Αρχαιολογία στα αστικά κέντρα της αρχαίας Χαονίας

Πρόκειται για μία ολιγοσέλιδη παρουσίαση της ελληνικής Χαονίας στα ελληνιστικά χρόνια.Προ- έρχεται (όπως καταλαβαίνουμε διαβάζοντάς την) από το Ιταλικό Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Συντάκτης της ο Julian Bogdani,για τον οποίο δεν παρέχονται πληροφορίες.Προφανώς,θα είναι καθηγητής κάποιου τμήματος Αρχαιολογίας,εκεί.Το κείμενο προέρχεται από την εφαρμογή Aca- demia και έχει αποδοθεί στα ελληνικά με την αυτόματη μετάφραση google,πράγμα που γέννησε ασάφειες και εμπλοκές διατύπωσης.Όσο μπορούσα τις αποκατάστησα και σε δύο σημεία τις επι- σήμανα,αφήνοντας την μία ως έχει,γιατί ήταν κατανοητή,και για την άλλη παρέθεσα διορθωτικό κείμενο.Αφού είχα ανεβάσει την εργασία στο google drive,αντιλήφθηκα ένα λάθος: στο τμήμα για την Φοινίκη γίνεται λόγος για τον λόφο L (L΄,στο αρχικό).Προφανώς,το ιταλικό άρθρο με από- στροφο.Εκτός απ΄ αυτό,είχαν παραμείνει και κάποιες άλλες ιταλικές λέξεις (Epirota,provenenti,ve- nendosi,transalbanica,tramandera,sovratribale) που τις μετέφρασα.Έτσι,δεν πρόκειται για τον λόφο L, αλλά,απλά,για τον λόφο.

Ο λόγος που προκρίνω αυτήν την έξωθεν πηγή είναι γιατί διατρανώνεται η ελληνικότητα της Χα- ονίας,αυτών των ακραίων Ελλήνων.Έχουμε ακούσει και διαβάσει διάφορες βλακείες για αλλοεθνία των Χαόνων,μέχρι και ότι ήταν Κέλτες… Τι να πεις για ανερμάτιστες ανεμοκοπίες…

Επίσης,καταφαίνεται η ιδιότυπη κοινωνική και πολιτική τους οργάνωση,αναφερόμενη και στον Θου- κυδίδη.Ο Θουκυδίδης βέβαια,αναφέρει και το παράλληλο γλωσσικό ιδίωμα που χρησιμοποιούσαν οι Χάονες και οι Θεσπρωτοί.Στην εδώ μελέτη δεν υπάρχει κάποια σχετική νύξη,καθώς η επικέντρωση είναι σε αρχαιολογικά ενδιαφέροντα,όχι σε γλωσσολογικά.

Γιάννης  Βασ.  Πέππας, Φιλόλογος

Κάντε λήψη της εργασίας:

Αρχαιολογία στα αστικά κέντρα της αρχαίας Χαονίας

Νόμισμα απ΄ την Αντιγόνεια της Χαονίας.

Ακόμα:

Σε εξέλιξη μεγάλη ανασκαφή

Ξαναζωντανεύει η αρχαία Αντιγόνεια κοντά στο Αργυρόκαστρο

Ανασκαφή πραγματοποιείται και σε έναν τάφο μακεδονικού τύπου (φωτ. αρχείου)   (Φωτογραφία:  Icon )

Αθήνα

Εντυπωσιακά ευρήματα από την αρχαία Αντιγόνεια, την πόλη που έκτισε ο Πύρρος τον 3ο π.Χ. αιώνα κοντά στο Αργυρόκαστρο, αποκαλύπτει μέρα με την μέρα η αρχαιολογική σκαπάνη, υπό τον προϊστάμενο της ΙΒ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Κωνσταντίνο Ζάχο.

Σύμφωνα με δημοσίευμα των Νέων, μέχρι τώρα έχουν έρθει στο φως χάλκινα νομίσματα των Ηπειρωτών με τη γνωστή χάραξη «Απει Ρωτάν», νομίσματα της Κέρκυρας, οικιακά σκεύη πήλινα, αλλά και τα υπολείμματα ενός αργαλειού, με πολλά πήλινα κωνικά υφαντικά βάρη (αγνίθες), που χρησιμοποιούνταν για την ύφανση.

Ανασκαφή πραγματοποιείται, ακόμη, και σε έναν τάφο μακεδονικού τύπου, ο οποίος είχε λεηλατηθεί από αρχαιοκάπηλους και τελικά ανατινάχθηκε με εκρηκτικά κατά τη διάρκεια των αναταραχών του 1997 στην Αλβανία.

Για τους Έλληνες αρχαιολόγους, η Αντιγόνεια είναι μια συνέχεια της Νικόπολης, της Αμβρακίας, της Κασσιόπης, της Πασσαρώνας, της Καστρίτσας, της Τιτάνης, της Δωδώνης και πολλών άλλων αρχαιολογικών χώρων.

Αποτελεί, επίσης, τη δεύτερη σε σπουδαιότητα και μέγεθος πόλη της αρχαίας Χαονίας, μετά τη Φοινίκη, καθώς ήλεγχε τα περίφημα στενά της Αντιγόνειας, από όπου περνούσε ο δρόμος που ένωνε την Απολλωνία και την Αυλώνα με το λεκανοπέδιο των Ιωαννίνων και τη Νότια Ήπειρο.

Σύμφωνα με την αναφορά του γεωγράφου Στράβωνα, καταστράφηκε περί του 167 π.Χ. από τις λεγεώνες του Αιμίλιου Παύλου μαζί με άλλες 70 πόλεις της Ηπείρου.

Newsroom ΔΟΛ

ΤΕΛΕΤΗ ΣΕ ΧΩΡΙΟ ΤΗΣ ΡΟΔΟΠΗΣ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΤΟΥΡΚΟΥΣ ¨ΜΑΡΤΥΡΕΣ¨ ΤΗΣ ΒΟΜΒΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΓΚΥΡΑ

Αναγνώσθηκε μεβλίτ για τους μάρτυρες στην Τουρκία

Την Παρασκευή 19 Φεβρουαρίου στο χωριό Μεγάλο Πιστό του δήμου Ιάσμου,ο κόσμος του χωριού οργάνωσε τελετή μεβλίτ για του μάρτυρες που σκοτώθηκαν από την τρομοκρατική επίθεση στην Άγκυρα.

Το μεβλίτ έγινε από τον υπαγόμενο στην αιρετή μουφτεία Κομοτηνής θρησκευτικό λειτουργό Αχμέτ Αρίφ και από τους θρησκευτικούς λειτουργούς του χωριού Μεχμέτ Μουσταφά Χαλίλ, Ραίφ Χασάν και Αχμέτ Αμπντουρραχμάν,ενώ ο εκλεγμένος μουφτής Ιμπράημ Σερίφ είπε την προσευχή.Ο μουφτής Σερίφ στην ομιλία που έκανε αναφέρθηκε στο νόημα και την σημασία της μέρας,εξέφρασε τα συλλυπητήρια του προς τις οικογένειες των μαρτύρων και προς την Τουρκία και συνεχάρη τους χωρικούς του Μεγάλου Πιστού για την κινητοποίησή τους.

http://www.gundemgazetesi.com/trakyahaber/detay/1341               22/2/2016  

Posted on TourkikaNea Φεβρουαρίου 25th, 2016

Δημήτρης Δαμάσκος

ΜΝΗΜΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΡΩΪΚΟ,ΑΛΛΑ ΑΔΙΚΟ ΧΑΜΟ ΤΟΥ ΜΕΝΙΔΙΑΤΗ ΑΕΡΟΠΟΡΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Χ. ΔΑΜΑΣΚΟΥ

3 ΙΟΥΝΙΟΥ 1940…

Ήταν ένα καλοκαιρινό απομεσήμερο,όπως όλα τα άλ- λα,στο μικρό μας χωριό και η φύση αλλά και οι ξωμάχοι ετοιμάζονταν να χουζουρέψουν κάτω από τον καταγά- λανο Αττικό ουρανό,ύστερα από τον κάματο μιας ακό- μα ζεστής και κουραστικής ημέρας.Τα σύννεφα του Με- γάλου Πολέμου,που είχε αρχίσει και μαινόταν εννέα μήνες πριν από την Πολωνία,άπλωναν την μαυρίλα τους στην άλλη άκρη της Ευρώπης,στη Γαλλία,που, σχεδόν ολόκληρη,την είχαν καταλάβει οι Γερμανοί.

Μια βουβή θλίψη όμως,είχαν αρχίσει να ανασαίνουν οι στενοί χωματόδρομοι του χωριού και οι περιτοιχισμένες αυλές του,καθώς διαδιδόταν η είδηση και το κλάμα για το αδικοχαμένο παλληκάρι.

Ποιος να φανταζόταν τέτοια μοίρα για τον 28χρονο Επισμηνία Αεροπόρο Δημήτριο Δαμάσκο,που μόλις χθες ακόμη γελούσε καθώς αποχαιρετούσε τους αδελφούς του,την μάνα του και την αδελφή του,για να κατέβει στην Αθήνα και αφού φιλήσει την αγαπημένη του,να πάει στο Φάληρο που τον περίμενε το Fairey III του.Το υδροπλάνο που μαζί με τον 25χρονο Ανθυποσμηναγό Αεροπόρο Γ. Ξαν- θάκο από το Γύθειο,θα τους μετέφερε στον όρμο Βαλτούδι,έξω από τον Αλμυρό Μαγνησίας,τόπο μεταστάθμευσης της 12 Μοίρας Ναυτικής Συνεργασίας,με την οποία πετούσαν.Τα σύννεφα του πολέμου,άλλωστε,είχαν πείσει τον Μεταξά και το Επιτελείο του,πως σύντομα θα απλώνονταν στα Βαλκάνια και έκαναν ότι μπορούσαν για να προετοιμαστούν.

Ποιος να φανταζόταν επίσης,ότι ενώ στην Αττική επικρατούσε μια υπέροχη λιακάδα,πάνω από τον Παγασητικό μια τεράστια φονική καταιγίδα άπλωνε τα πλοκάμια της.

