Νίκος Εγγονόπουλος

Νίκος Εγγονόπουλος

Ένας τεράστιος Έλληνας καλλιτέχνης,αρβανίτικης κατα- γωγής.

Ο Νίκος Εγγονόπουλος του Παναγιώτου (21 Οκτωβρίου 1907 - 31 Οκτωβρίου 1985) ήταν Έλληνας καθηγητής του Ε.Μ. Πολυτεχνείου, ζωγράφος, σκηνογράφος και ποιητής. Θεωρείται ένας από τους μείζονες εκπροσώπους της γε- νιάς του '30,ενώ αποτέλεσε και έναν από τους κύριους εκ- φραστές του υπερρεαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα.Το έργο του περιλαμβάνει ακόμα μεταφράσεις,κριτικές με- λέτες και δοκίμια.

Γεννήθηκε τον Οκτώβριο του 1907 στην Αθήνα και πραγ- ματοποίησε τις βασικές του σπουδές εσωτερικός σε Λύ- κειο του Παρισιού.Το 1927 υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία και μετά την απόλυσή του εργάστηκε ως μετα- φραστής σε τράπεζα και γραφέας στο Πανεπιστήμιο,ενώ το 1930 διορίστηκε στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων ως σχεδιαστής στη Διεύθυνση Σχεδίων Πόλεων.

Το 1932 γράφτηκε στην Σχολή Καλών Τεχνών,όπου μαθήτευσε κοντά στον Κωνσταντίνο Παρθέ- νη,ενώ παράλληλα παρακολουθούσε μαθήματα βυζαντινής τέχνης στο εργαστήριο των Φώτη Κό- ντογλου και Α. Ξυγγόπουλου,μαζί με το Γιάννη Τσαρούχη.Έκανε ελεύθερες σπουδές σε Παρίσι,Βι- έννη,Μόναχο και Ιταλία.Δίδαξε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π.,ζωγραφική,ιστορία της τέχνης και σκηνογραφία από το 1938,διαδοχικά ως επιμελητής,έκτακτος,μόνιμος και τακτικός καθηγητής. Την ίδια περίοδο γνωρίστηκε με άλλους σημαντικούς καλλιτέχνες,μεταξύ των οποίων ο Ανδρέας Ε- μπειρίκος,ο Γιάννης Μόραλης και ο Τζόρτζιο ντε Κίρικο.Σε όλο το διάστημα των σπουδών ζωγρα- φικής ο Εγγονόπουλος παρέμεινε στη θέση του στο Υπουργείο και το 1934 τοποθετήθηκε στην Το- πογραφική Υπηρεσία,όπου μετά από έξι χρόνια μονιμοποιήθηκε με το βαθμό του Σχεδιαστή Α΄ Τά- ξεως.

Ν. Εγγονόπουλος,Ποιητής και Ήρωας

Τα πρώτα δείγματα της ζωγραφικής του παρουσιάστη- καν το 1938 στην Έκθεση Τέχνης της Νεοελληνικής Πα- ραδόσεως και αποτελούσαν έργα που απεικόνιζαν πα- λαιά σπίτια της Δυτικής Μακεδονίας.Την ίδια χρονιά ση- μειώθηκε και η είσοδός του στα ελληνικά γράμματα,αρ- χικά με τη δημοσίευση μεταφράσεων σε ποιήματα του Τριστάν Τζαρά και λίγο αργότερα,τον Ιούνιο του 1938,με την κυκλοφορία της πρώτης του ποιητικής συλλογής με τον τίτλο "Μην ομιλείτε χωρίς τον οδηγό".

Το Σεπτέμβριο του 1939 εκδόθηκε η δεύτερη ποιητική του συλλογή,"Τα Κλειδοκύμβαλα της Σιωπής",ενώ το Νοέμβριο πραγματοποιήθηκε η πρώτη ατομική έκθεση ζωγραφικής του,στο σπίτι του Νίκου Καλαμάρη.Την ίδια περίοδο εργάστηκε για την παράσταση της Ηλέκτρας του Σοφοκλή στο Θέατρο Κοτοπούλη,σχεδιάζοντας τα κοστούμια των ηθοποιών και συμμετείχε σε ομαδική έκ- θεση Ελλήνων καλλιτεχνών στη Νέα Υόρκη.

