωριατοπούλες χόρευαν τον συρτόν,δηλαδή τον καλαματιανό.Συρτός είναι η σωστή ο-νομασία του χορού των 7/8.Την ονομασία «καλαματιανός» έδωσαν οι οργανοπαίκτες από το δίστιχο: «Μαντίλι καλαματιανό, φορείς στον άσπρο σου λαιμό» και διαδόθηκε μ’ αυτήν την ονομασία σ’ όλη την Ελλάδα.

Την 26η Ιουλίου 1905 το «Εμπρός» γράφει για το Πανηγύρι του Ασπροπύργου.Προσδιορίζει τη θέση της εκκλησίας και την κυκλοφορία των τρένων πριν και μετά το μεσημέρι.

Στις 25 Ιουλίου 1907 δημοσιεύτηκε στο «Εμπρός»:

«Αύριο Πέμπτη 26 φθιν. τελείται εν Ασπροπύργω της Φυλής η ετήσια πανήγυρις επί τη εορτή της Αγίας Παρασκευής.Η συρροή των ξένων προμηνύεται μεγάλη εφέτος,καθ’ όσον εκτός της μουσικής,ήτις καθ’ όλην την ημέραν θα παιανίζει, θα θαυμάσουν και τον μετά περισσής χάριτος συρόμενον χορόν των δεσποινίδων του χωριού με τας κε-ντητάς και εξ απειραρίθμων φλωριών απαστράπτουσας ενδυμασίας των,την δ’ εσπέραν,τα ποικιλόχρωμα πυροτεχνήματα άτινα θα καώσι προ του ναού.Αι αμαξο-στοιχίαι τού Σ.Π.Α.Π. θέλουσι σταθμεύσει κατά τας διελεύσεις των».

Αλλά και την 26η Ιουλίου 1908 επαναλήφθηκε η δημοσίευση του εορτασμού του Πανηγυριού στην εφημερίδα «Εμπρός».

«Σήμερον Σάββατον 26ην φθίνοντος τελείται εν Ασπροπύργω (πρώην Καλύβια Χα-σιάς) η ετήσια πανήγυρις επί τη εορτή της Αγίας Παρασκευής.Χάρις εις τας ενεργείας τού κ. Δημάρχου ο πανηγυρισμός προμηνύεται εξαιρετικός ως μοναδικός και όσον ουδέποτε άλλοτε επιτυχής.Μεγάλαι προετοιμασίαι γίνονται δια την φιλοξενίαν των επισκεπτών οίτινες εκτός των άλλων θα θαυμάσωσιν και τον συρτόν χορόν των χωρικών με τας χρυσοκεντήτους ενδυμασίες των.Ειδικώς το Σάββατον θα λειτουρ-γήσουν έκτακτα τρένα χάριν των επισκεπτών την 6.30’, 6.50’, 8.30’ και 11.30’π.μ. ώραν και 3.40’, 5.00’, 6.30’ και 7.30’μ.μ.».

Έχω γράψει στο βιβλίο «Το Χωριό Μας» Τόμος Πρώτος, ό,τι μου είπε ο μπάρμπα Μήτσος Πέτσης για το Πανηγύρι:

«Αλλά και μπάντα είχε φέρει ο Δήμος από την Αθήνα κάποια χρονιά.Την είχε μετα-φέρει από την Αθήνα ο Τσάμο-Λιάκος που έκανε μεταφορές με λεωφορείο-σούστα με ένα άλογο.Χρησιμοποιήθηκε στην περιφορά της εικόνας.Ύστερα επισκέφτηκε διάφορα σημεία του χωριού και η επιστροφή της στην Αθήνα έγινε πάλι με τον Τσάμο-Λιάκο.

Το πρώτο μαγαζί που έφερε όργανα,ήταν του Ν. Ευθυμίου.Ήταν στη μεσοαπόσταση μεταξύ της Πλατείας που αργότερα χτίστηκε το Ωρολόι και του Ναού της Ευαγγε-λίστριας.Ένα βιολί κι ένα λαούτο,ο Κολοβός κι ο Μπογιατζής.Ήταν από τη Σαλαμίνα ή τα Μέγαρα.Ίσως όργανα και στην ταβέρνα του Νικόλα Παπαδημητρίου,τη γνωστή αργότερα του Σωτηράκη στη γωνία νότια από το Ωρολόι.Δεν το λέω με βεβαιότητα,μου είπε.Πιο τακτικά στα μετέπειτα χρόνια ο Γ. Βερούτης και ο Αναστάσιος Τριβέλας,βόρεια και δυτικά του χώρου που χτίστηκε το Ωρολόϊ,όπου ήταν η μικρή πλατεία του χω-ριού.Νοτιότερα ο Γ. Κόλλιας,είχε το καφενείο της νεολαίας».