Τα άλλα δύο υδροπλάνα που πετούσαν μαζί και προπορεύονταν,βρήκαν μια τρύπα πάνω από το Τρίκερι και κατέβηκαν χαμηλά,για να πιάσουν στον προορισμό τους.Τα δυο παλληκάρια πάλεψαν ηρωικά την φύση,για να φέρουν σε πέρας την αποστολή τους,αλλά δεν τα κατάφεραν.Κλεισμένα α- πό τις μουσκεμένες συμπληγάδες,που κονιορτοποίησαν το ελλιπώς εξοπλισμένο για πτήση με όρ- γανα υδροπλάνο τους,χάθηκαν στα νερά του Παγασητικού.Παίρνοντας «του Χάρου το φιλί στο αε- ροπλάνο»,δεν πρόλαβαν να δώσουν στην Πατρίδα,που προετοιμαζόταν να αντιταχθεί στους βαρ- βάρους,όσα μπορούσαν και προσδοκούσαν.Ούτε στους αγαπημένους τους όσα θα ήθελαν.

Η Αεροπορία και η Πατρίδα εκείνη την ημέρα θρηνούσαν και άλλα δυο παλληκάρια ακόμα,καθώς είχαν την μαύρη τύχη να συναντήσουν την ίδια καταιγίδα,με το βομβαρδιστικό τους,ένα Blenheim της 32ης Μοίρας,κατά την μεταστάθμευσή τους στο χωμάτινο αεροδρόμιο του Αλμυρού.

Το Μενίδι θρήνησε τότε τον αδικοχαμένο αεροπόρο μας,η μνήμη του όμως δεν έχει την τιμή που της πρέπει από την γενέθλια πόλη του.Μια αναφορά σε ένα συνέδριο του Δήμου για την Αεροπορία πριν χρόνια,η μυθιστορηματικά καταγεγραμμένες μνήμες της αδελφής του,μητέρας της ηθοποιού Καίτης Παπανίκα,και ένας δρόμος στα περίχωρα με το όνομά του,είναι μικρή τιμή για έναν Έλληνα ήρωα και από τους πρωτοπόρους για την εποχή του.Ας είναι Αθάνατη η Ψυχή του!

Γράφει ο Γιάννης Γκρίτσης...

Πηγές: 1. Μουσείο Ιστορίας Πολεμικής Αεροπορίας & ΠΑ.ΣΥ.Π.Α.

 2. Η ΓΕΝΙΑ ΤΩΝ ΙΚΑΡΩΝ (1931-1940). Ηλία Δ. Καρταλαμάκη. Σελ.480-82. 

Αναδημοσίευση από την Εφημερίδα ΑΧΑΡΝΟΡΑΜΑ

Ακόμα...

Το ίδιο όνομα φέρει και ο (προφανώς αρβανίτικης καταγωγής) επίκουρος καθηγητής κλασικής Αρ- χαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.Ένα δείγμα απ΄ τις ανασκαφικές έρευνές του δείτε εδώ.

Ζευγάρια Αρβανιτών στα Ψαχνά,1919

ΖΕΥΓΑΡΙ ΜΕ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΨΑΧΝΩΝ ΚΑΣΤΕΛΑΣ.

ΕΛΕΝΗ & ΚΩΣΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Η ΝΥΦΙΚΗ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΕΤΑΞΩΤΗ ΜΕ ΧΕΙΡΟ- ΠΟΙΗΤΗ ΔΑΝΤΕΛΑ.ΤΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ (ΚΛΗΔΟΤΗΡΙΑ,ΦΛΟΥΡΙΑ,ΜΕΝΤΑΓΙΟΝ ΚΑΙ ΣΚΟΥΛΑΡΙΚΙΑ) ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΑΜΠΡΟΥ (ΡΟΛΟΪ ΜΕ ΑΛΥΣΙΔΑ),ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ.

Ανάρτηση της συνεργάτιδός μου κ. Γεωργίας Καλαβρέτζου στην ομάδα μου «Αρβανίτες»,στις 10 Μαΐου 2014.

Σημείωση ΓΙΑΝΝΗ ΠΕΠΠΑ:  Ο άνδρας είναι ντυμένος με τη διάδοχη της φουστανέλας ενδυμασία,πριν καθιερωθούν "τα φράγκικα" [σακάκι-παντελόνι].Το πάνω μέρος λεγόταν κε- μίσε και στην Αττική δεν "άνοιγε" προς τα κάτω [όπως στη φωτό].Η φορεσιά αυτή επέζησε ως τον πόλεμο του ΄40.  ‎

     Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΨΑΧΝΩΝ 

Η ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ ΨΑΧΝΑ - ΜΕΣΣΑΠΕΙΩΝ ΕΥΒΟΙΑΣ ΒΡΙ- ΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΑΡΙΘΜΟΣ 80,ΤΗΣ 28ης ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1836. ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕΙ Ο ΚΑΤΑΞΙΩΜΕΝΟΣ ΣΥΜΠΟΛΙ- ΤΗΣ ΜΑΣ,ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ «ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ Ι- ΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΨΑΧΝΩΝ»,ΤΟ 1835,ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΩΝ ΨΑΧΝΩΝ  ΥΠΑΡΧΕΙ  ΜΕ ΠΛΗΘΥΣΜΟ 324 ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ .ΤΗΝ 24 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1837,Η ΕΔΡΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΕΣΣΑΠΙΩΝ ΜΕΤΑΦΕΡΕΤΑΙ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΣΤΕΛΛΑ ΣΤΑ ΨΑΧΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΕΙ ΤΟΝ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ,ΠΩΣ Η ΠΟΛΗ ΜΑΣ ΑΠΕΚΤΗΣΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ «ΨΑ- ΧΝΑ».ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟΥΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΣ ΜΑΣ ΕΧΩ ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΕΙ ΔΥΟ ΕΚΔΟΧΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΑΠΟ ΓΕΝΙΑ ΣΕ ΓΕΝΙΑ.

Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΜΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΣΑΜΗΣ ΜΑΣ ΕΛΕΓΕ ΟΤΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ «ΨΑΧΝΑ» ΠΡΟΗΛ- ΘΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΦΟΡΗ ΚΟΙΛΑΔΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΕΙ ΤΗΝ ΠΟΛΗ.ΠΛΟΥΣΙΟ ΜΑΛΑΚΟ ΨΑΧΝΟ ΧΩΜΑ.

Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΜΟΥ Ν. Γ. ΓΑΤΣΗΣ ΜΟΥ ΕΛΕΓΕ,ΟΠΩΣ ΤΟ ΕΙΧΕ ΑΚΟΥΣΕΙ ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ ΤΟΥ,ΟΤΙ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟ- ΧΗΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΣΤΡΙ ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΝΤΑΝ ΣΘΕΝΑΡΑ ΣΤΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ, ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΟΥΝ ΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΤΟΥΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑ,ΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.

ΚΑΠΟΙΑ ΣΤΙΓΜΗ,ΟΤΑΝ ΟΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΕΣ ΟΙ «ΧΑΡΑΤΖΙΔΕΣ» ΤΟΥ ΠΑΣΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΑΣ ΠΗ- ΓΑΝ ΝΑ ΕΙΣΠΡΑΞΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΤΗΣΙΟΥΣ ΦΟΡΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ,ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΜΕΝΑΝ ΜΕ ΤΑ ΟΠΛΑ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΜΕΝΟΙ ΝΑ ΔΩΣΟΥΝ ΕΝΑ ΤΕΛΟΣ ΣΤΟ ΔΥΣ- ΒΑΣΤΑΚΤΟ ΧΑΡΑΤΣΙ.Η ΕΝΕΔΡΑ ΗΤΑΝ ΚΑΛΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ.ΟΤΑΝ ΠΛΗΣΙΑΣΑΝ ΟΙ «ΧΑΡΑ- ΤΖΙΔΕΣ» ΑΚΟΥΣΤΗΚΕ ΜΙΑ ΦΩΝΗ "ΧΤΥΠΑΤΕ ΣΤΟ ΨΑΧΝΟ,ΣΤΟ ΨΑΧΝΟ ΟΡΕ" ΚΑΙ ΕΝΝΟ- ΟΥΣΑΝ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΔΙΟΥ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΓΟΝΑΤΟ,ΤΟ ΜΠΟΥΤΙ.ΣΤΗ ΣΥ- ΝΕΧΕΙΑ ΑΙΧΜΑΛΩΤΙΣΑΝ ΤΟΥΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΥΣ ΤΟΥ ΠΑΣΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΑΝ ΛΥΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥΣ.ΤΟ ΣΚΗΝΙΚΟ ΑΥΤΟ ΕΠΑΝΑΛΗΦΘΗΚΕ ΑΡΚΕΤΕΣ ΦΟΡΕΣ ΚΑΙ Η ΦΡΑ- ΣΗ «ΧΤΥΠΑΤΕ ΣΤΟ ΨΑΧΝΟ»,ΕΓΙΝΕ Ο ΦΟΒΟΣ ΚΑΙ Ο ΤΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ.ΚΑΝΕΝΑΣ ΦΟΡΟΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ ΔΕΝ ΗΘΕΛΕ ΝΑ  ΠΑΕΙ  ΣΤΟ «ΨΑΧΝΟ» ΝΑ ΖΗΤΗΣΕΙ ΤΟΥΣ ΦΟΡΟΥΣ.
       Πηγή:  http://psahnaevia.blogspot.gr/

          Λίγη ακόμα ιστορική αναδρομή

Η ιστορία αρχίζει όταν η Εύβοια έπεσε στα χέρια των Βενετσιάνων.

Το "Βασίλειο του Νεγρεπόντε",όπως ονομάστηκε η Εύβοια αποτελούσε αξιόλογο διαμετακομιστικό κέντρο προϊόντων.

Οι κάτοικοί της απολάμβαναν μια σχετική αυτοδιοίκηση και ζούσαν με μια σχετική άνεση,παράλ- ληλα με μια ισχυρή κοινωνική τάξη των ευγενών της Δύσης που άκμαζε.

Στην Εύβοια συνυπήρχαν δύο χριστιανικοί πληθυσμοί,ο ορθόδοξος και ο καθολικός,μάλιστα από το 1261 η Χαλκίδα,λόγω της ανακατάληψης της Κωνσταντινούπολης από τους Βυζαντινούς,ήταν έδρα του λατινικού πατριαρχείου της Ανατολής.

Από τις αρχές του 14ου αιώνα οι Τούρκοι προσπαθούσαν να καταλάβουν την Εύβοια,το 1392,ο τουρ- κικός στόλος χτύπησε τη Χαλκίδα,ενώ ταυτόχρονα οι Καταλανοί λεηλατούσαν τη Νότια Εύβοια.