Ν. Εγγονόπουλος,Ο Σκεντέρμπεης (1951)

Το 1945 αποσπάστηκε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτε- χνείο ως βοηθός στην έδρα Διακοσμητικής και Ελευ- θέρου Σχεδίου,θέση που διατήρησε μέχρι το 1956.Το 1949 συμμετείχε στην ίδρυση του καλλιτεχνικού ομίλου Αρ- μός με σκοπό την προώθηση μιας σύγχρονης αισθη- τικής πρότασης στον ελληνικό χώρο,μαζί με άλλα μέλη στα οποία περιλαμβάνονταν οι ζωγράφοι Χατζηκυριά- κος-Γκίκας,Μόραλης και Τσαρούχης.Παράλληλα εργά- στηκε στο Υπουργείο Οικισμού και Ανοικοδομήσεως και σε συνεργασία με την αρχιτεκτονική ομάδα του Δημή- τρη Πικιώνη σχεδίαζε νέα κτίρια.

Τα επόμενα χρόνια συμμετείχε σε αρκετές ομαδικές εκ- θέσεις,ενώ το 1954 εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 27η Μπιενάλε της Βενετίας με συνολικά 72 έργα του.Την ί- δια περίοδο εκλέχθηκε μόνιμος επιμελητής του Πολυ- τεχνείου και παραιτήθηκε οριστικά από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων.Το 1958 του απονεμήθηκε το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας για την ποιητική συλλογή "Εν Ανθηρώ Έλληνι Λόγω",ενώ το 1966 τιμήθηκε για το ζωγραφικό του έργο από το βασιλιά Κωνσταντίνο Β΄ με το παράσημο του Χρυσού Σταυρού του Γεωργίου Α΄.Το κρατικό βραβείο ποίησης θα του απονεμηθεί αργότερα για δεύτερη φορά το 1979,καθώς και το παράσημο του Ταξιάρχη του Φοίνικος.Υπήρξε μέλος του Καλλιτεχνικού Επιμελητηρίου,της Ελληνικής Εταιρίας Αισθητικής,της Societe Europeennee de Culture κ.ά.Μιλούσε αγγλικά,γαλλικά και ιταλικά.Ήταν μόνιμος κάτοικος Αθηνών (οδού Ανα- γνωστοπούλου).

Ν. Εγγονόπουλος,Ο ελευθερωτής (1940)

Πίνακές του υπάρχουν στην Εθνική Πινακοθήκη,στις Δημοτικές Πινακοθήκες Αθηνών,Ρόδου,Θεσσαλονί- κης,στο Μουσείο Θεάτρου,στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυ- τεχνείο και σε ιδιωτικές συλλογές.

Πέθανε το 1985 από ανακοπή καρδιάς και η κηδεία του πραγματοποιήθηκε δημοσία δαπάνη στο Α΄ Νεκροτα- φείο της Αθήνας.

Ποιήματα του Εγγονόπουλου έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά,αγγλικά,ιταλικά,ισπανικά,δανικά,πολωνικά, ουγγρικά και τη βενετική διάλεκτο.Επιπλέον έχουν με- λοποιηθεί από το Νίκο Μαμαγκάκη και τον Αργύρη Κουνάδη,ο οποίος έγραψε τη μουσική υπόκρουση στο ποίημα Μπολιβάρ για το δίσκο της εταιρίας Διόνυσος, σε απαγγελία του ίδιου του Εγγονόπουλου.

Το έτος 2007 ανακηρύχθηκε από τον καλλιτεχνικό κόσμο της χώρας ως "Έτος Ν. Εγγονόπουλου".

Εργογραφία

Ποίηση

Μην ομιλείτε εις τον οδηγόν (1938, 1966, 1977)

Τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής (1939, 1966, 1977)

7 Ποιήματα, εκδ. Ίκαρος, (1944, 1999)

Στην κοιλάδα με τους ροδώνες, εκδ. Ίκαρος, 1978

Μπολιβάρ, ένα ελληνικό ποίημα, (1944, 1962, 1968, και 1978 εκδ. Ίκαρος,

Ελευσίς (1948, 1977)

Η επιστροφή των πουλιών (1946, 1977)

Στη κοιλάδα με τους ροδώνες (1978)

Το μέτρον: ο άνθρωπος. Πέντε ποιήματα και δέκα πίνακες, εκδ. Ύψιλον (2005)

Μυθολογία = Mythology, μετάφραση David Connolly, Ύψιλον (2006)

