ΜΑΡΚΟΥ ΜΠΟΤΣΑΡΗ: «Λεξικόν της Ρωμαϊκής και Αρβανητηκής Απλής»

 Ένας από τους σημαντικότερους ήρωες του 1821 ήταν ο Σουλιώτης Μάρκος Μπότσαρης ο οποίος πρόσφερε πολλά στον Αγώνα, αν και σκοτώθηκε πολεμώντας ηρωικά στη μάχη του Κεφαλόβρυσου Ευρυτανίας (9 Αυγούστου 1823). Μεγάλη προσφορά του Μάρκου Μπότσαρη ήταν και το «Ελληνοαρβανίτικο Λεξικό» που έγραψε σε ηλικία μόλις 19 ετών (1809). Με το «Ελληνοαρβανί-τικο Λεξικό» του Μ. Μπότσαρη που επανεκδόθηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 1980, θα ασχοληθούμε εδώ.

Χώρισε από την πρώτη σύζυγό του λόγω απιστίας και το 1810 παντρεύτηκε για δεύτερη φορά, με τη Χρυσούλα, κόρη του αρματολού της Πρέβεζας Χρηστάκη Καλογήρου. Του άρεσε η μουσική και παρά το γεγονός ότι δεν είχε εξειδικευμένες γνώσεις έγραψε ένα λεξικό της «Ρομαϊκής και Αρβανητηκοίς Απλής», πιθανότατα μετά από παραίνεση του Γάλλου διπλωμάτη και συγγραφέα Φ. Πουκεβίλ. Ο Μπότσαρης χάρισε στον Πουκεβίλ το Λεξικό και αυτός με τη σειρά του, το πρόσφερε στη Βιβλιοθήκη του Παρισιού το 1819. Αυτή ήταν και η μόνη "γαλλική συμμετοχή" στο Λεξικό του Μάρκου Μπότσαρη... Το 1813 ο Μάρκος επέστρεψε στην Ήπειρο και μετά τη δολοφονία του πατέρα του, τον Ιανουάριο του 1814 εγκαταστάθηκε στον πύργο του Κουρτ Πασά, στον Κακόλακκο Πωγωνίου. Ο πύργος παραχωρήθηκε στον Μπότσαρη από τον Αλή πασά, ο οποίος το 1815 τον διόρισε αρχηγό σε ολόκληρη την περιφέρεια.

Όπως αναφέραμε,ο Μάρκος Μπότσαρης έγραψε ένα Ελληνοαρβανίτικο Λεξικό, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1809, ενώ το 1980 κυκλοφόρησε έκδοσή του από την Ακαδημία Αθηνών, σε επιμέλεια του Τίτου Γιοχάλα. Αυτή η έκδοση τυγχάνει άκρως απαράδεκτη και επικίνδυνη,αφού παραποίησε τον τίτλο σε "Ελληνοαλβανικό Λεξικό" και θεωρεί τα αρβανίτικα,αυτή την διάσωση της Ηπειρώτικης διαλέκτου της Αρχαίας Ελληνικής,ως κάτι ξένο,αλβανικό,άρα και τους Έλληνες Αρβανίτες ως αλλοεθνείς,ως Σκιπετάρ... Αυτή η νοσηρή αλβανοφροσύνη διατρέχει όλο το έργο του Γιοχάλα,προσφέροντας έτσι εξαιρετικές υπηρεσίες στην ανθελληνική προπαγάνδα.