Το 1402 έγινε πρόσκληση των Αρβανιτών στη Νότια Εύβοια.Οι Βενετοί καλούσαν όποιον Αρβανίτη είχε άλογο να εγκατασταθεί με την οικογένειά του στην περιοχή,του έδιναν καλλιεργήσιμη γη,ισό- βια φοροαπαλλαγή,με τον όρο να υπερασπιστούν το νησί όταν αυτό θα ήταν απαραίτητο.Το 1425 πέρασαν τα στενά του Ευρίπου οι πρώτες 300 οικογένειες Αρβανιτών με τα ζώα τους.

Το 1415 οι Τούρκοι επιτέθηκαν στη βόρεια Εύβοια,αλλά η αντίσταση ήταν σθεναρή.Από το 1445, ξανάρχισαν ισχυρότερες οι τουρκικές επιδρομές,ταυτόχρονα είχε ξεσπάσει επιδημία πανούκλας.

Τον Ιούνιο του 1470 μ.Χ ήταν το μοναδικό σχεδόν τμήμα της Ελλάδας που δεν είχε πέσει στα χέρια των Οθωμανών.Τουρκικός στόλος 300 πλοίων,με 60-70.000 άνδρες εισέπλευσε στο Νότιο Ευβοϊκό και αγκυροβόλησε δίπλα στη σημερινή συνοικία της Χαλκίδας,Βούρκο.Στις 18 Ιουνίου έφθασε ισχυρό τουρκικό στράτευμα με επικεφαλής τον ίδιο το Μωάμεθ τον Πορθητή.Οι υπερασπιστές της Χαλκί- δας,αν και μειονεκτούσαν αριθμητικά,απόρριψαν τους όρους παράδοσης του Μωάμεθ.

Όταν τελικά μετά από στενή και ανελέητη πολιορκία η Χαλκίδα λύγισε,γνώρισε μια από τις μεγαλύ- τερες σφαγές της ιστορίας.Πάνω από το 90% του πληθυσμού της Εύβοιας εξολοθρεύτηκε από Τούρ- κους και πανούκλα.

Για να μη μείνει η γη ακαλλιέργητη,οι Τούρκοι μετακίνησαν και αυτοί με τη σειρά τους ορθόδοξους πληθυσμούς από την Ήπειρο που η καλλιεργήσιμη γη ήταν λιγοστή.Η Εύβοια μετονομάστηκε σε Πασαλίκι του Ευρίπου,το οποίο είχε στη δικαιοδοσία του τη Θήβα και την Αθήνα,όπου υπήρχαν επί- σης χωριά που μιλούσαν Αρβανίτικα.

   Πηγή: Ρίζες Ελλήνων-Ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδας (εκδόσεις Πήγασος).

1919 - ΖΕΥΓΑΡΙ ΜΕ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΕΛΛΑΣ.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑ ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΚΕΡΑΜΙΔΑ

Η μετοίκηση σύμφωνα  με προφο- ρικές πηγές έγινε γύρω στα 900 μ.Χ.. Η επιλογή του χώρου έγινε με κρι- τήρια επιβίωσης και στρατηγικής.Ο λόφος του Προφήτη Ηλία (αρχαία Μεσσαπία)  δεν παρείχε την ασφά- λεια που είχαν ανάγκη οι κοινωνίες στα χρόνια εκείνα.Απεναντίας,το Καστρί ήταν ιδανικό μέρος,γιατί ή- ταν δυσπρόσιτο,κακοτράχαλο,αλλά και δυνατό στρατηγικό σημείο.Ο ε- πιβλητικός λόφος δέσποζε στην πε- ριοχή και επόπτευε περιμετρικά το μεγαλύτερο κομμάτι της κεντρικής Εύβοιας.

Το αρχικό φρούριο ήταν βυζαντινό. Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας (13ος -14ος αιώνας) ενισχύθηκε με δεύτερο τείχος,ασβεστόκτιστο,και πάχος περίπου 1 με 1.5 μέτρο.Η εί- σοδος ήταν  στο βόρειο τείχος.  

Γύρω από το Φρούριο αναπτύχθηκε  οικισμός,«τα ΠαλιόΨαχνά».Ο περι- ηγητής που θα περάσει από εκεί θα ανακαλύψει λείψανά του και θα α- ναρωτηθεί μέχρι πότε θα υπάρ- χουν αυτά και ποιες γενιές ακόμη θα τα βλέπουν για να τους «μαρ- τυρούν» την μεσαιωνική ιστορία του τόπους τους.Ευτυχώς που υπάρχουν κάποιοι φωτισμένοι Ψα- χνιώτες,κυρίως καθηγητές,που μεταλαμπαδεύουν στους μαθητές του Γυμνασίου την ιστορία και την αγάπη για τον τόπο μας.

Κατά την διάρκεια της Βενετοκρατίας η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής άκμα- σε.Το εμπόριο άνθισε,οι κάτοικοι απολάμβαναν μια σχετική ειρήνη,αν και υπόδουλοι στους Ενε- τούς,ζούσαν καλά και δεν φανταζόντουσαν ότι ο τουρκικός ζυγός δεν θα αργούσε να έρθει.

Το Φρούριο καταστράφηκε το 1470 από τους Τούρκους.Προηγήθηκε η κατάληψη της Χαλκίδας τον Ι- ούνιο του ίδιου έτους.Το Καστρί αντιστάθηκε σθεναρά,αλλά όπως μας διδάσκει η ιστορία,ο προδότης και η προδοσία γράφουν την τελευταία παράγραφο.

Η δασκάλα μας,Σούλα Γατσή,που πλέον δεν υπάρχει στη ζωή,μας έλεγε ότι «το Καστρί λύγισε έ- πειτα από προδοσία μια γριάς τσιγγάνας.Η τσιγγάνα γνώριζε μυστικά υπόγεια περάσματα και τυ- φλωμένη από το συναίσθημα της εκδίκησης και της λάμψης των χρημάτων,βοήθησε τους Τούρκους να καταλάβουν το "κάστρο".Επειδή μου αρέσει να μιλάω με τους γεροντότερους της περιοχής,προ- σφάτως έμαθα και μια άλλη εκδοχή (προϊόν προφορικής παράδοσης) για τον τρόπο με τον οποίο οι Τούρκοι κατέλαβαν το φρούριο.Ο κ. Γεώργιος Α. Μπισμπικόπουλος  μου είπε,όπως ακριβώς του τα έ- χει πει η προγιαγιά του η Φωτούλα Ε. Σπυροπούλου,η οποία είχε γεννηθεί στα «παλιοψαχνά»,ότι όντως η προδοσία έγινε από μια γριά,η οποία αψήφησε τον κίνδυνο και βγήκε από το  φρούριο να πάρει νερό από την βρύση του «Σαρδέλη».Την  έπιασαν οι Τούρκοι και δειλή καθώς ήταν τους είπε «ότι αν της χάριζαν τη ζωή,θα τους έλεγε τον τρόπο για να καταλάβουν το κάστρο».Οι Τούρκοι συμ- φώνησαν,της έταξαν χρυσές λίρες και αυτή τους συμβούλεψε να τοποθετήσουν μεγάλο κανόνι στο απέναντι βουνό,την Κουκουβάιζα.Από αυτό το σημείο χτυπήσαν ακριβώς το αδύνατο σημείο του φρουρίου (Αμπουργιά),το οποίο δεν ήταν ορατό εξωτερικά των τειχών.Η σφαγή ήταν ανελέητη.Λί- γοι κατάφεραν να διαφύγουν.Η γριά ούτε χρυσές λίρες απέκτησε,ούτε τη ζωή της εξασφάλισε.Οι Τούρκοι την σούβλισαν ζωντανή.

Πηγή:  http://psahnaevia.blogspot.gr/

Εύθυμες (αρβανίτικες) ιστορίες απ΄ τον Βαρνάβα

και μερικές βαρναβιώτικες ιστορίες

Οι αυθεντικές,λαϊκές ιστορίες από έναν τόπο,μια μικροκοινωνία αποτυπώνουν με ενάργεια τα χρώ- ματα των χώρων,του χρόνου,των ανθρώπων και των σχέσεών τους μεταξύ τους,αλλά και με το (νομοτελειακά διαμορφούμενο και εξελισσόμενο) περιβάλλον τους,δίνοντας μια πρώτης τάξεως η- θογραφική καταγραφή.Απ΄ την πολύχρονη λαογραφική έρευνά μου στον Βαρνάβα έχει συγκεν- τρωθεί και ένα τέτοιο σημαντικό υλικό,που μαζί με παραμύθια,όπως τα κατέγραψα στο χωριό μας, τοπικές παραδόσεις,δοξασίες και θρύλους σκοπεύω να παρουσιάσω σε αυτοτελή σχετική έκδοση.

  Εδώ,παρουσιάζω τέσσερις πραγματικές ιστοριούλες,γραμμένες στις 25-1-1986,με απόλυτη αγάπη και σεβασμό προς τους ήρωές τους.Ένα μικρό δείγμα στάσεων,αντιλήψεων και συμπεριφορών (συ- μπαθών εν πολλοίς) των παλαιότερων γενεών,που βυθίστηκαν ανεπίστρεπτα στη μαγευτική σιγα- λιά του περασμένου.

     1.  η γκρεμενίτσα*

Ήτανε πολύ μικρός**,καθώς μια μέρα ο παππούς του ο ΚωτσηΚόλλιας (Κώστας Κόλλιας) τον πήρε να πάνε στη Σκάλα του Ωρωπού,στο Μονοπώλιο,για αλάτι.Φορτώθηκαν με την ξυλεία για κατασκευή αλετριών και με τα πόδια λοιπόν,απ΄ τον Βαρνάβα στο Μαρκόπουλο,όπου πούλησαν την ξυλεία,κι από κει στη Σκάλα.Αγόρασαν το αλάτι,πετρέλαιο για τα λυχνάρια και κίνησαν να επιστρέψουν.Στον Κάλαμο ξαπόστασαν.Σιγούρεψαν τα ψώνια σ΄ ένα πόστο και μετά πήγαν σ΄ ένα καφενείο.

