 |
| Σουλιώτες σε καταδίωξη εχθρού, 21 σχέδιο C.R.Cockerell, χάραξη J.Clark |
Η ΔΗΘΕΝ Σουλιωτο-αλβανική
συμμαχία (1820-21)
Μία από τις πτυχές
της δόλιας και διαστρεβλωτικής ανθελληνικής προπαγάνδας που υφαίνεται γύρω από
τους αρβανιτόφωνους Έλληνες είναι ότι τάχατες οι τουρκαλβανοί Σκιπετάρ (ΤΣ)
συνήργησαν στον εθνικο-απελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων.Κάτι που βέβαια είναι
ολότελα ψεύτικο.Οι ΤΣ όχι μόνο δεν βοή-θησαν στον ξεσηκωμό,αλλά ήταν πάντα και
καθαρά με το μέρος του κατακτητή.Μικρές εξαιρέσεις θα υ-πήρξαν,αλλά η συλλογική
εικόνα δεν αλλοιώνεται.Εξάλλου,για να μιλήσει κανείς για τα αντίπαλα τότε
στρατόπεδα θα πρέπει να ΄χει μελετήσει πολύ καλά όχι μόνο τις υπάρχουσες στο
φως πηγές,αλλά και τις σκιώδεις και σκοτεινές περιοχές της ιστορίας του 1821.
Εν πάση περιπτώσει,άλλο είναι το θέμα τώρα.Το κύριο
επιχείρημα της δήθεν ελληνοαλβανικής τότε συμμαχίας είναι η επαφή
Κολοκοτρώνη-Αλή Φαρμάκη.Με αυτήν,όμως,θα ασχοληθούμε αναλυτικά άλλη φορά.Τώρα
μόνο να τονίσουμε ότι αυτή η προσέγγιση αποτελούσε έναν τακτικό ελιγμό του
Κολοκοτρώ-νη.Οι Λαλαίοι Μουσουλμάνοι Τουρκαλβανοί του Αλή Φαρμάκη αποχώρησαν
σταδιακά όλοι από τον Μο-ριά γυρνώντας στη γκέγκικη κοιτίδα τους.Το 1821 δεν
τους αφορούσε,δεν είχε να κάνει με την εθνική συ-νείδησή τους,αν διέθεταν φυσικά
τέτοια.
Θα σταθούμε στον άλλο προπαγανδιστικό μύθο της δήθεν
Σουλιωτο-αλβανικής συμμαχίας.Διατείνο-νται,λοιπόν,τα γιουσουφάκια της
παραπληροφόρησης ότι υπήρχε σύμπλευση Σουλιωτών και ΤΣ για έναν κοινό
αντιτουρκικό αγώνα.Ηγετικό πρόσωπο από την πλευρά των ΤΣ φέρεται ότι ήταν ο
Ταχίρ Αμπάζι.Το απόλυτο ψεύδος.Το
δεδομένο είναι ότι στην αυλή του Αλή Πασά συνυπήρξαν διάφορα άτομα,κάποια από
αυτά μάλιστα (Έλληνες) πρωταγωνίστησαν στα μετά το 1821 γεγονότα.Ο Αλή
Πασάς αποτελούσε τον τελευταίο Δον
Κιχώτη (από τα πρωτο-Οθωμανικά χρόνια ως τις μέρες του) που ονειρευόταν
απόσχιση από την Πύλη και δημιουργία αυτόνομου πασαλικιού.Αυτό τον λόγο
εξυπηρετούσε η συγκέντρωση διάφορων προσώπων από τους υπόδουλους πληθυσμούς στο
αρχοντικό του,στα Γιάννενα.Πράγμα (το μάζωμά τους, δηλαδή) που εντεινόταν,όταν
οι σχέσεις Σουλτάνου-Αλή φορτιζόντουσαν και ψυχραινόντουσαν.
Η συνύπαρξη Σουλιωτών και Τουρκαλβανών,στον ευρύτερο χώρο
της Ηπείρου,αλλά και στενότερα εν προκειμένω στην αυλή του Αλή,δεν ήταν ποτέ μια συνειδητή αμφίπλευρη
συνεννόηση για την προώθηση ενός κοινού στόχου.Ήταν μία συγκυριακή,τυχαία θα
λέγαμε,συνεύρεση ετερόκλητων ατόμων και πληθυ-σμιακών ομάδων σε ένα χώρο και σε
έναν χρόνο που όλοι τους κάτι ξεχωριστό επιζητούσαν.
Ας δούμε,όμως,εκτενώς τα σχετικά γεγονότα,όπως
καταγράφονται στην Ιστορία του Ελληνικού
Έ-θνους,της Εκδοτικής Αθηνών,τόμος ΙΒ΄.Έτσι,θα διαμορφώσει ο καθένας
προσωπική κι ανεπηρέαστη άποψη.
Η απελευθέρωση του Σουλίου στις 12 Δεκεμβρίου του 1820
αποτελεί σπουδαίο γεγονός και μπορεί να θεωρηθεί ως το προοίμιο της Ελληνικής
Επαναστάσεως.Από το 1803 ο Αλή Πασάς είχε επιτύχει να διώξει τους Σουλιώτες από
την πατρίδα τους.Αυτοί κατέφυγαν στα Επτάνησα και μάλιστα στην Κέρκυρα,όπου ως
εξόριστοι υπηρέτησαν σε στρατιωτικά σώματα υπό τις διαταγές διαδοχικά των
Ρώσων,των Γάλλων και τε-λικά των Άγγλων.Η υπηρεσία τους αυτή στάθηκε
αποφασιστική για τη μετέπειτα δράση τους στον Αγώνα, γιατί κοντά στην παλικαριά
τους απέκτησαν και αξιόλογες στρατιωτικές γνώσεις.Έτσι στις παραμονές της
επαναστάσεως οι Σουλιώτες αποτελούσαν μια ετοιμοπόλεμη δύναμη και σημαντικό
πολεμικό κεφάλαιο για τον Αγώνα των υποδούλων.Η ευκαιρία για την επάνοδο στην
πατρική γη δόθηκε στους Σουλιώτες με την αποστασία του Αλή Πασά (Μάιος 1820)
και με τον πόλεμο που εξαπέλυσε εναντίον του ο σουλτάνος τον Σεπτέμβριο του
1820.
Το όνειρο του Αλή από τον καιρό που έγινε πασάς ήταν να
ιδρύσει ανεξάρτητο κράτος.Γι’ αυτό τον λόγο έκανε κατά καιρούς μυστικές
συνεννοήσεις με τους Ρώσους,στους οποίους πολλές φορές έστειλε εκπροσώπους του
(Κωνσταντίνος Δούκας,Κωνσταντίνος Μαρίνογλου,Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος) για να
ζητήσουν εκ μέρους του τον συντονισμό των πολεμικών ενεργειών εναντίον της
Πύλης.Η ισχύς όμως και η ανεξαρτησία του Αλή Πασά είχαν προκαλέσει την
εχθρότητα πολλών Τούρκων αξιωματούχων εναντίον του.Ένας μάλιστα από αυτούς ο
Ισμαήλ Πασόμπεης προσπάθησε να φέρει σε σύγκρουση τον Αλή Πασά με τους γιους
του.Τις ενέργειες του Πασόμπεη δεν άργησε να πληροφορηθεί ο Αλή Πασάς και
επανει-λημμένα,χωρίς όμως επιτυχία,δοκίμασε να τον εξολοθρεύσει,στέλνοντας ακόμη
και ανθρώπους του να τον σκοτώσουν μέσα στο ίδιο το ανάκτορο του σουλτάνου στην
Κωνσταντινούπολη,όπου αυτός είχε εν τω με-ταξύ καταφύγει.Αυτό υπήρξε αφορμή για
να κηρυχθεί ο Αλή Πασάς ένοχος εσχάτης προδοσίας και απο-στάτης (φερμανλής).Την
εκστρατεία εναντίον του ανέλαβε ο ίδιος ο Πασόμπεης.
