Κοινωνιολογικές επισημάνσεις επί του γάμου στους αρβανιτόφωνους Έλληνες,στα παλιότερα χρόνια

Στα αρβανιτοχώρια κατά κανόνα επικρατεί τοπική ενδογαμία, μεγαλύτερη στα ορεινά μέρη και λιγότερο αυστηρή στα πεδινά. Στα ορεινά χωριά η ενδογαμία κυμαίνεται από 80 έως 95%. Οι κάτοικοι σχολιάζοντας αυτή την πρακτική δηλώνουν ότι οι «πρώτοι» (οι καλοί) παντρεύονται μέσα στο χωριό. Οι «δεύτεροι» δεν βρί-σκουν γυναίκα από το χωριό και παντρεύονται έξω. Λένε τη γνωστή παροιμία: «Παπούτσι από τον τόπο σου και ας είν’ και μπαλωμένο» (κεπούτσ να βεντι λιέ τε γιε τε δε αρνουάρι) ή «πέρα από το ποτάμι να μην περάσει ούτε πέτρα του χωριού» (τέντρε λιούμι μος τίχενι εδέ γκουρ να τε κατούντιτ).
Η αυστηρή τοπική ενδογαμία έχει τις συνέπειές της. Θεωρητικά και σύμφωνα με το κανονικό δί-καιο, ο γάμος απαγορεύεται μέσα στο σόι μέχρι τα τρίτα ξαδέλφια και από τις δύο πλευρές. Λένε: «Μέχρι τρίτα δεν παίρνονται, στα τρίτα ξέβγαιναν από το σόι». Ακόμα υποστηρίζουν, συνδέοντας τη συγγένεια με το αίμα, ότι «βγαίνουν από το αίμα, τη συγγένεια, στα τρίτα» (κάνε ντάλι να γκιάκου). Στην πράξη όμως οι γάμοι γίνονταν σε κοντινούς βαθμούς (τρίτα και δεύτερα ξαδέλφια), άσχετα από συγγενική πλευρά. Για παράδειγμα, η άποψη των κατοίκων γι’ αυτούς τους γάμους είναι ότι θεωρούνται προτιμότεροι από τους γάμους έξω από το χωριό.
Και εδώ, όπως και στην υπόλοιπη αγροτική Ελλάδα, δε θεωρούνται ευοίωνοι οι γάμοι με ανταλλα-γές νυφάδων. Οι νύφες πρέπει να ακολουθούν πάντα την ίδια κατεύθυνση. Ένα σόι δηλαδή πρέπει να παίρνει νύφες από ένα άλλο, αλλά όχι και να του δίνει (επιστρέφει). Αυτό δείχνει και την πατρο-πλευρικότητα των σογιών. Ως προς την αγχιστεία παρατηρούμε διασπορά της αλλά ταυτόχρονα και προσπάθεια διατήρησής της. Παντρεύονται δηλαδή συγγενείς και από τις δύο πλευρές σε κοντινούς βαθμούς μέσα στο συγγένειο ή το σόι όπου έχουν ήδη κάνει προηγούμενους γάμους. Είναι το γνωστό bouclage των Γάλλων εθνολόγων.
Οι γαμήλιες παροχές συνίστανται κυρίως στην προίκα (πρικ) και στα προικιά/ρουχισμό (άρμετ, λίνιατ) της νύφης. H προίκα ήταν κυρίως χρήματα, κτήματα και σπανιότερα οικόπεδο ή σπίτι. Τελευταία έδιναν και διαμερίσματα στις πόλεις. Υπήρχαν όμως και γαμήλιες παροχές από την πλευρά του γαμπρού προς τη νύφη και τους γονείς της. Σημαντικότερη ήταν η προγαμιαία δωρεά, στα αρβανίτικα «ργκέρντετε», «γκενταρί», η οποία συνίστατο κυρίως σε κοσμήματα, φλουριά, γιορντάνια, αλυσίδες, στολίδια μαλλιών (θέκτε), αλλά και στη σεγκούνα και την μπόλια (κεφαλό-δεσμος) κ.λπ., σύμφωνα με τις απαιτήσεις της νύφης.

Παρασκευή Αδάμ

Σημείωση Γιάννη Βασ. Πέππα: Πρόκειται για ανάρτηση στην τότε fb ομάδα μου Αρβανίτες, στις 17 Φεβρουαρίου 2014,με τίτλο: Αρβανίτικος Γάμος.Τα αναφερόμενα ίσχυαν,με φθίνουσα δυναμική,ως και στην δεκαετία του 1970.