Κάθησαν σ΄ ένα τραπέζι με γνώριμους πατριώτες κι άρχισε η κουβέντα.Εκεί λοιπόν,ξαφνικά,λέει ένας Καλαμιώτης στον ΚωτσηΚόλλια:

«Ρε Κώτσιο,το κιέσε νονιέ γκρεμενίτσε*** νε γκι;»

(«Βρε Κώστα,θα ΄χεις καμιά πέτρα στον κόρφο;»)

Και πράγματι τότε,ο τραχύς Αρβανίτης έβγαλε απ΄ τον κόρφο μια πέτρα.Την κουβάλαγε πάνω του για κάθε περίπτωση,όλη μέρα.

* Τις ιστορίες 1 και 2 μου τις είχε πει ο παππούς μου Γιάννης Τουρκαντώνης.Χρησιμοποιώ τον ανάλογο τρόπο αφήγη- σης.

* * Ο παππούς μου είχε γεννηθεί το 1895.Κοιμήθηκε το 1994.

* * * γκρεμενίτσε: άσπρη πέτρα,σα σβώλος αλάτι.Με το ίδιο όνομα απόκρημνη περιοχή του Βαρνάβα,προς τον Αι Γιώρ- γη.Προφανώς,το τοπωνύμιο χρησιμοποιόταν και συνεκδοχικά.

2.  η μπρέκα *

Μια μέρα,όταν ήταν ναύτης,καθόταν μ΄ έναν άλλον Αρβανίτη,απ΄ το Κάστρί **,και κουβέντιαζαν πάνω στο καράβι:

«-Ρε Γιανν,ατά τσε θάνε γιούβε νέκε για Αρβανίτ,πο για ανάκατα με Ελληνικά!»,του ΄πε ο Καστριώτης.

(«-Ρε Γιάννη,αυτά που μιλάμε εμείς δεν είναι Αρβανίτικα,αλλά είναι ανακατεμένα με Ελληνικά!»)

«-Ψε νέκε γιαν Αρβανίτ;»,ρώτησε ο παππούς.

(«-Γιατί δεν είναι Αρβανίτικα;»)

«-Παντελόνι,σι αθόν τι;»      («-Το παντελόνι,πώς το λες εσύ;»)

«-Παντελόνι.»

«-Παντελόνι για Ελληνικά,νέκε για Αρβανίτ.»

(«-Παντελόνι είναι Ελληνικά,δεν είναι Αρβανίτικα.»)

«-Μη,σι αθόνι;»               («-Μα,πώς το λένε;»)

«-Μπρέκε ***!»

*Η ιστορία τούτη δεν έχει βέβαια απόλυτη σχέση με τον Βαρνάβα,είναι ενδεικτική όμως του τρόπου σκέψης και κάποιου προβληματισμού των παλιότερων Αρβανιτών,συμπεριλαμβανομένων φυσικά και των Βαρναβιωτών.

* * Πιθανόν,το αρβανιτοχώρι Κάστρο της Βοιωτίας.

* * *Μπρέκε: (Βράκα): το αντρικό ένδυμα κάτω από τη μέση.Οι Αρβανίτες δεν χρησιμοποιούσαν βράκες,αλλά φουστανέλλα και τέλος παντελόνι.Μπρέκα έλεγαν και το σώβρακο.Προφανώς,πριν καθιερωθεί στον λόγο τους ο όρος παντελόνι,αρκέστηκαν για να το δηλώνουν στον οικείο γι΄ αυτούς τύπο βράκα-μπρέκα.

3.   ο μαυροσκούφης *

Ο άντρας της τσατσα-Μαλιώς (θείας Μαρίας),ο Νικουλής,πέθανε όταν αυτή είχε μωρό στην κοιλιά.Στο αγοράκι που γεννήθηκε δώσανε το όνομα του μακαρίτη του πατέρα του.

Το παιδί μεγάλωσε,πήγε φαντάρος,τον ρίξανε μαυροσκούφη.Στην πρώτη άδειά του,καθώς τον είδε η καημένη η μάνα του με το μαύρο σκούφο,του ΄πε με μαράζι:

«Α,ρε ντιάλιθ ιμ,εντίνε τσε γιέσε ιβάρφ εδέ γκ΄ αγιό τε βένε ξούλιε τεζέζε.»

(«Αχ,βρε παιδί μου,το ξέρανε που ΄σαι ορφανός και γι΄ αυτό σου βάλανε μαύρο σκούφο.»)

*  δημοσιευμένο στο περιοδικό ΜΠΕΣΣΑ,Αθήνα,τ. 9,2/1986,σελ. 408.

4.  κολόνα στη μέση του δρόμου

Ο μπαρμπα-Γιάννης ήτανε λαϊκατζής.Απ΄ αυτούς τους γραφικούς με τις τρίκυκλες μοτοσικλέτες (φωτο- γραφία).΄Όμως δεν ήτανε και κάνας οδηγός της προκοπής,ίσα-ίσα φημιζότανε για την ατζαμοσύνη του.

Λες και τον γλωσσοφάγανε τον άνθρωπο,μια μέρα πήγε κι έπεσε σε μια κολόνα της ΔΕΗ,απ΄ τις παλιές τις ξύλινες.Η κολόνα μάλιστα κόπηκε στα δύο και στη θέση της βάλανε μιαν άλλη,τσιμεντένια.Εδώ που τα λέμε όμως,η κολόνα ήτανε αρκετά έξω από το δρόμο και μάλλον δεν έφταιξε σε τίποτα η γλωσσοφα- γιά.

Δεν ξέρω πού απέδωσε ο μπαρμπα-Γιάννης τα αίτια του τρακαρίσματος,πάντως οργίστηκε τρομερά,
βλαστήμησε και φώναξε τούτα τα λόγια,που όλοι τα θυμούνται και χαμογελούν:

«Τε κίφσεν Σιερμερίσε*σα μπεν παλιοκερατάι με νιε παράνομι κολόνε τσε κέινε βάνε νε μες τε δρόμιτ!»

(«.............,πώς τα έχουνε κάνει κάτι παλιοκερατάδες με μια παράνομη κολόνα που έχουνε βάλει στη μέση του δρόμου!»)

Από τότε όλοι τον φωνάζανε ΓιαννΣιερμερή **.Του ΄μεινε και του ΄γινε παρατσούκλι ***.

* Η Αγία Μαρία,δηλαδή η Παναγία.

* * Όταν έφτιαχνα το σπίτι μου στην περιοχή Λιούγκε του Βαρνάβα,είχα την ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά τον μπαρμπα-Γιάννη.Είχε δυο κτήματα δίπλα στο δικό μου κι ερχόταν για ξερά ξύλα,κατάλληλα για τη σόμπα.Επρόκειτο για έναν ευγενέστατο και γλυκύτατο άνθρωπο.Δυστυχώς,λίγο μετά έφυγε χτυπημένος από άδικη αρρώστια.

* * * Οι Βαρναβιώτες,όπως κι όλοι οι Αρβανίτες,αρέσκονταν,ακόμα και σήμερα,στη χρήση παρωνυμίων (παρατσού- κλια),όπως και υποκοριστικών.Τακτική και συμπεριφορά που χρήζει ιδιαίτερης μελέτης παρουσιάζοντας ξεχωριστό εν- διαφέρον.

Δείτε,ακόμα,σχετικά: Από το χιούμορ των Αρβανιτών

Γιάννης Βασ. Πέππας

Η…Τουρκοκρατία συνεχίζεται!