Ο Αλή Πασάς μπροστά στον μεγάλο κίνδυνο που τον απειλούσε
μεταχειρίσθηκε,κατά τη συνήθειά του,όλα τα μέσα για να ελαφρύνει τη θέση
του.Έτσι για να εξευμενίσει τον σουλτάνο του έστειλε έκθεση σχετικά με τις συνωμοτικές
κινήσεις των Ελλήνων,που τις είχε πληροφορηθεί από κάποιον Ζακυνθινό Διόγο.Οι
εχθροί του όμως,και ιδιαίτερα ο Πασόμπεης,έπεισαν τον σουλτάνο ότι όσα ανέφερε
δεν ήταν αληθινά.Τότε ο Αλή Πασάς απευθύνθηκε προς τους Άγγλους,που ως τότε
ήταν ευμενείς απέναντί του,ζητώντας βοήθεια.Με διπλωματικότητα όμως αυτοί
αρνήθηκαν,λέγοντας πως δεν ήθελαν να αναμιχθούν στα εσωτερικά του τουρκικού
κράτους.Ύστερα από αυτό,ο Αλή πασάς στράφηκε προς Έλληνες οπλαρχηγούς και με
χρήματα και υποσχέσεις τους έπεισε να αγωνισθούν στο πλευρό του.Παράλληλα
ανέθεσε στον Ιωάννη Παπαρρη-γόπουλο να μεταβεί στην Πετρούπολη και να ζητήσει
βοήθεια από τον τσάρο.Αξίζει να σημειωθεί πως τον Ιωάννη Παπαρρηγόπουλο
-διερμηνέα του γενικού προξενείου της Πελοποννήσου- είχαν φέρει παλαιό-τερα σε
επαφή με τον Αλή οι Έλληνες σύμβουλοι του τελευταίου,πολλοί από τους οποίους
ήταν μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία.Ο Παπαρρηγόπουλος από τότε σε συνεννόηση και
με άλλους Φιλικούς,τον Ιωάννη Βλασσόπουλο,τον Παλαιών Πατρών Γερμανό και με τον
ίδιο τον Αλέξανδρο Υψηλάντη,από το 1819 και ε-ξής σχεδόν ως το τέλος του Αλή
πασά,ενεργούσε ως μεσολαβητής του τελευταίου προς τους Ρώσους επι-διώκοντας
δήθεν την πραγματοποίηση των σχεδίων του Αλή πασά.Στην πραγματικότητα όμως τον
εξαπα-τούσε,αφού ενισχύοντας τα φιλόδοξα σχέδια του Αλή πασά για τη δημιουργία
ανεξάρτητου κράτους προ-ωθούσε τη ρήξη μεταξύ του τελευταίου και της Πύλης που
θα είχε ως αποτέλεσμα την εξασθένηση της τουρκικής ενότητος και ισχύος,προς
όφελος της επικείμενης επαναστάσεως των Ελλήνων.
Με την κήρυξη του πολέμου εναντίον του Αλή πασά εκδόθηκε
σουλτανικό «δόγμα»,σύμφωνα με το ο-ποίο,όσοι έρχονταν να πολεμήσουν στο πλευρό
των σουλτανικών δυνάμεων,θα έπαιρναν πίσω τα χωριά τους και τις ιδιοκτησίες
τους.Ο σουλτάνος απέβλεπε κυρίως στον προσεταιρισμό των Σουλιωτών,που απο-τελούσαν
αξιόλογη πολεμική δύναμη.Για τους Σουλιώτες η ευκαιρία ήταν μοναδική.Έτσι ήλθαν
σε επαφή στα Σύβοτα (νησάκια στις ακτές της Θεσπρωτίας) με τον υποναύαρχο του
τουρκικού στόλου Αλή βεγή και δήλωσαν πως θα υπηρετούσαν στον τουρκικό στρατό
εναντίον του προαιώνιου εχθρού τους,εφόσον θα ε-τηρείτο το σουλτανικό δόγμα να
επιστρέψουν στην πατρίδα τους.Ο Αλή βεγής,αφού τους διαβεβαίωσε για την τήρηση
της σουλτανικής αποφάσεως,με τη βοήθεια 300 Σουλιωτών ανάγκασε τον Αλβανό
διοικητή Βελή πασά να παραδώσει την Πρέβεζα.Από εκεί οι 300 Σουλιώτες έφθασαν
στο σουλτανικό στρατόπεδο των Ιωαννίνων και ζήτησαν την εκτέλεση της υποσχέσεως
που τους δόθηκε.Ο αρχηγός όμως του σουλτα-νικού στρατού Ισμαήλ Πασόμπεης,που εν
τω μεταξύ είχε προαχθεί σε πασά,αν και αρχικά δέχθηκε να έλθουν οι Σουλιώτες ως
σύμμαχοι στο στρατόπεδο των Ιωαννίνων,τελικά υπαναχώρησε,ενδίδοντας στις εκκλήσεις
Τουρκαλβανών συμβούλων του,που τον έπεισαν να μην αποδοθεί η περιοχή του
Σουλίου στους Σουλιώτες,γιατί,όπως έλεγαν,ποτέ αυτοί δεν θα γίνουν πιστοί
υπήκοοι του σουλτάνου,αφού «ποτέ ραγιά-δες δεν έζησαν,ούτε χαράτζι επλήρωσαν».Έτσι
ο Ισμαήλ Πασόμπεης,Αλβανός και ο ίδιος,όχι μόνο δεν τους επέτρεψε να
αναχωρήσουν για την πατρίδα τους,αλλά σχεδίαζε και την πλήρη εξόντωσή τους.
Οι Σουλιώτες που πληροφορήθηκαν τις προθέσεις του Ισμαήλ
πασά εξουσιοδότησαν τον Μάρκο Μπότσα-ρη να έλθει,μέσω του συμβούλου του Αλή πασά
Αλεξάνδρου Νούτσου,Φιλικού,σε επαφή μαζί του για να συζητήσουν μια ενδεχόμενη
συμμαχία.Για το θέμα της συμμαχίας του Αλή πασά και Σουλιωτών υπάρχουν δύο
αντίθετες απόψεις.Σύμφωνα με την άποψη Κουτσονίκα,Σουλιώτη αγωνιστή του 21,οι
Σουλιώτες ήδη από τον καιρό της διαμονής τους στην Κέρκυρα γνώριζαν τα σχέδια
της Φιλικής Εταιρείας και μάλιστα, όταν ήλθαν στο σουλτανικό στρατόπεδο των
Ιωαννίνων,είχαν κρυφές συνεννοήσεις με τους Φιλικούς συμ-βούλους του Αλή πασά.Απώτερος
σκοπός της συμμαχίας τους με τον σουλτάνο ήταν να μπορέσουν να φύγουν από τα
Επτάνησα,αφού τους απαγόρευαν την έξοδο οι Άγγλοι,και στη συνέχεια να
μεταπηδήσουν στο στρατόπεδο του Αλή,ενισχύοντας τον τελευταίο στον πόλεμό του
εναντίον της Πύλης,ώστε να απασχο-λούνται οι σουλτανικές δυνάμεις εκεί και να
δράσουν ελεύθερα οι Έλληνες επαναστάτες στην Πελοπόννη-σο.
Σύμφωνα με την αντίθετη άποψη,του Χριστόφορου Περραιβού,οι
αγώνες των Σουλιωτών στο πλευρό του Αλή δεν είχαν ακόμη εθνικό χαρακτήρα,αλλά
απέβλεπαν μόνο στην επανάκτηση της πατρικής γης.Η γνώ-μη του Περραιβού επίσης
ήταν πως καμιά συνεννόηση δεν είχε προϋπάρξει με τους Φιλικούς.Επιδίωξαν τη
συμμαχία με τον Αλή αποβλέποντας στην επανάκτηση της πατρικής γης,όταν
διαπίστωσαν πως δεν θα την έπαιρναν βοηθώντας τον σουλτάνο.