Δυστυχώς δε σκέφτηκα να τον ρωτήσω να μου προσδιορίσει το χρόνο που έφερε τα όργανα ο Νικ. Ευθυμίου.Είχε δε και την ιδιαίτερη σημασία το γεγονός,επειδή δεν ήσαν ντόπιοι,αλλά από Μέγαρα ή Σαλαμίνα,μέρη με ιδιαίτερη μουσική παράδοση.

Ο Δημ. Πέτσης είχε γεννηθεί το 1901.Όταν έφερε ο Δήμος τη μπάντα,ήταν μαθητής στο Δημοτικό σχολείο.Ο μικρός αριθμός των κατοίκων τού χωριού,ο τρόπος που γινόταν γνωστό ένα γεγονός και η αντίληψη και τα ενδιαφέροντα τού συγκεκριμένου παιδιού επέτρεπαν να απομνημονεύσει τις λεπτομέρειες.Πριν την έναρξη των Βαλκανικών πολέμων σχεδόν τελείωνε το δημοτικό σχολείο.Ο Νικόλαος Ευθυμίου ήταν τότε 60 χρονών,είχε γεννηθεί το 1852,και ο γιος του Ευθύμιος 34.Είναι πολύ πιθανόν,αν λάβουμε υπόψη την ηλικία του Νικολάου,να έφερε όργανα πριν την έναρξη των πο-λέμων.Πάντως για τα γεγονότα που περιέγραψε ο Δημ. Πέτσης είχε ιδίαν αντίληψη.

Από χρονιά σε χρονιά αυξανόταν η φήμη του Πανηγυριού.Δεν έγινε ποτέ εμπορικό το Πανηγύρι.Δεν ανταλλάσσονταν προϊόντα.Ήταν γιορτή θρησκευτική,εκδήλωση κοινωνική,γιορτή του χωριού,όλων των κατοίκων.Την περίμεναν οι κάτοικοι με λαχτάρα κάθε χρόνο.Να βγουν οι οικογένειες στην αγο-ρά,στο δημόσιο χορό,να διασκεδάσουν.Μόνο γύρω από τον περίγυρο της εκκλησίας εμφανίζονταν μικροπωλητές και διέθεταν φθηνά μικροαντικείμενα αναμνηστικά για την ημέρα,δώρα και παιγνί-δια για τα μικρά παιδιά.

Διάφορα γεγονότα και καταστάσεις έδωσαν την ευκαιρία σε πολλούς νέους να γνωρίσουν άλλους τόπους,άλλων ανθρώπων ήθη και έθιμα. Σημαντικός αριθμός συγχωριανών διέσχισε τον Ατλαντικό αναζητώντας την τύχη στο νέο κόσμο.Πολλοί γύρισαν πίσω που τους καλούσε η πατρίδα.Βαλκα-νικοί Πόλεμοι,Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Μικρασιατική Εκστρατεία.Παρά τα γεγονότα το Πανηγύρι συνεχιζόταν με οργανοπαίκτες εκείνης της περιόδου.Κάποια μαγαζιά έφερναν όργανα,ενώ το δημό-σιο χορό κάλυπταν με κλαρίνο,λαούτο και νταούλι,ντόπιοι οργανοπαίκτες.

Το Πανηγύρι

Το Πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής στον Ασ-πρόπυργο ήταν το μεγαλύτερο της Αττικής. Διαρκούσε τρεις ημέρες 25, 26, 27 Ιουλίου.Δυο μήνες πριν άρχιζαν η αποταμίευση και οι προ-ετοιμασίες.Οι γυναίκες έραβαν φορέματα,αγό-ραζαν καινούρια παπούτσια και ό,τι άλλο α-παραίτητο,να τα φορέσουν στο πανηγύρι.Οι άνδρες έραβαν κοστούμια,αγόραζαν παπού-τσια (πολλοί τα έκαναν παραγγελιά),πουκά-μισα,γραβάτες.Επιβάλλετο να ήσαν καλοντυμένοι στο πανηγύρι και αψηφούσαν τη ζέστη το κα-τακαλόκαιρο.Αποταμίευαν χρήματα να έχουν για τα όργανα.Ήταν αδιανόητο,αλλά και προσβλητι-κό,να χορέψουν χωρίς λεφτά στα όργανα.

Η ενημέρωση για την κομπανία που θα είχε εξασφαλίσει κάθε μαγαζί είχε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους θαμώνες της αγοράς.Άρχιζαν οι συζητήσεις νωρίς,τουλάχιστον ένα μήνα πριν.Μάθαιναν όλες τις προσπάθειες για το κλείσιμο των συμφωνιών.