 Στη σύνταξη του Λεξικού τον βοήθησαν ο πατέρας του Κίτσος Μπότσαρης, ο θείος του Νότης Μπότσαρης και ο πεθερός του Χρηστάκης Καλογήρου.
Θα παρουσιάσουμε κι ένα μικρό τμήμα του Λεξικού, συγκεκριμένα με «δάνεια»  από την ελληνική. Ο ίδιος ο Τίτος Γιοχάλας, γράφει:
«Εντύπωσιν προξενεί ο μεγάλος αριθμός ελληνικών λέξεων, αι οποίαι εμφανίζονται ως γλωσσικά δάνεια εις το αλβανικόν τμήμα του Λεξικού. Εκ των ελληνικών τοιούτων λέξεων άλλα μεν δύνανται να θεωρηθούν ως αρχαιότερα δάνεια εις την Αλβανικήν προ της καθόδου των Αλβανών προς Νότου και εγκαταστάσεως αυτών εις την Ελλάδα (ήτοι προ του ΙΔ’ μ.Χ. αι.), άλλαι δε είναι νεώτεραι και μάλιστα ορισμέναι εξ αυτών διαλεκτικαί». Θυμίζουμε ότι οι αλβανικές λέξεις που χρησιμοποι-ούνται σήμερα στην ελληνική γλώσσα,είναι το πολύ 15… Από τις εκατοντάδες ελληνικές λέξεις των αρβανίτικων  που υπάρχουν στο Λεξικό του Μάρκου Μπότσαρη παραθέτουμε μερικές:
adhiqi<αδικία, aghathò<αγαθό(ς), àlfa<άλφα, amarti<αμαρτία, àmvon<άμβων(ας), àngjëll<άγγελος, aspidhe<ασπίδα, dhàskall<δάσκαλος, dhèmon<δαίμων, dhìpllò<διπλό, dhrak<δράκος, eksusi<εξουσία, eliqi<ηλικία, faji<φαΐ, filjaqì<φυλακή, folè<φωλιά, fos<φως, fotì<φωτιά, idholl<είδωλο, ipakoi<υπακοή, kapnò<καπνός, jatrò<γιατρός, lèfter<ελεύθερος, miros<μύρο, naft<ναύτης, laf<ελάφι, perìstèr<περιστέρι, ritor<ρήτορας, sofò<σοφός , stoli<στολή, therjò<θεριό, θηρίο, zoghràph<ζωγράφος, zoi<ζωή, taks<τάξη κ.ά. (Ο Γιοχάλας επέλεξε το αλβανικό αλφάβητο για την απόδοση των αρβανίτικων,έτσι για να καταλαβαίνουμε πού το πάει ο καθένας...)

Κατά τ΄ άλλα τ΄ αρβανίτικα δεν είναι Ελληνικά...

Ακολουθεί κείμενο από: https://arvanitis.eu/books/markou-botsari-lexikon-tis-romaikis-ke-arvanitikis-aplis.html

ΜΑΡΚΟΥ ΜΠΟΤΣΑΡΗ: «Λεξικόν της Ρωμαϊκής και Αρβανητηκής Απλής»

   — Ο Τίτος Γιαχαλάς ισχυρίζεται, ότι η μελέτη του, βασίζεται στα χειρόγραφα του Μάρκου Μπότσαρη, τα οποία χάρισε ο Πουκεβίλ στην Εθνική Βιβλιοθήκη των Παρισίων και φέρει την ιδιόγραφη σημείωση «Ce lexique est ecrit de la main de Marc Botzari a Corfou 1809 devant moi. Pouqueville».  

— Σύμφωνα με την μελέτη, ο Πουκεβίλ γνώρισε τον Μάρκο Μπότσαρη όταν ήταν σε ηλικία 19 χρονών και ζούσε στη Κέρκυρα. Εκεί, προέτρεψε τον 19χρονο Μπότσαρη να συντάξει το Λεξικόν της ΡωμαΛικής και Αρβανήτηκης Απλής. Τον νεαρό Μάρκο βοήθησαν, ο πατέρας του Κίτσος Μπότσαρης, ο θείος του Νότης Μπότσαρης και ο πεθερός του Χρηστάκης Καλογήρου.