Ανεξάρτητα από το ποια ήταν τα κίνητρά τους,για να
συμμαχήσουν με τον Αλή έθεσαν τους εξής όρους: να τους επιστραφεί το Σούλι με
όλη τη γύρω από 60 χωριά περιοχή και το οχυρό της Κιάφας,να τους δοθεί
οικονομική ενίσχυση από 200.000 γρόσια και ως όμηρος ένας από τους εγγονούς του
Αλή πασά.Οι ίδιοι θα έδιναν ως ομήρους έξι Σουλιώτες.
Πραγματικά ο Αλή πασάς δέχθηκε τους τόσο βαρείς γι’ αυτόν
όρους των Σουλιωτών,γιατί ήταν η μόνη ση-μαντική βοήθεια στην οποία μπορούσε πια
να ελπίζει.Επιπλέον υποσχέθηκε να δίνει 100 γρόσια τον μήνα σε κάθε Σουλιώτη
που θα πολεμούσε γι’ αυτόν.Είχε ήδη εγκαταλειφθεί από τους πιο ικανούς
συνεργάτες του,ακόμη και από τους ίδιους τους γιους του,που είχαν παραδώσει
στους Τούρκους τις πιο ισχυρές του θέσεις,τα φρούρια Ναυπάκτου,Πρέβεζας,Πάργας και Μπερατιού,και ήταν αποκλεισμένος μέσα στο φρού-ριο των Ιωαννίνων,το
Ιτς Καλέ.Είκοσι έξι πασάδες ήταν επικεφαλής πολυάριθμου τουρκικού στρατού,που
είχε κατακλύσει την περιοχή μεταξύ Ιωαννίνων,Πρέβεζας και Πάργας.Ο κλοιός της
τουρκικής πολιορκίας τον περιέσφιγγε ήδη απειλητικά.
Οι Σουλιώτες με τον εγγονό του Αλή πασά Χουσεΐν,γιο του
Μουχτάρ πασά,αφού κατόρθωσαν να διαφύ-γουν από το σουλτανικό στρατόπεδο,ξεκίνησαν στις 6 Δεκεμβρίου για το Σούλι έχοντας μαζί τους διαταγή του Αλή πασά
προς τον φρούραρχο του Σουλίου Μουρτοτζιάλη να τους παραδώσει τη γη τους.Την
επο-μένη και ενώ τους χώριζαν 6 ώρες πορεία από το Σούλι κατέλαβαν εξ εφόδου
φρούριο του χωριού Βαρι-άδες,που το θεωρούσαν σημαντικό έρεισμα για τις
μελλοντικές τους επιχειρήσεις.Η κατάληψη του φρουρί-ου μπορεί να θεωρηθεί ως ένα
από τα πρώτα επαναστατικά επεισόδια.Την ίδια μέρα έφθασαν στο Σού-λι.Επειδή οι
Λιάπηδες (Ζουλακιώτες Τουρκαλβανοί) αρνήθηκαν,παρά τη συμφωνία Σουλιωτών και
Αλή,να επιστρέψουν τις σουλιώτικες ιδιοκτησίες,ένα τμήμα Σουλιωτών αναγκάσθηκε
να μείνει εκεί για να τους πολιορκεί,ενώ οι υπόλοιποι ανέλαβαν να εκκαθαρίσουν
την περιοχή από τους Αλβανούς Τσιάμηδες συμ-μάχους του Ισμαήλ Πασά,τους οποίους
είχε διατάξει να επιτεθούν εναντίον των αποστατών Σουλιωτών. Λίγες ημέρες
αργότερα οι Σουλιώτες νίκησαν τους Τσάμηδες και ανάγκασαν τους Λιάπηδες να
παραδώ-σουν τελικά τις σουλιώτικες ιδιοκτησίες που κρατούσαν.Έτσι στις 12
Δεκεμβρίου 1820,το Σούλι ήταν ε-λεύθερο και αυτή η ημερομηνία αποτελεί ορόσημο του
Αγώνος,γιατί το Σούλι ήταν η πρώτη ελληνική πε-ριοχή που απελευθερωνόταν από
τους Τούρκους.Εξαίρεση αποτελούσε το φρούριο της Κιάφας,ο φρού-ραρχος του
οποίου,εκτελώντας προφανώς μυστική διαταγή του Αλή πασά,αρνιόταν να το
παραδώσει στους Σουλιώτες.Ωστόσο 50 Σουλιώτες ξεγελώντας τον πως δήθεν ήθελαν
να διαπραγματευτούν μαζί του μπήκαν δυο δυο στο φρούριο και τελικά τον
πειθανάγκασαν να δεχθεί να πάρουν μέρος και αυτοί στη φρούρησή του.
Από τη στιγμή αυτή οι Σουλιώτες επιδόθηκαν σε συνεχή
αγώνα για να κρατήσουν ελεύθερη τη χώρα τους, ενώ παράλληλα οι Τούρκοι
συνειδητοποίησαν πως ο πραγματικός εχθρός τους δεν ήταν τώρα πια ο
πολι-ορκημένος στα Ιωάννινα Αλή πασάς,αλλά οι Σουλιώτες που είχαν επανακτήσει τα
ισχυρά ερείσματά τους. Έτσι οι Τούρκοι ανέλαβαν ανελέητο αγώνα εναντίον των
Σουλιωτών.Στον Ισμαήλ πασά,που θεωρήθηκε υπεύθυνος από τον Σουλτάνο για τις
επαναστατικές ενέργειες και τις επιτυχίες των Σουλιωτών,δόθηκε βραχύτατη
προθεσμία,υπό την απειλή αυστηρότατων κυρώσεων,για να τους συντρίψει.
Ο Ισμαήλ πασάς,για να ανταποκριθεί στη σουλτανική εντολή,έστειλε
αμέσως 7.000 στρατό εναντίον των Σουλιωτών,ο οποίος κατέλαβε τις επίκαιρες
θέσεις Δερβιτσανά και Λέλοβο.Με εντολή του επίσης τοποθε-τήθηκαν φρουρές στη
Βογόρτσα,Τόσκεσι και Πέντε Πηγάδια (Κλεισούρα) και ενισχύθηκαν οι φρουρές της
Άρτας και της Πρέβεζας.
Ο σουλτάνος τότε υποχρέωσε τον πατριάρχη να εκδώσει δύο
αφορισμούς,στις 24 Δεκεμβρίου 1820 και στις 4 Ιανουαρίου 1821,εναντίον των
Σουλιωτών που θα πολεμούσαν στο πλευρό του Αλή πασά.Στα πλαί-σια αυτής της
τακτικής των Τούρκων εντάσσεται και η διαταγή που δόθηκε στον μητροπολίτη Άρτας
Πορ-φύριο να νουθετήσει,απειλήσει και δωροδοκήσει τους κατοίκους των γύρω χωριών
για να μην προσχωρή-σουν στους Σουλιώτες.Όπως ήταν φυσικό ούτε οι αφορισμοί ούτε
οι προσπάθειες του Πορφυρίου επη-ρέασαν την απόφαση των Σουλιωτών να πολεμήσουν
τους Τούρκους.Παράλληλα παράγγελνε στους Σου-λιώτες να καταθέσουν τα όπλα.Εκείνοι
όμως απάντησαν στον Ισμαήλ πασά με επιστολή (17 Δεκεμβρίου ή 17 Ιανουαρίου),στην
οποία του έγραψαν πως αποκλειστικά υπεύθυνος για την αποστασία τους ήταν ο
ίδιος που δεν τήρησε το σουλτανικό δόγμα.