Το Πανηγύρι ήταν η μεγαλύτερη γιορτή για το χωριό.Γιόρταζαν όλοι,ήταν και η ετήσια γιορτή των γυναικών.Ήταν για τις γυναίκες η έξοδος της χρονιάς.Αναβίωνε μια φορά το χρόνο το δικαίωμα της εξόδου στην αγορά,φυσικά πάντα ως μέλη της οικογένειας.Ανήμερα ιδιαίτερα,καθώς και την τρίτη ημέρα,γινόταν αγώνας δρόμου για τραπέζι στα μαγαζιά που είχαν όργανα.

Η νυχτερινή διασκέδαση περιοριζόταν στο χώρο της αγοράς.Στον κεντρικό και στους γύρω δρόμους η κοσμοσυρροή ήταν τέτοια που όπως λένε σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν έπεφτε βελόνα κάτω.Δεν ήταν μόνο ο ντόπιος πληθυσμός.Ήταν κι από τα γύρω χωριά και την Αθήνα.

Την κυκλοφορία τη δυσκόλευαν ακόμη περισσότερο οι νέοι με τις συνεχείς μετακινήσεις τους,γιατί επιδίωκαν να έχουν αντίληψη όλης της παρουσίας του πλήθους,κυρίως όμως να δουν τα αγόρια τις νιες που ενδιαφέρονταν και να ανταλλάξουν ματιές από μακριά.Αλλά και οι συγγενείς των νέων,οι γυναίκες κυρίως,αν είχαν στο συγγενολόι αγόρι ή κορίτσι της παντρειάς,θα επεσήμαιναν ό,τι τους ταίριαζε για τα δικά τους παιδιά και τις επόμενες ημέρες θα ξεκινούσαν προξενιό.

Τη δεκαετία τού ’30 τρία ήσαν τα μαγαζιά που στις κομπανίες τους είχαν πρώτα ονόματα: του Γιώρ-Κόλλια,γωνία Δημοκρατίας και Αθανασίου Τσίγκου.Του Σπύρου Μπρέμπου,μεταξύ πλατείας Ωρο-λογίου και Αγίου Δημητρίου.Του Μπάμπη Μαρνίκα,στη βορινή πλευρά της Πλατείας Ωρολογίου. Περιστασιακά έφερναν όργανα και άλλα μαγαζιά.

Ο Γιωρ-Κόλλιας άσκησε από τα νεανικά του χρόνια δεύτερο επάγγελμα ως μουσικός.Ήταν παρών ως οργανοπαίκτης,έπαιζε λαούτο,σε όλους σχεδόν τους γάμους που είχαν όργανα.Πολλοί του ζητούσαν να οργανώσει το συγκρότημα για γάμο,οργανοπαίκτες και τραγουδιστές.Είχε γνωστούς όλους όσους σύχναζαν στο καφενείο των μουσικών «Μικρά Ασία» στην Αθήνα,Αθηνάς 33.Είχε άμεση επικοινωνία μαζί τους,με πάρα πολλούς είχε παίξει μαζί σε γάμους στο χωριό και είχε κάθε ευχέρεια να συγκροτήσει κομπανία της αρεσκείας του.

Στο μαγαζί του Σπύρου Μπρέμπου αρκετά χρόνια παρουσιάζονταν οι ίδιοι: Αραπάκης,Στελλά-κης,Κάβουρας.Είχαν μαζί τους βιολιτζή κάποιον Μπάμπη,δε γνωρίζω περισσότερα.Πέμπτος στην παρέα ήταν ο Αναστάσιος Πέππας,κλαρίνο,από τον Ασπρόπυργο.Αυτός πρέπει να είχε διοργανώσει αυτή την πάγια κατάσταση.Ξεκίνησε περίπου το 1929 με 1930,ως οργανοπαίκτης.Ήταν ταλαντού-χος.Σπάνια δε συμμετείχε σε γάμους στον Ασπρόπυργο.Είχε πολύ καλές σχέσεις με αρκετούς διακεκριμένους της δημοτικής και λαϊκής μουσικής.Ο Στελλάκης τού βάπτισε το δεύτερό του γιο.

Στο καφενείο του Μπάμπη Μαρνίκα σύχναζαν νέοι.Εκεί ήταν και το στέκι του «Ασπροπυργιακού» 1939-1940,της τρίτης από τις ποδοσφαιρικές ομάδες που είχε τότε ο Ασπρόπυργος.Ένας μεσότοιχος χώριζε το μαγαζί από την αυλή του πατρικού μου σπιτιού.Ο Μπάμπης Μαρνίκας ήταν άνθρωπος τού ρίσκου.Έπαιρνε τολμηρές αποφάσεις.Είχε πάντα πολυμελή ορχήστρα και φημισμένους τραγου-διστές.Είναι ο μόνος που συνέχισε να φέρνει κομπανίες χωρίς διακοπή.Στην κατοχή και αρκετά χρόνια μετά τον πόλεμο,όπως θα φανεί στη συνέχεια.