Νέα φιλοτουρκική παρωδία στο Δημοτικό Συμβούλιο της Κομοτηνής… Πρόσφατα (15/2/2016), η Παράταξη Πολιτών «Σπάρτακος», που εκπροσωπείται στο  Δημοτικό Συμβούλιο Κομοτηνής με 3 δημοτικούς συμβούλους, επιχείρησε να θέσει τον κορυφαίο θεσμό της πόλης προ των ευθυνών του για όσα τουρκικά εγκλήματα περνάνε παντελώς ασχολίαστα,σαν να μην τρέχει τίποτε. Προ ημερησίας διατάξεως λοιπόν ο δημοτικός σύμβουλος Κώστας Καραΐ-σκος αναφἐρθηκε στις φονικές επιχειρήσεις του τουρκικού Στρατού μέσα στις κουρδι-κές πόλεις Ντιαρμπακίρ, Σιλόπη, Τζίζρε της τουρκικής επικράτειας, στις ποινικές διώξεις εκατοντάδων διαμαρτυρόμενων Τούρκων δημοκρατών και ζήτησε ένα ψήφισμα με καταδίκη του τουρκικού καθεστώτος, αλλά και με μια δήλωση διακοπής κάθε συνεργασίας με όποιον θεσμικό εκπρόσωπο έρχεται επί τούτου εξ ανατολών. Περαιτέρω,ο Κώστας Καραΐσκος (φωτογραφία) θύμισε το ήδη από χρόνια δεδομένο της αδελφοποίησης της Κομοτηνής με δύο τούρκικους δήμους (Γιλντιρίμ και Γιάλοβα), ο πρώτος εκ των οποίων διοικείται από δήμαρχο, που είναι μέλος του ΑΚΡ και εμφορείται από τα ίδια νεοθωμανικά «ιδεώδη» (έχει λ.χ. πίσω από το γραφείο του πορτραίτο του…Μωάμεθ του Πορθητή),τις επισκέψεις διαφόρων άλλων, σαν τον δήμαρχο του Μπαϊράμπασα με το λεγόμενο «Καραβάνι της Αφθονίας» κτλ. Επίσης τόνισε ότι δεν ζούμε στην…Καλαμάτα,αλλά σε μια πόλη που έχει πολλές αναφορές και σχέσεις με την Τουρκία: πέρα από τις δύο αδελφο-ποιήσεις, έχουμε τουρκικό Προξενείο στην πόλη μας, έχουμε κατάστημα της μεγαλύτερης τουρκικής τράπε-ζας, έχουμε οικονομικές σχέσεις, έχουμε συμπολίτες τουρκικής καταγωγής κλπ. Μάς πέφτει λοιπόν λόγος και δεν πρέπει να σιωπούμε, φοβούμενοι τη δυσμένεια κάποιας αλλότριας Αρχής… Η θέση του «Σπάρτακου» ήταν να βγει ένα ψήφισμα με όποια διατύπωση θα προτιμούσαν οι άλλες παρατάξεις, αρκεί να έλεγε πάνω κάτω τα δύο αυτά πράγματα που αναφέρθηκαν. Επίτηδες δεν έγινε αναφορά στην τραμπούκικη στάση της Τουρκίας έναντι της Κύπρου, της Ελλάδας ή της Συρίας, και το θέμα περιορίστηκε αυστηρά στα ανθρώπινα δικαιώματα των Κούρδων πολιτών της, για να μην θεωρηθεί ότι γενικολογούμε και μπαίνουμε σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής – πράγμα που ήταν μαθηματικά βέβαιο ότι θα οδηγούσε σε άμεση απόρριψη του αιτήματος (επειδή βέβαια ξέρουμε όλοι μας καλά σε ποια πόλη ζούμε και ποιους ακριβώς – χριστεπώνυμους και μη – έχουμε γύρω μας)… Όσο για το ποιες ήταν οι απαντήσεις που έδωσαν στη συνέχεια ο δήμαρχος και οι επικεφαλής των λοιπών παρατάξεων της αντιπολίτευσης, αποθαυμάστε τώρα μεγαλείο: Ο δήμαρχος Γιώργος Πετρίδης αρχικά φρόντισε να καταστήσει σαφή τον…πατριωτισμό του (παρότι από πλευράς «Σπάρτακου» δεν ζητήθηκαν φυσικά από κανένα τέτοια…διαπιστευ-τήρια, ούτε καν έγινε αναφορά στη λέξη «πατριωτισμός», θυμίζουμε ότι όλο το θέμα ήταν αποκλειστικά για…ανθρώπινα δικαιώματα στην Τουρκία!) και εξέφρασε τη γνωστή,απερίγρα-πτη ανοησία (και συνήθη φερετζέ όλων όσων φοβούνται τη σκιά τους) ότι «ο πατριωτι-σμός είναι κάτι σχετικό και υποκειμενικό». Εδώ βέβαια ο δημοτικός σύμβουλος και επικεφαλής του «Σπάρτακου» Νεκτάριος Δαπέργολας δεν άντεξε και του ανταπάντησε ότι αντίθετα ο πατριωτισμός είναι κάτι πάρα πολύ συγκεκριμένο, εκτιμάται με κάποιες αντικειμενικές σταθερές και αποδεικνύεται καθημερινά εμπράκτως! Ακολούθησε μία σύντομη διένεξη ανάμεσά τους και στη συνέχεια ο δήμαρχος θέλησε να διορθώσει τη λέξη «καθεστώς» (!) που είχε χρησιμοποιήσει πριν ο Κώστας Καραΐσκος, αφού – όπως είπε – η τουρκική κυβέρνηση βγήκε με εκλογές (σαν του Χίτλερ δηλαδή, ένα πράμα), οπότε όσο κι αν διαφωνεί κανείς με κάποια από τα έργα της, όπως άλλωστε μπορεί να ισχύει (sic) και για την κυβέρνηση του Πούτιν, είναι νόμιμη και δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται «καθεστώς» (λες κι ο όρος δηλαδή δηλώνει αποκλειστικά τρόπο προέλευσης και όχι συμπεριφορά και νοοτροπία). Επίσης είπε ότι κι ο ίδιος θα μπορούσε να έχει τον …Κολοκοτρώνη στο γραφείο του (ναι, βλέπετε, είναι ακριβώς το ίδιο!), τη στιγμή μάλιστα που η σεσημασμένη ορντινάντσα του τουρκοπροξενείου (και αντιδήμαρχός του, τώρα που επανέκαμψε πλέον στο «πράσινο» μαντρί μετά την αποτυχημένη 4ετή περιπλάνησή της στους αυτοδιοικητικούς δρόμους της…τούρκικης ανεξαρτησίας) Σιμπέλ Μουσταφάογλου μουρμούριζε κάτι μισοεκνευρισμένο-μισοειρωνικό, που δεν καλοακούστηκε. Περαιτέρω, ο Γιώργος Πετρίδης δήλωσε ότι δεν βρίσκει λόγο να μη συνεργαστεί με τους προαναφερθέντες Τούρκους δημάρχους, γιατί δεν υπάρχουν τεκμήρια εμπλοκής τους στις θηριωδίες κατά των Κούρδων (λες και είπε κανείς ότι οι λεγάμενοι μετέχουν αυτοπροσώπως στη σφαγή) και δήλωσε ακόμη ότι δεν κρίνει σκόπιμο να αποφανθούμε ως σώμα για τέτοιου είδους θέμα (παρότι όπως του υπενθύμισε ο Νεκτάριος Δαπέργολας το Δημοτικό Συμβούλιο  είχε εκδώσει ψήφισμα και για τους Παλαιστινίους παλαιότερα και για τις θηριωδίες του ISIS πολύ προ πρόσφατα). Ολοκληρώνοντας ο δήμαρχος δήλωσε και αδυναμία να αποφανθεί πάνω στο θέμα λόγω ανεπαρ-κούς ενημέρωσης, πράγμα που επανέλαβε και η «γαλάζια» Φελίνα Καζάκου (η εδώ απάντηση τουΝεκτάριου Δαπέργολα και προς τους δύο ήταν ότι αυτά είναι οφθαλμοφανείς υπεκφυγές και ότι το μακελειό που γίνεται μέσα στα εδάφη της γειτονικής μας χώρας είναι γνωστό και δεν δικαιούται κανείς να δηλώνει άγνοια και έλλειψη ενημέρωσης). Η Ελένη Λαφτσή, επικεφαλής της συριζοπαράταξης, είπε ότι πρέπει να το ξαναδούμε καλύτερα κι αφού πρώτα η όλη ιστορία καταλήξει κάπου (μάλλον αφού…καταλήξουν οι πάντες εκεί στις κουρδικές περιοχές;) και δήλωσε και αυτή ότι «όλοι είμαστε πατριώτες» (ναι, είναι τοις πάσι γνωστό άλλωστε ότι ο πατριωτισμός τρέχει κρουνηδόν από τα μπατζάκια των συριζαίων), προφανώς εννοώντας – να υποθέσουμε – και τους 3 συμβούλους της (άπαντες μουσουλμάνους).      Όσο για τον Νίκο Φακιρίδη του ΚΚΕ, αυτός είπε ότι δεν υπάρχει λόγος να βγει ψήφισμα ειδικά για το συγκεκριμένο θέμα, γιατί «πρόκειται απλά για μια λεπτομέρεια ενός μεγάλου παζλ, μαζί με το Συριακό, την έλευση του ΝΑΤΟ στο Αιγαίο» κλπ, κλπ, κλπ (ναι, και επίσης – προσθέτουμε εμείς – τους Περσικούς Πολέμους, τις Σταυροφορίες, την ίδρυση της Ιεράς Συμμαχίας, τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη μεταβολή των βαρυτικών πεδίων στον Σείριο και άλλα). Η κλασσική δηλαδή στάση αντιμετώπισης των πάντων από το ΚΚΕ (όταν φυσικά δεν συνδέονται άμεσα με τις αρτηριοσκληρωτικές εμμονές τους για τον διεθνή καπιταλισμό και την…παγκόσμια Επανάσταση – και κυρίως όταν η πρόταση προέρχεται από κάποιον άλλο κι όχι από αυτούς).      Με δυο λόγια επομένως, όλοι (μα ΟΛΟΙ) αρνήθηκαν να συζητηθεί το θέμα, αρνήθηκαν να πουν δηλαδή μια κουβέντα σε βάρος του μόνιμου αρχιταραξία και κατά συρροήν δολοφόνου της διπλανής πόρτας: δεν είδαν, δεν άκουσαν, δεν ξέρουν. Ποια σφαγή, ποιος Ερντογάν και ποιος…Θανάσης! Είπαμε: η Τουρκοκρατία συνεχίζεται! Κι αν δεν είναι για τα ψηφαλάκια (από τη μειονότητα, ήτοι την κύρια πηγή άντλησης ψηφοφόρων των παρατάξεων αυτών), θα είναι από την κεκτημένη εδώ και δεκαετίες φοβία ή από την αγωνιώδη ανησυχία μη βγει κανείς «προοδευτικός» και μας πει ότι τα βάζουμε με τη…φίλη γείτονα. Όσο για την κατάντια αυτού του τόπου, συνεχίζεται αμείωτη και αυτή. Χέρι-χέρι πάντοτε με τη γελοιότητα… ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ - ΣΤΟΠ / DEFOL! Posted: 16 Feb 2016 11:12 AM PST

Στην αλωνιστική

Στην αλωνιστική

Τα παλιότερα χρόνια,το αλώνισμα των σιτηρών γινόταν στο αλώνι,που,επειδή είχαν μπει πέτρινες πλάκες στο έδαφός του,λεγόταν και πετράλωνο.Από δω και τα σημερινά Πετράλωνα της Αθή- νας.Ήταν μία διαδικασία της οικιακής οικονομίας που ξεδιπλωνόταν επί αιώνες στον ελληνικό κό- σμο.Τα πέτρινα αλώνια άλλωστε,είναι ένα συνηθισμένο σκηνικό δράσης στον κύκλο των ακριτικών τραγουδιών μας.

Φυσικά και οι Αρβανίτες,ως γεωργοκτηνοτρόφοι που ήταν,αλώνιζαν τα γεννήματα της γης.Καρ- πολό,λιοπάτα,ντουγκένι ήταν τα ονόματα που είχαν δώσει σε κάποια από τα εργαλεία του αλωνί- σματος.Στα χρόνια του μεσοπολέμου άρχισε η σταδιακή ένταξη στην εκβιομηχάνιση της παραγω- γής.Αλωνιστικές μηχανές,θηριώδεις και εντυπωσιακές,αντικατέστησαν τον πατροπαράδοτο τρόπο αλωνισμού και λιχνίσματος,διευκολύνοντας βέβαια αφάνταστα τη ζωή των αγροτών,αλλά και θέ- τοντας οριστικό τέλος σε μια εποχή.

Στον Βαρνάβα δεν έχουν διασωθεί πετράλωνα.Έχω την υποψία ότι οι Βαρναβιώτες είχαν χωμάτινα αλώνια.Στο Γραμματικό έχουν διατηρηθεί σε άριστη κατάσταση τρία πετράλωνα (τα ΄χω φωτογρα- φήσει) και αποτελεί χρέος της τοπικής κοινωνίας να τα διαφυλάξει ως ανοιχτά μουσεία.Τα παλιά εξαρτήματα του αλωνισμού (τα είχαν και οι γονείς μου) πετάχτηκαν στα σκουπίδια ή δόθηκαν στους παλιατζήδες που τριγυρνούσαν αδηφάγοι στα χωριά μας.