Οι Σουλιώτες,αφού διευθέτησαν τα σχετικά με την πολιτική
τους διοίκηση (8μελή κυβέρνηση υπό τον Νό-τη Μπότσαρη και αρχιστράτηγο τον Μάρκο
Μπότσαρη),έστειλαν εκπροσώπους τους από τη μια στον πρώην επίσκοπο Άρτας
Ιγνάτιο,που διέμενε τότε στην Πίζα και κατείχε μεγάλο βαθμό στην ιεραρχία των
Φιλικών,για να ζητήσουν οδηγίες και πολεμοφόδια,τα οποία και σύντομα τους
στάλθηκαν,και από την άλλη στην Κέρκυρα,για να συνεννοηθούν με τους άλλους
Φιλικούς.Αμέσως μετά ανέλαβαν αντεπίθεση. Στις 22 Δεκεμβρίου κατέλαβαν το χωριό
Θεριακίς,προσέβαλαν στους Κουμουζάδες 200 Τούρκους ιππείς, οι οποίοι συνόδευαν
μεταφορείς πολεμοφοδίων και τροφών,και κατέλαβαν τα Πέντε Πηγάδια,που τα
ε-γκατέλειψαν έντρομοι οι Τούρκοι φρουροί.Έτσι οι σουλτανικές δυνάμεις έχασαν
τον έλεγχο της επικοινω-νίας μεταξύ Ιωαννίνων,Άρτας και Πρέβεζας.Στην
προσπάθειά του να επανακτήσει την οχυρή θέση Πέντε Πηγάδια ο Ρούμελη βαλεσή
Σελήμ πασάς επικεφαλής 5.000 στρατιωτών ηττήθηκε με μεγάλες απώλειες από τον
Μάρκο Μπότσαρη.Στα μέσα Ιανουαρίου οι Σουλιώτες μετά από οκτάωρη μάχη επέτυχαν
να διώ-ξουν τους Τούρκους από τα Τσεριτσανά και να καταλάβουν τα χωριά που εγκαταλείφθηκαν
από τους Τούρκους,Πλέσσα και Γρατσανά.Τους έδιωξαν επίσης από την επαρχία του
Λελόβου.
Οι παραπάνω επιτυχίες των Σουλιωτών ενθάρρυναν τον Αλή
πασά.Τις ημέρες εκείνες είχαν έλθει σε επα-φή μαζί του οι μπέηδες Γιουσούφ,Ομέρ
Βρυώνης,Σιλιχτάρ,Άγος Μουχουρδάρης και άλλοι,που ήταν δυσα-ρεστημένοι με την
Ισμαήλ πασά επειδή καθυστερούσε τις βαθμολογικές προαγωγές τους.Ο Αλής
συμφώ-νησε με τους μπέηδες να ενεργήσουν ταυτόχρονη επίθεση εναντίον του
σουλτανικού στρατού∙ από τη μια ο Αλή πασάς με 2.000 θα επιχειρούσε έξοδο από
τα Ιωάννινα και από την άλλη οι μπέηδες θα έκαναν επίθεση στο τουρκικό στρατόπεδο
από τα πλάγια και τα νώτα.Ο Αλή πασάς ζήτησε τότε και τη βοήθεια των Σουλιωτών
στην επιχείρηση αυτή.Οι Σουλιώτες προσποιήθηκαν ότι θα τον βοηθούσαν,αν
ανέβαλλε για λίγο την επιχείρηση και συγχρόνως ο απεσταλμένος τους καθυστερούσε
σκόπιμα.Και οι μπέηδες τελι-κά δεν κινήθηκαν,γιατί την παραμονή της επιχειρήσεως
που είχε σχεδιασθεί να γίνει σε συνεργασία με τον Αλή πασά προήγαγε ο Ισμαήλ
πασάς τον Ομέρ Βρυώνη σε βεζίρη και τον Γιουσούφ σε πασά.Ο Αλή πα-σάς,όμως,που
δεν είχε ενημερωθεί σχετικά με την στάση των μπέηδων,κινήθηκε μόνος του (14
Ιανουαρίου 1821).Οι 1.500 Αλβανοί του,υπό τον Μάνε Ντούντο,αγωνίσθηκαν με
πείσμα και κατόρθωσαν να περιο-ρίσουν τους Τούρκους στο μισό τμήμα της πόλεως
των Ιωαννίνων.Τελικά όμως οργανωμένη αντεπίθεση όλου του τουρκικού στρατού
έτρεψε τις δυνάμεις του Αλή σε φυγή.Τότε σκοτώθηκε και ο Μάνε Ντούντο.
Η απόφαση των Σουλιωτών να μην συμπράξουν με τον Αλή πασά
εναντίον των Τούρκων ήταν σωτήρια για την εθνική υπόθεση.Η βοήθειά τους θα
μπορούσε να συντελέσει στη νίκη του Αλή πασά εναντίον των σουλτανικών
στρατευμάτων και το πιθανότερο θα ήταν στη συνέχεια ο νικητής Αλής να ζητούσε
αμνηστία από την Πύλη και σε αντάλλαγμα να τασσόταν στο πλευρό της εναντίον των
Ελλήνων.
Τελείως ανίσχυρος ο Αλή πασάς μετά την ήττα του είδε σαν
ανέλπιστη τύχη την αποστασία από το σουλτανικό στρατόπεδο των υπολοίπων
αξιωματούχων που δεν είχαν προαχθεί και είχαν τον φόβο μήπως προδοθούν οι
επαφές τους με τον Αλή πασά.Έτσι την επομένη ημέρα στο στρατόπεδό του έφθασαν ο
Σιλιχτάρ Πόττας,ο Άγος Μουχουρδάρης,ο Ταχήρ Αμπάζης με 700 Αλβανούς.Αργότερα
οι αποστάτες από το σουλτανικό στρατόπεδο Αλβανοί έφθασαν τους 1.500.Ο Αλή
πασάς τους έστειλε αμέσως να συνερ-γασθούν με τους Σουλιώτες.Η συνθήκη συνεργασίας
μεταξύ Αλβανών αγάδων και Σουλιωτών καπετα-ναίων υπογράφτηκε στις 15 Ιανουαρίου
και διατηρήθηκε σχεδόν όλο το πρώτο έτος της Ελληνικής Επανα-στάσεως.Ίσως τότε ο
Αλή πασάς παραχώρησε στους Σουλιώτες και το οχυρό της Κιάφας ή λίγο αργό-τερα,αν
δεχθούμε ότι επηρεάστηκε από πλαστή επιστολή του Καποδίστρια,που ο Φιλικός
Ράγκος έδωσε τον Φεβρουάριο του 1821 στους Σουλιώτες και εκείνοι φρόντισαν να
διαβιβασθεί στον Αλή,ο οποίος πάντα απέβλεπε στη μεσολάβηση του Καποδίστρια για
ρωσική βοήθεια.
Η προσχώρηση των Αλβανών στο πλευρό του Αλή πασά
ανησύχησε ιδιαίτερα τον σουλτάνο,ήδη εξοργι-σμένο από την αδυναμία του Ισμαήλ
πασά να υποτάξει τους επαναστάτες.Έτσι αποφάσισε να τον αντι-καταστήσει.Διόρισε
τότε ως Μοριά βαλεσή και σερασκέρη της εναντίον του Αλή πασά εκστρατείας τον
πρώην βεζίρη Χουρσήτ.Ο Χουρσήτ,αρχικά έφθασε στην Τριπολιτσά και όταν
βεβαιώθηκε ότι οι φήμες για συνωμοτικές εκεί κινήσεις των Ελλήνων ήταν
σπερμολογίες των κατασκόπων του Αλή πασά,που προσπα-θούσε έτσι να δημιουργήσει
αντιπερισπασμό,διόρισε καϊμακάμη και αναχώρησε για τα Ιωάννινα.