Οι ονομαστοί τραγουδιστές και οργανοπαίκτες που έρχονταν στο Πανηγύρι είχαν επιλέξει τον τρό-πο για να δημιουργούν από την αρχή που ανέβαιναν στο πάλκο την κατάλληλη εορταστική ατμόσφαιρα.Ξεκινούσαν πρώτα τα όργανα με μία εύθυμη μελωδία.Ύστερα ακολουθούσαν εναλλάξ τραγούδια κλέφτικα,αμανέδες,σμυρναίικα μινόρε,τραγούδια της τάβλας.Οι θαμώνες έδιναν ιδιαίτε-ρη σημασία σ’ αυτό το ξεκίνημα γιατί οι τραγουδιστές κατέβαλλαν όλη τους τη δεξιοτεχνία για να επιβεβαιώσουν την αξία τους.Μετά ακολουθούσε χορός.Συνωστισμός για τη σειρά προτεραιότη-τας.Έσπευδαν να την εξασφαλίσουν,αφού κάθε παρέα χόρευε με τη σειρά της κι όταν τελείωνε άρ-χιζε η επόμενη.Η προτεραιότητα ήταν σεβαστή και πολύ σπάνια μπορούσε να προκύψει αμφισβή-τηση.

Όταν μια παρέα έπαιρνε σειρά για να χορέψει,πρώτα σχημάτιζαν κύκλο οι γυναίκες.Την κάθε μια έβαζε πρώτη στο χορό ανάλογα ο άνδρας,ο αδελφός,ο αρραβωνιάρης ή στενός συγγενής.Ύστερα χόρευαν μόνο οι άνδρες καλαματιανό,τσάμικο και ακολουθούσαν με χασάπικο,ζεϊμπέκικο ή αντίστροφα και έκλειναν με σέρβικο.Γιατί δεν ήταν μόνο τα τραγούδια της Ανατολής με της Παλιάς Ελλάδας που σμίξανε.Έσμιξαν και οι χοροί! Στον καλαματιανό και στον τσάμικο προστέθηκαν ο χασάπικος,ο σέρβικος,ο ζεϊμπέκικος.

Οι καλοί χορευτές ήταν γνωστοί στη μικρή κοινωνία του χωριού.Σχολίαζαν όποιους χόρευαν κα-λά.Μάθαιναν να χορεύουν.Είχα ακούσει (αν δεν ήταν σκόπιμη διάδοση) για κάποιον τσοπάνο,που θέλοντας να βελτιωθεί στο χορό και μην έχοντας παρέα,ενώ έβοσκε τα πρόβατα,έδενε σε κλαρί δένδρου σχοινί,το κρατούσε με το ένα χέρι,τραγουδούσε και αυτοσχεδίαζε χορεύοντας.

Αλλά και οι γυναίκες μάθαιναν να χορεύουν.Θα τις έβλεπαν να χορεύουν καλεσμένες σε γάμο και στο πανηγύρι.Γι’ αυτό,πολλές φορές σε ώρες σχόλης,μαζεύονταν κοπέλες σε κάποιο φιλικό σπίτι και χόρευαν τραγουδώντας αν δεν υπήρχε γραμμόφωνο.Στη γειτονιά μου,σ’ ένα σπίτι,υπήρχε γραμμό-φωνο.Πολλές φορές μαζεύονταν κορίτσια και χόρευαν.Θυμάμαι κάποια τραγούδια που άκουγα:

«Μη με στέλνεις μάνα στην Αμερική

γιατί θα μαραζώσω και θα μείνω εκεί»

- Άλλο:

«Τι θα γίνω εγώ με σένα Παναγιώτη μου,

Μου ΄χεις φάει τη ζωή μου και τη νιότη μου».

Δημήτρης Καλλιέρης

 (Απόσπασμα από το Λαογραφικό έργο «Ασπρόπυργος,ένα μουσικό σταυροδρόμι»)

Σημείωση Γ. Β. Πέππα: Το παραπάνω θέμα (κείμενο & φωτογραφίες) αναρτήθηκε στην τότε fb ομάδα μου Αρβανίτες στις 20 Οκτωβρίου 2014 από την συνεργάτιδά μου κ. Γεωργία Καλαβρέ-τζου.

Διαβάστε ακόμα:

Δαιμόνια και ξωτικά στην λαϊκή αντίληψη των Αρβανιτών Ελλήνων

Ντριδαστέδες,συνταγή και ετυμολόγηση

Ο ΠΗΛΟΣ - Ένα σύνθετο δρώμενο των Αρβανιτών της Σαλαμίνας με ρίζες στην αρχαία Ελλάδα