Θυμάμαι,όταν πήγαινα δημοτικό,τα αλωνίσματα που έκανε όλο το χωριό μαζί.Η αλωνιστική μηχα- νή ήταν του Σταμάτη του ΚωτσηΚόλλια.Μπατόζες τις έλεγαν αυτές τις μακρουλές μηχανές από μια παραφθορά του ονόματος της κατασκευάστριας εταιρίας.Αυτή που είχε ο Σταμάτης πρέπει να ήταν κατοπινό και εξελιγμένο μοντέλο γιατί φαρδιά-πλατιά στο πλάι της υπήρχε το όνομα της μάρ- κας της: ΤΙΤΑΝ.[Μέχρι πριν 20 χρόνια περίπου την έβλεπα σε ανοιχτό στεγασμένο χώρο,εκεί που φτιάχτηκε το σημερινό Νηπιαγωγείο.]

Η αλωνιστική του Σταμάτη Κόλλια εξυπηρετούσε όλα τα χωριά της περιοχής μας και όχι μό- νο.Έφτανε ως τον Άγιο Θωμά,αν θυμάμαι καλά.Οι τόποι που λειτουργούσε  ήταν δύο: Τα αλώνια των Αλεξαίων (λιμ ι Αλέξιτ) και το μικρό άπλωμα δίπλα στο πηγάδι του Λέπουρη,ακριβώς πάνω στην πρώτη στροφή στο δρόμο προς την παραλία Βαρνάβα.

Ήταν γιορτή τότε το αλώνισμα.Κάθε οικογένεια συγκέντρωνε τις θημωνιές της και περίμενε την σει- ρά της.Άντρες,γυναίκες και παιδιά μαζευόντουσαν γύρω από τη μπατόζα και συζητούσαν,έτρωγαν, έπιναν,έπαιζαν.Ήταν μια αποθέωση του πανάρχαιου ελληνικού κοινοτισμού.Για τα παλληκαράκια ήταν και κάτι παραπάνω.Αναλάμβαναν κάποιες δουλειές,από τις πολλές,της αλωνιστικής με καλό μεροκάματο.Ήταν,κατά κάποιο τρόπο,η μύησή τους από την αθωότητα της εφηβείας στην σκληρά- δα της αντρικής φάσης.Μετά το 1975,όλες οι διεργασίες,οικονομικές και κοινωνικές,γύρω από το αλώνισμα και τη μπατόζα άρχισαν να ξεφτίζουν.Το κάθε νοικοκυριό σταμάτησε να βγάζει σπιτικό αλεύρι,οι γυναίκες έπαψαν να  ζυμώνουν καρβέλια και να τα πηγαίνουν με την πινακωτή στο φούρ- νο.Τα χωράφια μένουν χέρσα και ακαλλιέργητα,αυτά τα λίγα που δεν έχουν πουληθεί ακόμα.Ο Βαρνάβας και όλα τα χωριά γύρω μετατράπηκαν από γεωργικές μονάδες σε οικιστική ζώνη.Οι και- ροί άλλαξαν...

Το ζωντανό χτες βυθίζεται στα νοσταλγικά πέπλα της παράδοσης.Κάποιες φωτογραφίες και σκόρ- πιες αφηγήσεις,λαμπερές μνήμες,φωτίζουν μια διπλανή εποχή μας που ήδη ξεθωριάζει σαν πολύ μακρινή.

Γιάννης Βασ. Πέππας 

Δημ. Ν. Καλλιέρης,περιοδικό Λαμπηδόνα,τ. 30 (7-9/2003),σ. 17-20

Λαογραφικά τον Ασπροπύργου υλικός βίος

4. Το όργωμα (συνέχεια από το προηγούμενο)

Το πρώτο όργωμα γινόταν κατά τον Νοέμβρη και χρησιμοποιόντουσαν δύο άλογα.Ο κρί- κος της παλάν­τζας προσδενόταν σε υποδοχή πλησιέστερη στη γωνία της ορθογώνιας πε- πλατυσμένης ράβδου της αποτελού­μενης από ένα κάθετο και ένα οριζόντιο τμήμα και προσαρμοσμένης στο μπροστινό άκρο του σταβαριού για να μη δημιουργείται αυλάκι με μεγάλο εύρος και να αναδεύονται οι καλαμιές,τα υπολείμματα μετά τον θερισμό και να θάφονται κάτω από το χώμα.Το διβόλισμα γινόταν την άνοιξη (Απρίλιο) με ένα άλογο.Ο κρίκος του τραβηχτού προσδένονταν δεξιότερα σε υποδοχή που απείχε περισσότερο από τη γωνία της ράβδου απ΄ ότι στο πρώτο όργωμα,δίνοντας περισ­σότερο εύρος στο αυλάκι. Πριν τη σπορά καθάριζαν το χωράφι από τυχόν αγκάθια που θα είχαν στο μεταξύ φυτρώ- σει.Και κατά τη σπορά το όργωμα γινόταν με ένα άλογο.

Στα περιβόλια τα λαχήδια αποτελούσαν πρόσθετη εργασία που ακολουθούσε μετά το όρ- γωμα,όπως μέχρι τώρα περιγράφτηκε.Ο τρόπος που σχηματίζονταν θα περιγραφεί στο σχετικό κεφάλαιο.

5. Η σπορά

Τα χωράφια νότια του χωριού προς τη θάλασσα χρησιμοποιούνταν κυρίως για την κηπουρική (περιβό­λια).Στην περιοχή αυτή υπήρχαν επίσης αμπέλια και διάφορα καρποφόρα δένδρα.Στα βορει- νά από το χω­ριό,προς τα βουνά,στα λεγόμενα ξωχώραφα καλλιερ­γήθηκαν δημητριακά.Στα ξωχώ- ραφα εφαρμόζονταν η αμειψισπορά,κυρίως με βίκο,καθώς και η αγρα­νάπαυση.Στα περιβόλια δεν ήταν κανόνας.Η καλλιέρ­γεια αποτελούσε εξάρτηση της έκτασης.Στα μικρής έκτασης περιβόλια επι- διώκετο να μη καλλιεργείται στο ίδιο χωράφι συνεχώς το ίδιο είδος και ασφαλώς ήταν ευτύχημα αν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ξεκούραστο χωράφι που θα είχε μεγαλύτερη απόδοση.Υπήρχαν όμως και ιδιοκτήτες με περισσότερα από ένα περιβόλια,καθώς και περιβόλια που η έκτασή τους ξεπερ- νούσε εκείνη που χρειαζόταν για την καλλιέργεια των λαχανικών.Σ΄ αυτό το περίσσευμα γης καλλι- εργούσαν και δημητριακά.Τα έλεγαν ποτιστικά,αφού δεν εξαρτιόντουσαν από τη βροχή.Είχαν τη δυνατότητα να τα ποτίζουν με νερό από τα πηγάδια και να τα σπέρνουν όψιμα.Προτιμούσαν να φυ- τεύουν στάρι μαυραγάνι κατά προτίμηση.Είχε πάρει αυτό το όνομα από το μαύρο άγανο που είχε αυτό το είδος σταριού,τη βελονοειδή απόφυση του σταχυού.

Οι περισσότερες οικογένειες έσπερναν τόσο στάρι όσο χρειάζονταν για την ετήσια διατροφή τους σε ψωμί.Λίγοι ήσαν εκείνοι που δημιουργούσαν περίσσευμα.Ο Πίρς περιγράφοντας την κατάσταση της αγροτικής τάξης μετά την Παλιγγενεσία τονίζει ότι η καλλιέργεια της σίκαλης και της βρώμης ήσαν άγνωστες,σε αντίθεση με τη διαδεδομένη καλλιέργεια του κριθαριού και του σταριού.Σίκαλη (βρίζα) έσπερναν στον Ασπρόπυργο τόση,όση χρειαζόταν για τα δεματικά με τα οποία έδεναν τα δε- μάτια.Με την ανάπτυξη της αγελαδοτροφίας καλλιεργήθηκε βρώμη,την οποία θέριζαν πριν ωριμά- σει ο καρπός,καλαμπόκι που καλλιεργείτο στα περιβόλια και τα τελευταία χρόνια πριν την εγκατά­λειψή της και σόργο.Όλες αυτές οι καλλιέργειες για την αγελαδοτροφία και μόνο.Πάντα έσπερναν κριθάρι.Το περισσότερο το θέριζαν σανό όταν δεν είχε ακόμα ωριμάσει το στάχυ.Ήταν τροφή για το άλογο,όμως η γειτνίαση με το λεκανοπέδιο της Αθήνας αποτελούσε κίνητρο για τη δημιουργία πε- ρισσεύματος και τη διά­θεση στο εμπόριο.Όσο για το κριθάρι,που άφηναν να ωριμάσει,αποτελούσε τροφή για το άλογο και σπόρο για την επόμενη χρονιά.Στα χρόνια της κατοχής,στον Β΄ πόλεμο,χρη- σιμοποιήθηκε και για την κατασκευή ψω­μιού,καθώς και το καλαμπόκι.

Ο γεωργός έπρεπε να αποφασίσει τι θα σπείρει^.πό­σο στάρι,πόσο κριθάρι και σε ποιο από τα χω- ράφια του.Αυτός ο προγραμματισμός ήταν απαραίτητος πριν αρχίσει η σπορά.

Είναι γνωστό στο πανελλήνιο ότι την ημέρα του Σταυρού,14 Σεπτέμβρη,πηγαίνουν στις εκκλησίες τους σπόρους για να τους ευλογήσουν.Στον Ασπρόπυργο πήγαιναν στην εκκλησία όχι μόνο στάρι, αλλά και κάθε σπόρο που θα χρησιμοποιούσαν στα ξωχώραφα και στα περιβόλια.Όλα σε μια πε- τσέτα τυλιγμένα,άσπρη συνήθως.Αρκούσε η ευλογία των σπόρων από τον παπά και ήσαν άγνω- στες ή περιττές οι λοιπές λαϊκές δοξασίες που απαντούμε σε πολλά άλλα μέρη της πατρίδας μας.