  Στο χειρόγραφο του Μπότσαρη συμπεριλαμβάνεται και ένα είδος ελληνο-αρβανίτικης μεθόδου άνευ διδασκάλου με ελληνο-αρβανίτικους διαλόγους. Είναι γραμμένο με ελληνικά γράμματα μερικά των οποίων είναι ιδιόμορφα και δυσανάγνωστα. Ο ίδιος γνώριζε λίγα γράμματα που πιθανόν είχε διδαχθεί ή από τον καλόγηρο Σαμουήλ ή στη Μονή του Προφήτη Ηλία.

  — Ο καθηγητής Γιοχάλας δεν μπορεί να αποφύγει ουσιώδεις αντιφάσεις, όταν για παράδειγμα δέχεται ότι, ΑΦΕΝΟΣ  ο Μάρκος Μπότσαρης κατέγραφε τις Ελληνικές λέξεις και στη συνέχεια οι παραπάνω συγγενείς του, του έδιναν τη μετάφραση στα Αλβανικά, ΚΑΙ ΤΑ ΚΑΤΕΓΡΑΦΕ ΟΛΑ ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ  και  ΑΦΕΤΕΡΟΥ αυθαίρετα να πιθανολογεί, ότι η μητρική του γλώσσα ίσως ήταν η Αλβανική.
Ως προς τις Αλβανικές λέξεις του λεξικού, ο Γιοχάλας σημειώνει ότι ανήκουν στη Τόσκικη διάλεκτο της Νότιας Αλβανίας, με έντονες επιρροές από την Ελληνική γλώσσα.

Εγώ από τη πλευρά μου, θα επισημάνω για άλλη μια φορά, ότι από πάππον προς πάππον, η μητρική μας γλώσσα ήταν και είναι η ΕΛΛΗΝΙΚΗ και καλά θα κάνουμε όλοι, να προσέχουμε τι λέμε και τι κάνουμε με τη τεχνητή διάλεκτο ανάγκης, που ήσαν τα αρβανίτικα. Να θυμίσω ότι οι Αρβανίτες των Αρβάνων (και όχι της Αρμπέρ των Αρμπερίστε) υπήρξαν πολεμιστές επί Βυζαντίου, στρατολογημένοι να ελέγχουν την αρχαία Εγνατία οδό που διέσχιζε την νότιο σημερινή Αλβανία και το σημερινό κρατίδιο των Σκοπίων και ότι σε ολόκληρη τη Νότιο Αλβανία, Από τα σημερινά Τύρανα και Εμπασάν και κάτω, όλοι οι κάτοικοι ήσαν Έλληνες και μιλούσαν μόνο Ελληνικά. Αν σήμερα κάποιοι θέλουν να αγνοούμε στοιχειώδεις γνώσεις της Ελληνικότητάς μας, όπως είναι η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ως μητρική μας γλώσσα, τότε χάνει κάθε νόημα, η Ελληνική υπόσταση της Βόρειας Ηπείρου ανά τους αιώνες!!!!!! Η περιοχή των Αρβάνων, ήταν για αιώνες η καρδιά και ραχοκοκαλιά της Ελληνικής Βόρειας Ηπείρου. Είναι φαιδρό, να ομιλείται σήμερα ακόμα η Ελληνική στη Νότια Αλβανία και να χανόμαστε στη κατασκευασμένη προσωρινότητα ανάγκης των κακώς αποκαλούμενων «αρβανίτικων».

Κατεβάστε : 

1. Ψηφιακό αποθετήριο της Ακαδημίας Αθηνών

Κεντρική πλοήγηση

ΤΟ ΕΛΛΗΝΟ-ΑΡΒΑΝΙΤΙΚΟΝ ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΜΠΟΤΣΑΡΗ (ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΔΟΣΙΣ ΕΚ ΤΟΥ ΑΥΤΟΓΡΑΦΟΥ)

2. Το Ελληνο-Αρβανίτικο Λεξικό του Μάρκου Μπότσαρη