Παράλληλα,ο Αλή βεγής προσπάθησε στις αρχές Φεβρουαρίου
με τη μεσολάβηση των γνωστών στους Σουλιώτες Βεκήρ Τσουγαδούρο,φρούραρχο της
Πρέβεζας,και του αρχηγού της επαρχίας Γιαννάκη Γιώρ-γη,να επαναφέρει τους Σουλιώτες
στο σουλτανικό στρατόπεδο.Οι Σουλιώτες,με την πρόφαση πως μελε-τούν την πρόταση,κωλυσιεργούσαν και δεν έδωσαν απάντηση ως τις 20 Φεβρουαρίου.Μάλιστα σ’ αυτό το
διάστημα μετέφεραν από την επαρχία Λελόβου όλα τα τρόφιμα και τα άλλα αναγκαία που
υπήρχαν εκεί. Τελικά άρχισαν τις διαπραγματεύσεις,αντήλλαξαν και ομήρους,αλλά
οι Σουλιώτες πρότειναν όρους δυσμε-νείς,με σκοπό να κερδίσουν χρόνο.Όταν δεν
χωρούσε άλλη αναβολή και οι Σουλιώτες έπρεπε να δώσουν τελική απάντηση για τη
συμφωνία,ανακοίνωσαν ότι δεν μπορούσαν να την υπογράψουν,γιατί μετά την
α-πιστία του Ισμαήλ πασά δεν πίστευαν πια στις υποσχέσεις των Τούρκων.Εξαγριωμένοι οι Τούρκοι έστει-λαν τον Γιουσούφ πασά και τον Χασάν πασά να
επιτεθούν εναντίον του Νικολάου Τζαβέλλα που βρι-σκόταν τότε στη Φιλιππιάδα.Μετά
επίμονη μάχη 12 ωρών,κατά την οποία ενίσχυσε τους συμπατριώτες του και ο Νότης
Μπότσαρης,οι Σουλιώτες αναγκάστηκαν να αποσυρθούν στο Σούλι,όπου με την άμυνά
τους υπολόγιζαν να ανακόψουν την ορμητική προέλαση των Τούρκων (12 Μαρτίου).
Στις 15 Μαρτίου έφθασε ο Χουρσήτ πασάς στα Ιωάννινα ως
αρχιστράτηγος των επιχειρήσεων εναντίον του Αλή πασά και των Σουλιωτών,σε
αντικατάσταση του Ισμαήλ πασά που απέτυχε να εκπληρώσει τη σουλτανική
εντολή.Πανίσχυρος,διαθέτοντας πολεμικές ικανότητες και σωφροσύνη ο Χουρσήτ πασάς,ε-πέβαλε
ενότητα και πειθαρχία στο στρατόπεδο και οργάνωσε δραστήρια την πολιορκία των
Ιωαννίνων.Ο Αλή πασάς κατάλαβε πόσο μεγάλος ήταν ο κίνδυνος και ζήτησε
αμνηστία,ρίχνοντας την ευθύνη της α-ποστασίας του στον Ισμαήλ πασά.Ο Χουρσήτ
τότε του ζήτησε παράδοση άνευ όρων,την οποία ο Αλή πα-σάς απέρριψε.Αντίθετα,πρόσφερε αμνηστία και γενναίες αμοιβές στους Σουλιώτες,αν επέστρεφαν στην
υπηρεσία του σουλτάνου.Αλλά και αυτοί αρνήθηκαν,αφού σκοπός τους ήταν,σύμφωνα
με τον Κουτσο-νίκα,να διατηρηθεί η εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ Τούρκων και Αλή
πασά προς όφελος της ελληνικής υποθέσεως.
Επίθεση
των Σουλιωτών και των συμμάχων τους εναντίον της Άρτας και προσωρινή κατά-ληψη
της πόλεως.Διάλυση της συμμαχίας Ελλήνων και Τουρκαλβανών.
Στο μεταξύ η πολιορκία του Αλή γινόταν όλο και πιο στενή
και ο Χουρσήτ φαινόταν αποφασισμένος να αδιαφορήσει προσωρινά για την πολεμική
δράση των Σουλιωτών και να συγκεντρώσει όλες του τις προ-σπάθειες για την
κατάληψη των Ιωαννίνων.Αυτή την αλλαγή τακτικής του Χουρσήτ εκμεταλλεύθηκαν οι
Έλληνες και,συνεννοημένοι με τους άλλους πολεμιστές της δυτικής
Στερεάς,έστρεψαν το ενδιαφέρον τους προς την Άρτα,όπως τους ζητούσε με
αλλεπάλληλες επιστολές ο Αλή πασάς,αποβλέποντας στην αμέσως μετά επιχείρηση
απελευθερώσεώς του από τους ενισχυμένους μετά την κατάληψη της Άρτας Σουλιώτες
και Τουρκαλβανούς συμμάχους του.Για να τους δελεάσει τους υποσχόταν αμοιβές
μεγάλες και στους Έλ-ληνες ιδιαίτερα υποστήριξη της ελληνικής επαναστάσεως.Αντίθετα
όμως από τους Τουρκαλβανούς,πολλοί Σουλιώτες και οι Ακαρνάνες και Αιτωλοί,που
κατά την ανανέωση της ελληνοαλβανικής συνθήκης συμ-μαχίας στο Πέτα (1η
Σεπτεμβρίου) είχαν γίνει και εκείνοι μέλη της,συμφωνούσαν με τον Μαυροκορδά-το,που
είχε ταχθεί εναντίον της άμεσης ενισχύσεως του Αλή πασά.Οι Έλληνες,που δυσπιστούσαν
πάντα στον Αλή πασά,φοβήθηκαν πως τελικά θα προτιμήσει να δεχθεί αμνηστία από
τον σουλτάνο και να κτυ-πήσει τους Έλληνες μαζί με τον σουλτανικό στρατό.Παράλληλα,είχε προταθεί ένα άλλο σχέδιο,να πραγ-ματοποιηθεί εκστρατεία για την εκκαθάριση
των παραλίων,από την Πρέβεζα μέχρι την Πάργα,που θα εί-χε ως αποτέλεσμα τη
δυνατότητα ανεφοδιασμού των επαναστατών της Ηπείρου.Τελικά όμως,αποφασί-στηκε η
εκστρατεία εναντίον της Άρτας,χωρίς όμως προέκτασή της και ως τα Ιωάννινα.
Από τις αρχές του φθινοπώρου δυνάμεις από την Ακαρνανία,με
αρχηγούς των Γώγο,τον Ράγκο,τον Κατσι-κογιάννη και άλλους,βρίσκονταν ήδη στα
περίχωρα της Άρτας.Στις αρχές Νοεμβρίου η εκστρατεία ενα-ντίον της τουρκικής
εστίας ήταν έτοιμη.Στις 12 Νοεμβρίου 650 Σουλιώτες υπό τους Μάρκο και Νότη
Μπότσαρη και Τουρκαλβανοί σύμμαχοι υπό τους Άγο Μουχουρδάρη,Ταχήρ Αμπάζη και
Τσεγκόμπεη κα-τέλαβαν τη στρατηγική θέση Μαράτι (ή Μαράτες) κοντά στον Άραχθο.Η
κατάληψη όμως της Άρτας δεν ήταν εύκολη,γιατί και η οχύρωσή της ήταν αξιόλογη
και ο στρατός που την υπεράσπιζε περνούσε τις τέσ-σερις χιλιάδες.Επικεφαλής τους
ήταν ο Σουλεϊμάν πασάς,ο Ισμαήλ πασάς Πλιάσσα,ο Χασάν πασάς και άλλοι.
Από τις 13 Νοεμβρίου οι Τούρκοι προσπάθησαν με
επανειλημμένες επιθέσεις να εκδιώξουν τους Σουλιώτες και τους συμμάχους τους
από τη θέση Μαράτι,χωρίς όμως αποτέλεσμα.Σύντομα έφθασαν προς ενίσχυση των
Σουλιωτών Αιτωλοακαρνάνες υπό τους Βερνακιώτη,Τσόγκα,Ίσκο,Μακρή και άλλοι,και
όλοι μαζί στις 17 Νοεμβρίου,επιτέθηκαν εναντίον της Άρτας.Όπως αφηγείται ο
Φιλήμων,οι Έλληνες «επιπεσόντες εκ τεσσάρων μερών κατά της Άρτης και
κατακυριεύσαντες του προαστείου αυτής Μιχουτσίου,εισήλθον εις την πόλιν...
Κατέλαβον το περισσότερο μέρος της πόλεως,τα μοναστήρια και τας δυνατάς
εκκλησίας... Στενοχωρούμενοι δε οι σουλτανικοί βέγιδες και αγάδες Αλβανοί,ή ως
βλέποντες συμπολεμούντας μετά των Ελλήνων τον Άγο Μουχουρδάρην και λοιπούς
ηυτομόλησαν και εν λόγω τιμής παρεδόθησαν».Ο Χασάν πασάς όμως πρόβαλε
πεισματώδη αντίσταση αλλά τελικά αναγκάσθηκε να αποσυρθεί στο φρούριο,όπου είχε
ήδη κλειστεί ο Σουλεϊμάν πασάς με το μεγαλύτερο μέρος του στρατού.