Σημειώνουμε ενδεικτικά:Στο Δρυμό της Μακε­δονίας έβαζαν μαζί με το στάρι βασιλικό,ροιά,σκόρ- δο,ασήμι με κάποια ιδιαίτερη σημασία για το καθένα και δεν περιορίζονταν μόνο σ΄ αυτά.Στη Ρόδο ί- σχυε η «αρκιχρονία».Κρεμούσαν στο μεσιά σακκούλι με στάρι,καρύδια,κρεμμύδι,σκόρδο,ρόδι,κεχρί, βαμπάκι,σταφύλι.Ακόμα τα τρία κεριά στη σκάφη κ.ά.Στη Θράκη,στην Τήνο,στη Νάξο,άλλα έθι- μα.Στον Κλειστό της Ευρυτανίας μεταξύ άλλων και καντζοστάχτη,στάχτη που είχαν μαζέψει το δω- δεκαή­μερο.Στη Χάλκη (Δωδεκάνησα) βάζαν στο στάρι κρεμμύδι^.είναι όμως αξιοσημείωτο ότι επι- στράτευαν ένα γέρο με πολλά παιδιά ν΄ αρχίσει τη σπορά.

Ο καιρός κουμαντάριζε τον χρόνο της σποράς.Διάλεγαν να έχει το χωράφι ρόγο,την κατάλληλη υ- γρα­σία για να φυτρώσει ο σπόρος.Στον Σκαραμαγκά (τοπωνύμιο) υπάρχει εκκλησία που γιορτάζει στην 21η Νοέμβρη.Εισόδια της Θεοτόκου.Τώρα περικλείεται από τη ναυτική βάση.Οι χωρικοί τής εί- χαν δώσει δικό τους όνομα.Παναγία η μισοσπορίτισσα.Γινόταν πανη­γύρι και πήγαιναν με τις σού- στες κάθε τέτοια ημέρα.Δεν ήταν τυχαία η ονομασία.Γιατί κάθε τέτοια ημέρα το σπάρσιμο είχε αρκετά προχωρήσει,αλλά δεν είχε περατωθεί.

Ο γεωργός,όταν επρόκειτο να σπείρει,προετοι­μαζόταν από βραδύς.Αλέτρι,τραβηχτά,σβάρνα,σπό- ­ροι,νερό και ότι άλλο χρειαζούμενο όλα έτοιμα για φόρτωμα.Το λυκαυγές τον έβρισκε στο χωράφι. Ξε­φόρτωνε πρώτα τη σούστα και μετά ξέζευε ή άλλαζε τη σειρά μισοξεφορτώνοντας πρώτα,αν έτσι τον βόλευε.Αφαιρούσε από το άλογο τα περιττά χάμουρα (σαγή),το σαμαράκι και την πισινέλα και άφηνε την κεφαλαριά για να οδηγεί το άλογο στο όργωμα και τη λαιμαριά,όπου έδενε δυο αλυσίδες δεξιά κι αριστερά και μετά τις προσκολλούσε στο τραβηχτό.Περνούσε τον χαλκά του τραβηχτού στο αλέτρι και ξεκινούσε να κόψει την πρώτη σποριά.Χάραζε με το αλέτρι ένα πρώτο ορθο­γώνιο παραλ- ληλόγραμμο οριοθετώντας το με ένα αυλά­κι.Η μακριά διάσταση,το μήκος,ήταν ανάλογο με το σχή- μα του χωραφιού.Στο πλάτος της σποριάς έδινε ο γεωργός σημασία.Το περιόριζε σύμφωνα με την εμπειρία του σε τόσο εύρος ώστε να είναι σίγουρος ότι κατά το σπάρσιμο,η διασπορά του σπόρου να κάλυπτε ομοιόμορφα όλη την επιφάνεια της σποράς.Ύστερα έδενε το άλογο στην πορτέλα της σούστας και μια ποδιά στη μέση,κρατούσε με το ένα χέρι τις δυο ελεύθερες άκρες της ποδιάς και τη γέμιζε με σπόρο.Μετά ξεκι­νούσε βαδίζοντας με σταθερό βηματισμό παράλληλα με το αυλάκι της μεγαλύτερης διάστασης και με απόλυτο συγχρονισμό γέμιζε τη χούφτα του ελεύθερου χεριού με σπόρο και την εκσφενδόνιζε δυο φορές μπροστά στην ευθεία και μια φορά διαγώνια.Όταν είχε πλέ- ον καλύψει το σύνολο της σποριάς με σπόρο,την όργωνε.Για κάθε νέα σποριά επαναλαμβανόταν η ίδια εργασία.Ήταν πολύ επίπονη,γιατί διαρκούσε σχεδόν όλη την ημέρα με μόνη ανάπαυλα το λιτό προσφάγι και το τάισμα του αλόγου.Αλλά δεν ήταν μόνο το ολοήμερο περπάτημα στο φρεσκο- οργωμένο χώμα.Ήταν και η δύναμη που χρειαζόταν για να σηκώνει το αλέτρι κάθε φορά που ξε- κινούσε ένα επί πλέον αυλάκι και να τοπο­θετεί το υνί στη σωστή θέση.  

Η όλη ροή της δουλειάς δεν τελείωνε με τη σπορά και το όρ- γωμα.Στο τέλος ακολουθούσε το σβάρνισμα.Άφηνε το αλέτρι και το τραβηχτό στην άκρη και προ­σκολλούσε τις αλυσίδες στη σβάρνα.Καθώς πατούσε η σβάρνα,(πάνω στην οποία στε- κόταν όρθιος ο γεωρ­γός,κρατώντας τα ηνία του αλόγου κα- τευθύνοντάς το) το οργωμένο χωράφι έστρωνε τα αυλάκια.Το χωράφι αποκτούσε στρωμένη,επίπεδη επιφάνεια και ο σπό- ρος είχε καλυφθεί από το φρεσκοργωμένο χώμα.Ο ήλιος πή- γαινε να δύσει και ο γεωργός έβαζε στο άλογο τα χάμουρα που είχε αφαιρέσει,έζευε τη σούστα,τη φόρ­τωνε και έπαιρνε κατάκοπος τον δρόμο της επιστροφής.

Υπήρχαν διάφορες ποικιλίες σταριού.Πρώτα ήταν μια ανθε- κτική ποικιλία σταριού.Γρεμενέ το έλεγαν οι ντόπιοι.Στερούσε σε ποιότητα και σε απόδοση,ήταν όμως αρκετά ανθεκτικό στην ανομβρία.Από το 1920 περίπου έφεραν μια ιταλική ποι- κιλία,τη μεντάνα,άλλοι την έλεγαν μεϊντάνα και αμέσως μετά το μαυραγάνι.Μαύρο άγανο συναντούσες και στον γρεμενέ, αλλά δεν ήταν η ίδια ποικιλία.Τα δύο αυτά είδη είχαν μεγαλύ­τερη στρεμματική απόδοση,καλύτερη ποιότητα,ειδι­κότερα το δεύτερο που ήταν πλούσιο σε σιμιγδάλι,αλλά τα προτιμούσαν ποτιστι- κά,γιατί τότε αυξανόταν η από­δοσή τους και μπορούσε να είναι μικρότερος ο χρόνος απασχόλησης του χωραφιού,αφού είχαν τη δυνατότητα να τα σπείρουν όψιμα.Μια ακόμα ποικιλία έγινε γνωστή που είχε πολύ μεγαλύτερη στρεμματική από­δοση.Ήταν στάρι μαλακό,το γνωστό «νούμερο».Δεν καλλιεργήθηκε καθόλου στο Θριάσιο.Δεν συγκρινόταν ποιοτικά με το μαυραγάνι και τη μεντάνα. Καλλιερ­γείται πολύ στη Βόρεια Ελλάδα.

6. Το θέρος

Το θέρος θα μπορούσε να διαιρεθεί σε χρονικές περιόδους ανάλογα με το καλλιεργήσιμο είδος.Για τα σανά άρχιζε από τα τέλη του Μάρτη,σημαντικός επίσης παράγοντας ήταν και ο καιρός.Πώς εί- χαν εξελιχθεί οι κλιματολογικές συνθήκες.Αργότερα θέριζαν τα κριθά­ρια,όταν πλέον το στάχυ είχε μεστώσει.Ακολουθούσαν τα στάρια που τα θέριζαν μέχρι και τον Ιούνιο.

Υπήρχε σχετικά με την πρωιμότητα των δημητρια­κών κάποια χρονική διαφορά μεταξύ του Θρια- σίου και των χωριών της Βοιωτίας.Το θέρος στον Ασπρόπυργο ήταν πιο πρώιμο.Έτσι δινόταν η ευ- καιρία να μετακινη­θούν εργάτες και εργάτριες από τα προσκείμενα χωριά της Βοιωτίας,αφού το θέ- ρος στα δικά τους μέρη αργούσε να αρχίσει.Όσο χρονικό διάστημα θα διαρκούσε ο θερισμός,έπρεπε να φιλοξενηθούν.Σπάνια εργάζο­νταν όλη τη διάρκεια της παραμονής τους στον ίδιο ιδιο­κτήτη,αφού δεν είχαν όλοι οι γεωργοί να τους προ­σφέρουν τόση δουλειά.Αλλά ρυθμιζόταν με ευχέρεια η κα- τανομή ανά ιδιοκτήτη,πού και πότε θα εργάζονταν.Γιατί δεν έρχονταν μόνο μια χρονιά^.έτσι κάθε χρόνο και αφού είχε προηγηθεί κάποια επικοινωνία γνώριζαν,όταν ξεκινούσαν από τα χωριά τους πού θα εργασθούν και σε ποια σπίτια θα φιλοξενηθούν.Δεν ήταν επίσης λίγες οι περιπτώσεις που ανεξάρτητα από τον χρόνο απασχόλησης σε διαφορετικούς ιδιοκτήτες,παρέμεναν φιλοξενούμενοι στις οικογένειες που είχαν δημιουρ­γηθεί πιο στέρεες ανθρώπινες σχέσεις.

