Αρβανίτικα υποκοριστικά

Οι αρβανίτες είχαν μια φυσική ροπή να δημιουργούν παρωνύμια,χαϊδευτικά και σκωπτικούς χαρακτηρισμούς.Δεν έχω απαντήσει ακόμα στο γιατί συνέβαινε αυτό.Σίγουρα πρόκειται για μια συνιστώσα νοοτροπίας.
Ας δούμε τα συνήθη χαϊδευτικά των βαφτιστικών ονομάτων,στα οποία αρέσκονταν οι αρβανίτες.Πριν,να τονίσουμε ότι όλα τα ονόματα είναι χριστιανικά (με λίγα αρχαιοελληνικά),απόδειξη ότι,όταν ήρθαν οι πρόγονοι στο νότο,είχαν ήδη χριστιανική ένταξη,ανήκαν στον ελληνικό κόσμο όπως είχε διαμορφωθεί από την κουλτούρα του μέσου και ύστερου Βυζαντίου και το σύντομο πέρασμα του Δεσποτάτου της Ηπείρου.Είναι ακόμα απαραίτητο να τονίσουμε ότι τα ακολουθούντα παρωνύμια (παρατσούκλια) δεν πιστοποιούν αρβανίτικη μοναδικότητα (να την πω έτσι).Κάλλιστα,μπορούν να συναντηθούν και σε άλλες πληθυσμιακές ομάδες του λαού μας.

Έχουμε και λέμε:

Αντρέας → Ντρες,Ντρίτσα(ο)ς,Ντρίκος

Κατερίνα → Κατίγκω,Λίνα

Μαγδαληνή → Μιδάλα.Μιδαλιέ λεγόταν η αμυγδαλιά και από κει παρασύρθηκε τούτο το χαϊδευτικό

Αφροδίτη → Βέτα.Εδώ πρέπει να αναζητήσουμε λατινική ρίζα (Venus)

Μαρία → Μαλιώ,Μαλώ,Λιότσα,Μαρδίτσα

Δημήτρης → Δήμας,Δέδες,Τούλης,Δημητράτς.Από το τελευταίο βγαίνει το γνωστό αρβανίτικο επώνυμο Δημητράκης.Η υποκοριστική κατάληξη στα αρβανίτικα –ατς έγινε στα ελληνικά –άκης,κάτι που σε έναν αδαή μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση για τυχόν Κρητική παρουσία.Η σύζυγος του Δημήτρη λεγόταν Δημητρέσα (από δω το επώνυμο Δημητρέσης) ή/και Τούλιαινα.Πρέπει να πούμε ακόμα ότι το Δήμας εκτάθηκε σε Δημάσκος,από το οποίο με παραφθορά προέκυψε το γνωστό Δαμάσκος.Η Δήμητρα λεγόταν Τούλα.

Πέτρος → Πετς (Πέτσος),Πεππούς,Πέππας

Γιώργος → Λιόλης,Τζόλης,Τζοτζόλης,Γιωργάτς,Γάτσης,Γώγος

Γεωργία → Λιολιώ. Η σύζυγος του Γιώργου λεγόταν Γιώργαινα ή Γιωργάκαινα

Γιάννης → Γιάγκος,Γιάν,Γκιν,Τζαν,Τζανέλ,Γιαννάτς.Από το Γκιν βγαίνει το Γκικάτς (Γκικάκης) και τελικά Γκίκας.Πρέπει να πούμε ότι τα παραπάνω,και όλα τα ανάλογα,συναντώνται βέβαια στο ελληνικό κλιτικό σύστημα (Γκίνης,Τζάνος,Τζανέλλης κλπ.).Τη σύζυγο του Γιάννη την φώναζαν Γιάννενα ή Γιαννάκαινα.Η Ιωάννα λεγόταν Γιαννούλα.

Σπύρος → Πήλιος

Ελένη → Λιένα,Λιενάτσα,Λιενούσκα ίσως και Λίτσε

Ευγενία → Νία,Νιάτσα

Παντελής → Παν,Παντ (Πάνος,Πάντος)

Ελισσάβετ → Σάββω

Θανάσης → Θανάς,Νάς,Θαλάς.Ίσως με το Θαλάς να υποκρύπτεται το όνομα Θαλασσσινός.