Στο μεταξύ ενώ οι Τούρκοι αμύνονταν στο φρούριο της
Άρτας,τουρκικές δυνάμεις από διάφορα σημεία έσπευδαν να ενισχύσουν τους
πολιορκημένους.Παράλληλα ο Χουρσήτ πασάς ανέθεσε στον Αχμέτ πασά Βρυώνη να
παραβιάσει τη διάβαση της Ρινιάσσας με τους 3.000 άνδρες του,στους οποίους
προστέθηκε και σώμα Τσάμηδων,και να κατευθυνθεί προς την Άρτα.Παρά την
προσπάθεια 1.000 Ελλήνων υπό τον Μάρκο Μπότσαρη να εμποδίσουν την προέλαση του
εχθρικού αυτού σώματος,ο Αχμέτ πασάς προχώρησε ως το χωριό Λούρο και το έκαψε
(31 Νοεμβρίου).Τουρκικό τμήμα επίσης πλησίασε τα όρια της Ευρυτα-νίας για να
δημιουργήσει αντιπερισπασμό στις δυνάμεις των Αιτωλοακαρνάνων που βρίσκονταν
στην Άρτα.
Εξάλλου τις ημέρες εκείνες είχε επιστρέψει στα Ιωάννινα ο
Ομέρ Βρυώνης.Ο Χουρσήτ του ανέθεσε να ε-πιχειρήσει να προσεταιρισθεί τους συμπατριώτες
του Τουρκαλβανούς,συμμάχους του Αλή πασά,αλλά και τους Σουλιώτες και αν ήταν
δυνατόν και τους Αιτωλοακαρνάνες.Έτσι θα εξασθενούσε τον Αλή πασά και παράλληλα
θα κατάφερνε μεγάλο πλήγμα εναντίον της ελληνικής επαναστάσεως.Στην πρόσκληση
του Ομέρ Βρυώνη ανταποκρίθηκαν οι Τουρκαλβανοί και οι Έλληνες σύμμαχοί τους και
έστειλαν στις 31 Νο-εμβρίου αντιπροσώπους στα Μολιανά,όπου πρώτα αποφασίστηκε
τριήμερη ανακωχή.Στη σύσκεψη που ακολούθησε οι Τουρκαλβανοί παραπονέθηκαν στους
Σουλιώτες και στους Αιτωλοακαρνάνες για τις κα-ταστροφές που είχαν προκαλέσει οι
συμπατριώτες τους στους Τούρκους της Ελλάδος,που τις είχαν πλη-ροφορηθεί από τον
Ομέρ Βρυώνη,αλλά και από τους Αλβανούς του κεχαγιάμπεη.Για να βεβαιωθούν
μά-λιστα οι ίδιοι,έστειλαν εκπρόσωπό τους,τον Ταχήρ Αμπάζη,στην Αιτωλοακαρνανία
και στην Πελοπόννησο με πρόσχημα την αναζήτηση εφοδίων για τον πόλεμο εναντίον
των Τούρκων.Μάταια ο Αλέξανδρος Μαυ-ροκορδάτος προσπάθησε να πείσει τον Ταχήρ
Αμπάζη στο Μεσολόγγι,όπου συναντήθηκαν,για τη χρησι-μότητα της συμμαχίας των
Σουλιωτών με τον Αλή πασά.Οι καταστροφές των τζαμιών και άλλων τουρκι-κών
μεγάρων,που είδε στο ταξίδι του,συνετάραξαν τον θρησκόληπτο Αλβανό που
επέστρεψε κατά τα μέ-σα Δεκεμβρίου στην Άρτα και ανακοίνωσε στους συμπατριώτες
του τα όσα είδε.Πρότεινε μάλιστα να επι-τεθούν αιφνιδιαστικά εναντίον των
Σουλιωτών και να τους αιχμαλωτίσουν.Στη πρόταση αυτή αντιτάχθηκε ο Άγο Μουχουρδάρης
ως «αγενές και άπιστον».Συμφώνησαν όμως όλοι οι Τουρκαλβανοί να διαλύσουν τη
συμμαχία με τους Σουλιώτες και έστειλαν αμέσως αντιπρόσωπο στον Ομέρ Βρυώνη,ζητώντας
του να ανα-κοινώσει την απόφασή τους στον Χουρσήτ,που τους χορήγησε με μεγάλη
ευχαρίστηση αμνηστία.
Στο μεταξύ οι Σουλιώτες,εκτός από τον στρατό του Αχμέτ
πασά Βρυώνη που ήταν στρατοπεδευμένος στο Λούρο,είχαν να αντιμετωπίσουν και τον
Μεχμέτ Ρεσήτ πασά (Κιουταχή),που είχε φθάσει στις όχθες του ποταμού Θύαμι (Καλαμά)
με 3.000 άνδρες.Οι κάτοικοι των περιοχών από όπου περνούσε ο τουρκικός στρατός
έσπευδαν να δηλώσουν υποταγή.Τότε αποχώρησαν από την Άρτα και οι Αιτωλοακαρνάνες
αγω-νιστές,που επειδή φοβήθηκαν μήπως ήταν αληθινές οι διαδόσεις για εισβολή του
τουρκικού στρατού στις επαρχίες τους κατέλαβαν τα στενά του Μακρυνόρους.Τα
στρατεύματα όμως του Μεχμέτ Ρεσήτ πασά και του Αχμέτ πασά κατευθύνθηκαν προς
την Άρτα.Η κατάσταση για τους 150 Σουλιώτες, που είχαν απομείνει στην πόλη,ήταν
πολύ κρίσιμη.Τότε οι Τουρκαλβανοί,που οι Σουλιώτες τους θεωρούσαν ακόμη
συμμάχους, τους συμβούλεψαν να αποχωρήσουν από την Άρτα και να μεταβούν σε μια
κοντινή ορεινή τοποθεσία όπου σε λίγο θα τους συναντούσαν και εκείνοι.Αλλά,ενώ
οι Σουλιώτες μετακινήθηκαν αμέσως,οι Τουρκαλβανοί δεν ήρθαν προς συνάντησή
τους∙ έστειλαν μόνον απεσταλμένους με επιστολή,όπου τους ανακοίνωναν τη διάλυση
της συμμαχίας και τους συμβούλευαν να εγκαταλείψουν την Άρτα.
Το
τέλος του Αλή πασά
Οι Σουλιώτες μετά τις επιχειρήσεις στην Άρτα και τη
διάλυση της ελληνοαλβανικής συμπράξεως,είχαν αποσυρθεί στο Σούλι με σκοπό να
ανασυνταχθούν και να συνεχίσουν αργότερα τον αγώνα.Ο Αλή πασάς που είχε
εγκαταλειφθεί από όλους τους συμμάχους του,αποτραβήχτηκε με τους τζοχανταραίους
του στο παλάτι του και διέταξε να το ανατινάξουν στον αέρα μόλις γίνει
αντιληπτή απόπειρα τουρκικής εφόδου. Τότε ο Αλή Χασάν,πασάς της Εύβοιας,συνεννοημένος
και με τους υπόλοιπους πασάδες που φοβόνταν μη καταστραφούν οι θησαυροί του Αλή
πασά,ήλθε σε επαφή μαζί του και κατόρθωσε να τον πείσει να ζη-τήσει χάρη από
τον σουλτάνο.Εκείνος θα προσπαθούσε να εισηγηθεί ευνοϊκά γι’ αυτόν αρκεί να
έφευγε από το παλάτι.Ο Αλή πασάς δέχθηκε και πήγε στο νησάκι,στη μέση της
λίμνης των Ιωαννίνων.Σε λίγες ημέρες ο Αλή Χασάν του ανήγγειλε ότι έφτασε το φιρμάνι
με τη χάρη του σουλτάνου.Τότε ο Αλή πασάς διέταξε τον φρούραρχο του κάστρου των
Ιωαννίνων να το παραδώσει στους Τούρκους.Συγχρόνως έφτασε στο νησάκι και ο Αλή Χασάν
με το σουλτανικό φιρμάνι,που το αληθινό του περιεχόμενο ήταν η διαταγή του
αποκεφαλισμού του Αλή πασά.Ο Αλή Χασάν έσπευσε αμέσως να εκτελέσει τη διαταγή
και έτσι στις 25 (ή κατά τον Περραιβό στις 20) Ιανουαρίου του 1822 ο άλλοτε
πανίσχυρος πασάς των Ιωαννίνων έπεσε θύ-μα δολιότητος και ραδιουργίας που τόσες
φορές ο ίδιος είχε χρησιμοποιήσει σε βάρος των αντιπάλων του.