 Για το θέρος ξεκινούσαν οι σούστες πριν το χάραμα φορτωμένες με την εργατιά,με δρεπάνια, νερό,ταγάρια με το φαγητό.Φθάνοντας στο χωράφι έπαιρναν θέση σε παράταξη.Ειδικές ικανότητες έπρεπε να είχε ο πρώ­τος από δεξιά της παράταξης.Αυτός καθόριζε το εύρος της παράταξης των θε- ριστών.Το δεξιό του τμήμα ήταν ακόμα αθέριστο και έπρεπε να τηρεί την ευθυγραμμία.Συζητώντας με μεγαλύτερο σε ηλικία συγγενικό μου πρόσωπο άκουσα να λέει ότι εμείς είχαμε στο δικό μας θέ- ρος γι΄ αυτή τη δουλειά τον μπάρμπα-Σπύρο,η θεια μας την Κατερίνα.Πολύ ικανοί και οι δύο τους.Τα πρόσωπα μού ήταν γνωστά,ξαφνιάστηκα μαθαίνοντας αυτή τους την ικανότητα,πιο πολύ όμως ξαφνιάστηκα όταν άκουσα να τους αποκαλεί «εργοδότες».Γνωρίζο­ντας τι σημαίνει εργοδότης από- ρησα και προς στιγμή σκέφτηκα μήπως λόγω ηλικίας βρισκόταν σε κάποια σύγχυση.Μήπως ήθελε να πει εργοδηγός;Αργότερα άρχισα να βασανίζω τη λέξη και να βασανίζομαι απ΄ αυτή και τελικά δεν τη βρήκα παράλογη.Εργοδότης.Όχι φυσικά εκείνος που παρέχει εξαρτημένη εργασία,αλλά ε- κείνος που δίνει που καθορίζει το συγκεκριμένο έργο,από εδώ μέχρι εκεί.Σ΄ αυτό το εύρος σου καθο­ρίζω να εργασθείς.Μια δεύτερη παρατήρηση από τη συζήτηση προέκυψε για τη θέση που έπρεπε να πάρουν στην παράταξη οι αριστερόχειρες,αφού είχε προσω­πική πείρα.Έπαιρνε πάντα ακραία αρι- στερή θέση να έχει πάντα δεξιά του τον οποιοδήποτε δεξιόχειρα,γιατί αν τον είχε αριστερά του θα μπορούσαν να τυλίγονται τα δρεπάνια.

Υπήρχε συναγωνισμός μεταξύ των θεριστών,χωρίς φυσικά να τον επιδιώκουν.Εάν θα προχωρού- σε κά­ποιος σε βάθος αφήνοντας τους άλλους πίσω,θα έσπαγε η ευθυγραμμία της παράταξης.Έτσι προσπαθούσαν να προχωρούν ομοιόμορφα κι αν υπήρχε διαφορά δυνατοτήτων μεταξύ των θερι- στών,ο ικανότερος μπο­ρούσε να αυξήσει το εύρος που τού αναλογούσε.

Ό,τι έπιανε με το χέρι ο θεριστής,το θέριζε με το δρεπάνι,το τύλιγε με το καλάμι από ένα στάχυ, ξαναχούφτωνε μέχρι που σχημάτιζε ένα χερόβολο και κά­νοντας λίγα βήματα πίσω το εναπόθετε χιαστί,σταυ­ρωτά,στο σωρό με τα χερόβολα που είχαν τοποθετήσει οι διπλανοί του,ανά δύο συνή- θως^.αυτοί οι σωροί με τα χερόβολα αποτελούσαν το δεμάτι.

Το δέσιμο των δεματιών δεν γινόταν την ίδια ημέρα.Έμεναν κάποιες ημέρες άδετοι οι σωροί με τα χειρόβολα.Έφτιαχναν στα σπίτια τα δεματικά από πρό­σφατα θερισμένη βρίζα,που την έβρεχαν για να γίνει πιο εύκαμπτο το καλάμι της.Έπαιρναν κάποια καλάμια βρίζας με το ένα χέρι κι άλλα τόσα με το άλλο και τα έπλεκαν κοτσίδα σχηματίζοντας μ΄ αυτό τον τρόπο το δεματικό.Το δέσιμο των δεματικών δεν ήταν απλά αν­δρική δουλειά.Ήταν επίπονη και χρειαζόταν μυϊκή δύναμη.Άπλωμα του δεματικού και απίθωμα δύο σωρών με χερόβολα πάνω στο δεματικό.Αυτήν τη δουλειά μπο- ρούσε να την κάνει και κάποιος δεύτερος που τυχόν θα συνόδευε τον δέτη.Η πιο δύσκολη δουλειά ήταν αυτή που ακολουθούσε.Άρπαζε ο δέτης τις άκρες του δεματικού.Πατούσε με το γόνατο τα χε- ρόβολα και έσφιγγε με δύναμη το δεματικό,του έστριβε τις άκρες και τις έχωνε στο δεματικό που έ- σφιγγε σαν βραχιόλι το διαμορφωμένο δεμάτι.Δεν ήσαν λίγοι εκείνοι που στη μικρή μας κοινωνία είχαν ξεχωρίσει και είχαν γίνει γνωστοί για το μεγάλο αριθμό δεματιών που μπορού­σαν να δέσουν μέσα σε μια ημέρα.

Από το χωράφι τα σανά μεταφέρονταν στις αποθή­κες,ενώ τα κριθάρια και τα στάρια σε χώρους που είχαν προσδιορίσει ότι θα αλωνίσουν οι αλωνιστικές μηχανές.Ήδη από το 1920 περίπου ο Ασ- πρόπυργος απόκτησε την πρώτη αλωνιστική μηχανή και λίγα χρόνια μετά δεύτερη.

  Τα δεμάτια δεν τα φόρτωναν στη σούστα τυχαία.Σχημάτιζαν καλοτοποθετημένες ντάνες απα- ραίτητες για την ευστάθεια του φορτίου,αλλά και για να υπάρχει η δυνατότητα να πάρουν αρκετό ύψος και να φορ­τωθούν όσο ήταν μπορετό περισσότερα δεμάτια.Γέμι­ζαν το κασόνι,την ποδιά,την πορτέλα και με τη χρήση μιας σχάρας τετράγωνης από τέσσερα ενωμένα στις άκρες καδρόνια που είχε τοποθετήσει πάνω στη σού­στα,το φορτίο ανέβαινε σε τρεις ντάνες βάζοντας πρώτα μια στρώση με δεμάτια στη δεξιά και την αριστερή ντάνα και ύστερα στη μεσαία,τα άκρα του κάθε δεματιού της οποίας πατούσαν τα εσωτερικά άκρα της κάθε εξωτερικής ντάνας αυξάνοντας την ευστάθεια.Όταν έφθανε το φόρτωμα σε αρκετό ύψους πετούσαν ψηλά τα δεμάτια,πολλές φορές αφού πρώτα τα κάρ­φωναν με πηρούνι,στον άνθρωπο,που ανεβασμένος εκεί ψηλά τα στοίβαζε,για να μπορεί να τα πιά- νει και να τα τοποθετεί.Στο τέλος έριχναν σχοινιά και έδεναν το φορτίο εκμεταλλευόμενοι ακόμα και τις σιδερένιες σκάλες της σούστας που χρησίμευαν για να πατούν με το πόδι και χρησιμοποι- ώντας και τα χέρια να ανεβαί­νουν σ΄ αυτή.

Θα ήταν παράλειψη αν δεν περιγράφαμε με λίγα λόγια την ειδυλλιακή εικόνα που μας δείχνει πώς έφθα­νε στο τέλος μια ημέρα θέρους.Όλη η εργατιά,άνδρες και γυναίκες,ανέβαιναν στις σού- στες και ξεκινούσαν.Ήταν σχεδόν πάντα σούρουπο.Στους δρόμους του κάμπου συνέρρεαν όλοι,λες και είχαν συμφωνήσει να ανταμώσουν.Η κόπωση της ημέρας δεν είχε εξαλείψει τη διάθεση για τραγούδι.Έτσι,όσο διαρκούσε η επι­στροφή,με ισοκράτη τον τροχασμό των αλόγων,ο κά­μπος αντι- λαλούσε από τραγούδια πολλές φορές με στίχους αυτοσχέδιους που εκφράζανε ενδόμυχες επιθυμί- ες ή και υπαινικτικούς για να σατυρίσουν κά­ποιες γνωστές στη μικρή κοινωνία του χωριού κατα­στάσεις.

 Σπάνια παλιά φωτογραφία κατά τη διάρκεια του «θέρους».

Μόλις έχει τελειώσει μια ημέρα θέρους.

Λαϊκό τραγούδι τραγούδι του θέρους:  

(συμπληρωματική προσθήκη)

Το κατέγραψα σε λαογραφική έρευνά μου το 1986 στο χωριό μου,τον Βαρνάβα Αττικής.Συνηθι-ζόταν εκεί,σίγουρα την μεταπολεμική περίοδο,αλλά πιθανότατα έχει βαθύτερες ρίζες στο χρόνο. Λογικά,θα ήταν οικείο και στα γύρω χωριά,αφού όλη η περιοχή διέθετε μία κοινωνική ταυτότη-τα.Τραγουδιόταν από τους θεριστάδες (άντρες και γυναίκες) με μια φωνή,χωρίς απαιτήσεις εκτε-λεστικής αρτιότητας και με ανάλαφρο ύφος.Τώρα,βέβαια,πώς κατάφερνε η ομάδα των εργατών, μέσα στο λιοπύρι,να βρίσκει ανέμελο τόνο και να ξεπερνά τον κάματο με χαρωπό τραγούδι,έχει να κάνει με άλλες ποιότητες συλλογικότητας και με ιδεολογία καθημερινότητας που φαντάζει απλη-σίαστα ξένη σήμερα.

Στο περιεχόμενο του τραγουδιού (τέσσερα δίστιχα) συναντάμε δύο γνώριμα μοτίβα της παλιάς κοινοτικής ζωής: α) την νεαρή δασκάλα,μόνιμη αφορμή για σκαμπρόζικους υπαινιγμούς και β) το τιμωριτικό κούρεμα της γυναίκας,πρακτική που μας παραπέμπει σε αρχαιοελληνικά (ή και αρ-χέγονα) ήθη. 

1.Είμαστε ορκισμένα,τα καημένα (δις) 

Πέντ΄  έξι,οκτώ παιδιά,κυρά δασκάλα.  

2.Να πάρουμε τη δασκάλα,τη δασκάλα 

Να την πάμε στα νησιά,κυρά δασκάλα.  

3.Κι η βάρκα περιμένει,περιμένει  

Να την πάνε στα νησιά,κυρά δασκάλα. 

4.Μα [ή Κι] ΄κείνη δεν το ΄δέχθη δεν το ΄δέχθη 

Και της ΄κόψαν τα μαλλιά κυρά δασκάλα.

Μπατόζα (ή Πατόζα) στα Φιλιατρά Μεσσηνίας.Καλοκαίρι 2020.

Γιάννης Βασ. Πέππας,Φιλόλογος