Αθανασία → Νάστα

Βασίλης → Βας,Βασίλ,Τσίλ (Τσίλης)

Βασιλική → Βασίλω,Τσίλω,Τσίλια,Τσικώ

Σοφία → Τσοφί,Φούλια

Ισίδωρος → Σιδέρ(ης)

Ισιδώρα → Σιδερή,Λιόνα

Θρασύβουλος → Σίβουλας

Πηγή → Μπίτσα

Στέφανος → Στέφας,Τσέφας

Αντώνης → Ντούν (Ντούνης),Γκιόν (Γκιόνης ή και Γκόνιας),Γκιονάτς (Γκιονάκης)

Δέσποινα → Δέσπω,Δεσπούλα,Πινιώ,Πινιού

Καλομοίρα → Καλή

Σταυρούλα → Βουλιώ,Τσαβουλιώ

Αλεξάνδρα → Σάνα,Τσάνα

Αλέξανδρος → Λιέκ (Λέκκας),Λιέτς,Λιεκάτς,Κακάτς (Κακάτσης).Η σύζυγος του Αλέξανδρου λεγόταν Λιέκαινα,Λιέτσαινα ή Κακάτσαινα

Μιλτιάδης → Μέλιος

Παρασκευή → Τσεβί,απο δω το επώνυμο Τσεβάς
Ευφροσύνη → Σύ(ί)νη,Σίνα,Φρόσω

Απόστολος → Τολ (Τόλης ή Τόλιος),Τοτόμ (Τοτόμης)

Παναγιώτης → Παναής,Πανούς (Πανούσης),Νότ,Παναγάτς,Γάτς (Γάτσης).Η σύζυγος του Παναγιώτη λεγόταν Παναγέσα.

Παναγιώτα → Παναγιού,Παναγιούλα,Γιούλα,Νότα

Ιάκωβος → Γκούμ (Γκούμας)

Νίκος → Νικάτς (από δω τα επώνυμα Νικάκης και Νίκας),Νικολάτς,Κολιότς (από δω το επώνυμο Κολιός),Κόλλιας.Η σύζυγος του Νίκου λεγόταν Νίκαινα,Κόλιαινα ή Νικολάτσαινα.Το θηλυκό του Νίκος (σπάνιο) ήταν Νικολίτσα.

Βαγγέλης → Βαγγέλ,Τζελ (Τζέλης),Τζεκ (Τζέκος)

Βαγγελιώ → Βαγγελίνα,Τζελιώ,Λιολιώ,Λίτσε

Κώστας → Κωτς (από δω το επώνυμο Κώτσου),Κωτσής

Κωνσταντίνα → Κωτσίνα

Λουκάς → Λούκος

Φλώρα → Φλωρού

Χρήστος → Κιτς,Τσιτσιλιόν(ης). Η σύζυγος του Χρήστου λεγόταν Χρήσταινα.

Σταμάτης → Στας (Στάσης),Σταμ (Στάμος,το επώνυμο Στάμου). Μάλλον εδώ πρέπει να εντοπίσουμε και το Σταμέλος

Ηλίας → Λιάσκος

Μιχάλης → Μίλιος,Μιλιός,Μιχάτς (από δω τα επώνυμα Μίχας και Μίχος)

Ελπίδα → Πιπίτσα

Ζωή → Ζωίτσα

Φωτεινή → Φώτω
Φίλιππος → Φιλιππούς,Φιλ,Φίλιας

Θεόδωρος → Τούντας

Γαρυφαλλιά → Γαρέφω 

Αναστάσιος → Τας,Τατς

Αναστασία → Τασιά
Κερασιά → Κεράστω
Θωμάς → Θοπ,Θόπια(ς).Η σύζυγος του Θωμά εκαλείτο Θωμέσσα.

Να πω τέλος,χωρίς να είμαι βέβαιος,ότι το χαϊδευτικό του Στέλιος ίσως ήταν Στενούρ.

Αν η μνήμη φέρει κι άλλα υποκοριστικά στην επιφάνεια θα τα ξαναπούμε.

Να σημειώσω ότι ένα αγαπημένο γυναικείο όνομα στους αρβανίτες ήταν το Λεμονιά.Επίσης ένα καθαρό αρβανίτικο γυναικείο όνομα ήταν το Σύρμω,για το οποίο έχω αφιερώσει ιδιαίτερο σημείωμα (δες εδώ).

[Η φωτογραφία από το όμορφο λεύκωμα "Θύμησες Πολυδενδρίου",2002]

Γιάννης Βασ. Πέππας,Φιλόλογος-Συγγραφέας