Το εκτενές παραπάνω απόσπασμα τα λέει όλα,αλλά ας το
κωδικοποιήσουμε:
1.Ο Αλή πασάς καταδίδει στον
Σουλτάνο τις προεπαναστατικές ετοιμασίες των Ελλήνων.Η αιτία άκρως προσωπική:
να ελαφρύνει την επιβαρυμένη θέση του.Ο Πασόμπεης,για ανάλογες προσωπικές ιδιοτέ-λειες,τον
διαψεύδει.
2.Ο Αλή πασάς στην απελπισία
του προσεγγίζει Άγγλους,Τσάρο και Έλληνες (Σουλιώτες).Εδώ βρίσκεται η ρίζα της
τάχαμου Σουλιωτο-αλβανικής συμμαχίας,που τίποτα συμμαχικό δεν είχε: ο Αλή πασάς
κοίταζε να σώσει το κεφάλι του,ενώ οι Σουλιώτες εκμεταλλευόντουσαν την
περίσταση για την καλύτερη οργάνωση του εθνικού ξεσηκωμού.
3.Ο Σουλτάνος προσεγγίζει κι
αυτός τους Σουλιώτες με ανταλλάγματα.Το γαϊτανάκι παίρνει μπρος…
4.Οι ΤΣ τορπιλίζουν την
συμφωνημένη απόδοση του Σουλίου στους Σουλιώτες.Τέτοια
συμμαχία… Έτσι,ο
Ισμαήλ Πασόμπεης,Αλβανός και ο ίδιος,όχι μόνο δεν τους επέτρεψε να αναχωρήσουν
για την πατρίδα τους (οι Σουλιώτες),αλλά σχεδίαζε και την πλήρη εξόντωσή τους.
5.Αντιδρώντας οι Σουλιώτες
πλησιάζουν τον Αλή πασά.Οι αιτιολογήσεις αυτής της απόφασής τους από Περραιβό
και Κουτσονίκα διαφέρουν κατά το εύρος του συναισθήματος.Ο πρώτος έλεγε ότι
αποσκοπού-σαν πρώτα στην απελευθέρωση της μικρής πατρίδας τους (Σούλι),ο
δεύτερος ότι στόχευαν μακρύτερα, στην απελευθέρωση της μεγάλης πατρίδας
(Ελλάδα).Διαφορά στην ιεράρχηση επιλογών,η ουσία και η κατάληξη ίδια.
6.Οι ΤΣ Λιάπηδες δεν τηρούν
την συμφωνία παράδοσης του Σουλίου (ποια συμμαχία…) και
πολιορκούνται από τμήμα Σουλιωτών,ενώ οι υπόλοιποι ανέλαβαν να εκκαθαρίσουν την περιοχή από τους Αλβανούς
Τσιάμηδες συμμάχους του Ισμαήλ Πασά,τους οποίους είχε διατάξει να επιτεθούν
εναντίον των αποστα-τών Σουλιωτών.
7.Οι Τούρκοι σκληραίνουν κατά
των Σουλιωτών.Υποχρεώνουν τον Πατριάρχη να τους αφορίσει δις.Οι Σουλιώτες
αντεπιτίθενται νικηφόρα.Αρνούνται πρόταση του Αλή πασά για συνεργασία.
8.Συντάσσονται με τον Αλή
πασά οι ΤΣ αξιωματικοί του Τούρκικου στρατού που δεν προήχθησαν… Ο Αλή πασάς
τους παρακινεί σε συνεργασία με τους Σουλιώτες κι εκείνοι δέχονται για τους
λόγους τους.
9.Ο διάδοχος του Ισμαήλ,Χουρσήτ,επαναπροτείνει
συμμαχία κατά του Αλή πασά στους Σουλιώτες.Αρνού-νται.Ο Χουρσήτ πολιορκεί τον
Αλή πασά στα Ιωάννινα και επαναλαμβάνει
δελεαστική πρόταση συνεργα-σίας στους Σουλιώτες.Αρνούνται πάλι αφού σκοπός τους ήταν,σύμφωνα
με τον Κουτσονίκα,να διατηρη-θεί η εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ Τούρκων και Αλή
πασά προς όφελος της ελληνικής υποθέσεως.
10.Οι Σουλιώτες με τους ΤΣ,ενισχυμένοι
με Ρουμελιώτες,ελευθερώνουν την Άρτα.
11.Ο Ομέρ Βρυώνης
προσεταιρίζεται ΤΣ και Σουλιώτες επιδιώκοντας και το τέλος του Αλή πασά και την
υπονόμευση της Ελληνικής εξέγερσης.Και τότε οι Τουρκαλβανοί παραπονέθηκαν στους Σουλιώτες και στους
Αιτωλοακαρνάνες για τις καταστροφές που είχαν προκαλέσει οι συμπατριώτες τους
στους Τούρ-κους της Ελλάδος,
12.Μετά απ΄ αυτά (ο Ταχήρ Αμπάζης)
Πρότεινε μάλιστα
να επιτεθούν αιφνιδιαστικά εναντίον των Σου-λιωτών και να τους αιχμαλωτίσουν.Στη πρόταση αυτή αντιτάχθηκε ο Άγο Μουχουρδάρης ως «αγενές και
άπιστον».Συμφώνησαν όμως όλοι οι Τουρκαλβανοί να διαλύσουν τη συμμαχία με τους
Σουλιώτες και έστειλαν αμέσως αντιπρόσωπο στον Ομέρ Βρυώνη,ζητώντας του να
ανακοινώσει την απόφασή τους στον Χουρσήτ,που τους χορήγησε με μεγάλη
ευχαρίστηση αμνηστία. (ποια συμμαχία…)
13.Οι ΤΣ εξαπατούν τους
Σουλιώτες και η Άρτα ξανατουρκεύει. (ποια συμμαχία…)
Δεν υπήρξε καμιά Σουλιωτο-αλβανική συμμαχία.Κανένας αντιτουρκικός ελληνο-αλβανικός συνασπισμός.Ίσα-ίσα,οι Τουρκαλβανοί αποχώρησαν απ΄την θολή,ιδιότυπη συνεργασία τους με τους Σουλιώτες αμέσως μόλις διαπίστωσαν ότι θίγονταν τ΄ αδέλφια τους οι Τούρ-κοι.Μεταξύ τους,Τούρκοι και Τουρκαλβανοί,τρωγόντουσαν στην υπό εξέταση φάση.Ενδο-οθωμανικός φαγωμός ήταν.Οι
Σουλιώτες,ευρισκόμενοι στον ίδιο γεωγραφικό χώρο,στο κέντρο της όλης σύρραξης,χειριζόντουσαν
τις περιστάσεις αποβλέποντας στην εξυπηρέτηση εθνικών Ελληνικών στόχων.
Για εκατό σχεδόν ακόμα χρόνια από τότε ο Ελληνισμός
προσπάθησε με πολλούς και διάφορους τρόπους να θέσει δίπλα του το τουρκαλβανικό
στοιχείο,μια και ήταν σύνοικο με τους Έλληνες της Ηπείρου.Αυτή η τουρκαλβανική
ομιχλώδης λαότητα διακρινόταν πάντα για τον εμφανή ανθελληνισμό της,τσιράκι και
τζουτζές των Τούρκων.Να,δείγματα της τουρκοφροσύνης τους από το παραπάνω
ιστορικό κείμενο:
α) Ο Αλή βεγής,αφού τους
διαβεβαίωσε για την τήρηση της σουλτανικής αποφάσεως,με τη βοήθεια 300
Σουλιωτών ανάγκασε τον Αλβανό διοικητή Βελή πασά να παραδώσει την Πρέβεζα.
β) ενώ οι υπόλοιποι ανέλαβαν να
εκκαθαρίσουν την περιοχή από τους Αλβανούς Τσιάμηδες
συμ-μάχους του Ισμαήλ Πασά,τους οποίους είχε διατάξει να επιτεθούν
εναντίον των αποστατών Σουλιωτών.
γ) Τις ημέρες εκείνες είχαν
έλθει σε επαφή μαζί του οι μπέηδες Γιουσούφ,Ομέρ Βρυώνης,Σιλιχτάρ, Άγος
Μουχουρδάρης και άλλοι,που ήταν δυσαρεστημένοι με την Ισμαήλ πασά επειδή
καθυστερούσε τις βαθμολογικές προαγωγές τους.
δ) Και οι μπέηδες τελικά δεν
κινήθηκαν,γιατί την παραμονή της επιχειρήσεως που είχε σχεδιασθεί να γίνει σε συνεργασία με
τον Αλή πασά,προήγαγε ο Ισμαήλ πασάς τον Ομέρ Βρυώνη σε βεζίρη και τον Γιουσούφ
σε πασά.
ε) Τελείως ανίσχυρος ο Αλή πασάς
μετά την ήττα του είδε σαν ανέλπιστη τύχη την αποστασία από το σουλτανικό
στρατόπεδο των υπολοίπων (τουρκαλβανών) αξιωματούχων που δεν είχαν προαχθεί και εί-χαν τον φόβο
μήπως προδοθούν οι επαφές τους με τον Αλή πασά.
στ) Παράλληλα ο Χουρσήτ πασάς
ανέθεσε στον Αχμέτ πασά Βρυώνη να παραβιάσει τη διάβαση της Ρινιάσσας με τους
3.000 άνδρες του,στους οποίους προστέθηκε και σώμα Τσάμηδων,και να κατευ-θυνθεί
προς την Άρτα.
ζ) οι Τουρκαλβανοί παραπονέθηκαν στους Σουλιώτες και στους Αιτωλοακαρνάνες
για τις καταστροφές που είχαν προκαλέσει οι συμπατριώτες τους στους Τούρκους
της Ελλάδος,
Παρατηρεί κανείς στα προηγηθέντα ότι οι Τουρκαλβανοί
εκτός από τουρκόψυχοι ανθέλληνες ήσαν και ιδιοτελή πρόσωπα,αναξιόπιστοι,δίχως
ηθικό έρμα.Να,κι αυτό: Είχε ήδη (ο Αλή πασάς) εγκαταλειφθεί α-πό τους πιο ικανούς συνεργάτες του,ακόμη και από τους ίδιους τους γιους του,που είχαν
παραδώσει στους Τούρκους τις πιο ισχυρές του θέσεις,
Το θέμα της ΔΗΘΕΝ Σουλιωτο-αλβανικής συμμαχίας φωτίζεται
από αρκετές πηγές που όλες συγκλίνουν στο προαναφερθέν συμπέρασμα: τέτοια,ποτέ
δεν υπήρξε.Εδώ περιοριστήκαμε,αναγκαστικά,σε μία άκρως σοβαρή και γενικώς
παραδεκτή πηγή.
Όσον αφορά την (συγχαρητήρια…) επιστολή (23 Αυγούστου 1821)
του Δημητρίου Υψηλάντη στον Άγο Βασιάρη και στους ΤΣ που βρισκόντουσαν τότε στο
πλάι των Σουλιωτών (...αλλ' εσείς,ω ανδρείοι Τό-σκηδες,δεν κατάγεσθε από τους μικροψύχους
ανατολίτας,ούτε από τους αδόξους Σκύθας.Είσθε από-γονοι των προγόνων μας ηρώων....και
το όνομά σας θέλει μείνει χωρίς αμφιβολίαν αθάνατον,ακου-όμενον και δοξαζόμενον
εις όλα τα βασίλεια της γης...) αποτελεί
έναν σαφή διπλωματικό και τακτικό ε-λιγμό του οξυδερκούς αξιωματικού που δεν
απέδωσε όμως,εκ του αποτελέσματος,κανέναν καρπό.
Και δυο λόγια για τον Ταχήρ Αμπάζη: στρατηγός του Αλή
πασά Τεπελενλή και υπεύθυνος της «αστυνομί-ας» του.Πολέμησε από το 1821 τους
Έλληνες.Τα πρώτα χρόνια της επανάστασης ήταν πολύ σημαντικός Αλβανός και για
κάποιο διάστημα κατά την ανταρσία του Αλή είχε συνεργασία με τους Έλληνες.Φέρεται
ότι συμμετείχε στην Α' Εθνοσυνέλευση Επιδαύρου ή Πρώτη
Εθνική Συνέλευση της Επι-δαύρου (20
Δεκεμβρίου 1821 - 16 Ιανουαρίου 1822) ως εκπρόσωπος των Τουρκαλβανών
(!),αν και η κολιγιά τους με τους Σουλιώτες
είχε λήξει.
Στις 9-6-1824 ο Ταχήρ Αμπάζης ως στρατηγός των Τούρκων με
2.800 άντρες επιτίθεται στο Ξοδάκτυλο της Άρτας κατά των 700 επαναστατών του
Τσόγκα,ο οποίος τους κατανικά και τους τρέπει σε άτακτη φυγή, αφήνοντας στο
πεδίο της μάχης πάνω από 100 νεκρούς.
Όταν ο Κιουταχής,στην πολιορκία του Μεσολογγίου,πρότεινε στη φρουρά του
Μεσολογγίου να παρα-δώσει την πόλη και να φύγει,ο Ταχίρ Αμπάζης,πιστό σκυλί των
Τούρκων,έγραψε επιστολή στον Λάμπρο Βέικο (Σούλι ; – Αθήνα 1827∙ από
τον Ιούνιο του 1825 είχε μπει εκεί και ενίσχυε την άμυνα της πολιο-ρκημένης
πόλης),καθώς ήταν παλιός του γνώριμος,και τον συμβούλευσε να δεχτεί τους όρους
του Κιου-ταχή.Ο Βέικος απάντησε πως ο Κιουταχής χωρίς πόλεμο δεν μπορεί να πάρει
το Μεσολόγγι.Ο Κιουταχής διέταξε τότε έφοδο,αλλά χωρίς επιτυχία.Τον Ιανουάριο
του 1826,ο Βέικος με τέσσερις αγωνιστές πήγε στο Ναύπλιο να ζητήσει οικονομική
ενίσχυση για την άμυνα της πόλης.Κατά την απουσία του έπεσε το Με-σολόγγι.
Τέλος,συναντάμε τον Ταχήρ Αμπάζη (1829) να βοηθάει τον
Κωνσταντίνο Μαρίνογλου,εκπρόσωπο πιο πριν του Αλή πασά στον Τσάρο:
--Έλαβε την επιστολή του Καποδίστρια της 2/14 Σεπτεμβρίου και τον
ευχαριστεί για τις φροντίδα του να ελευθερωθεί η οικογένειά του.Ο Ταχήρ
Αμπάζης,που είναι φίλος,του έστειλε δύο γιους του Μαρί-νογλου (17 και 13 ετών)
και τους έβαλε στο μικρό ελληνικό-ιταλικό σχολείο της Αγκόνας.Δίνει
πλη-ροφορίες για το σχολείο αυτό και επισυνάπτει δύο σχετικά έγγραφα. (έγγραφο
9).Στο ένα (9α) ο δά-σκαλος του σχολείου αυτού Δημήτριος Βρανάς εκθέτει τα της
λειτουργίας του και κυρίως περιγράφει τις εξετάσεις των μαθητών του
(22.9.1829): απάντησαν σε ερωτήσεις για τους κλασικούς συγγραφείς κλπ. Ένας από
τους μαθητές εξεφώνησε λογίδριο προς τιμήν του Κυβερνήτη (βλ. 9β).