Ωραίος σαν Έλληνας = The Beauty of a Greek: Poems : Ποιήματα, ανθολόγηση και μετάφραση David Connolly, εκδ. Ύψιλον (2007)

Πεζά

Ο Καραγκιόζης: Ένα ελληνικό θέατρο σκιών, Ύψιλον (1981)

Ν. Εγγονόπουλος, Πεζά κείμενα, εκδ. Ύψιλον (1987)

Δισκογραφία

Ο Εγγονόπουλος διαβάζει Εγγονόπουλο, Διόνυσος 2010

"Η ύδρα των πουλιών" (φωνή Δημήτρης Πουλικάκος, μουσική Socos)

Βιβλιογραφία

Ν. Εγγονόπουλος (επιμ. Γ. Κεντρωτής), Οι άγγελοι στον παράδεισο μιλούν ελληνικά. Συνεντεύξεις, σχόλια και γνώμες, εκδ. Ύψιλον (1999)

Ν. Εγγονόπουλος (επιμ. Δ. Δασκαλόπουλος), Και σ' αγαπώ παράφορα. Γράμματα στή Λένα: 1959-1967, εκδ. Ίκαρος

Σχέδια και χρώματα (επιμ. Ερριέτη Εγγονοπούλου), εκδ. Ύψιλον (1996)

Π.Δ.Καγκελάρη, Αναζητήσεις στη Σύγχρονη Ελληνική Ζωγραφική - Η Συλλογή Καγκελάρη, τόμ.1, Αθήνα 1991.

Δημοτική Πινακοθήκη Ψυχικού - Κληροδότημα Μ. & Τ. Λέφα, Σύγχρονη Ελληνική Ζωγραφική: Συλλογή Καγκελάρη (κατάλογος έκθεσης), Ψυχικό 2008

Ερμηνεία και κριτική

Μπολιβάρ ὁ ἀπελευθερωτής: Μιά δοκιμή ἀφιέρωμα στά 30 χρόνια τοῦ Νίκου Ἐγγονόπουλου 1943-1973, Δημήτρης Ιατρόπουλος, Καστανιώτης (1973)

Ούτως ή άλλως: Αναγνωστάκης, Εγγονόπουλος, Καχτίτσης, Χατζής, Άντεια Φραντζή, Πολύτυπο (1988)

Ὁ ποιητής Νίκος Ἐγγονόπουλος: Ἐπίσκεψη τόπων καί προσώπων, Ρένα Ζαμάρου, Καρδαμίτσα (1993)

Εκφράσεις του ποιητικού έργου του Νίκου Εγγονόπουλου, Δημήτρης Καραμβάλης

Λόγια και ιστορίες από το χωριό των ποδηλάτων: Αφηγηματικά σχήματα στις δύο πρώτες συλλογές του Νίκου Εγγονόπουλου, Έλλη Φιλοκύπρου, Δίαυλος (1996)

Νικόλαος Ἐγγονόπουλος ἤ Τό θαῦμα τοῦ Ἐλμπασάν καί τοῦ Βοσπόρου: Διάλεξη γιά τόν Νίκο Ἐγγονόπουλο, Ανδρέας Εμπειρίκος, Ἄγρα (1999)

Επί τα ίχνη του Νίκου Εγγονόπουλου, Νέλλη Ανδρικοπούλου, Ποταμός (2003)

Διαβάζοντας το παρελθόν στον Εγγονόπουλο: Λογοτεχνία και ιστορία: Από τα ακριτικά τραγούδια μέχρι τα προεπαναστατικά χρόνια, Δημήτρης Βλαχοδήμος, Ίνδικτος (2006)

Νίκος Εγγονόπουλος, Ύμνος δοξαστικός για τις γυναίκες π᾽ αγαπάμε

...

είν᾽ οι γυναίκες π᾽ αγαπάμε δάση

το κάθε δέντρο τους είν᾽ κι ένα μήνυμα του πάθους

σαν μέσ᾽ σ᾽ αυτά τα δάση

μας πλανέψουνε

τα βήματά μας

και χαθούμε

τότες είν᾽

ακριβώς

που βρίσκουμε τον εαυτόνε μας

...

έχουνε οι γυναίκες π᾽ αγαπούμε θεία την ουσία

κι όταν σφιχτά την αγκαλιά μας

τις κρατούμε

με τους θεούς κι εμείς γινόμαστ᾽ όμοιοι

στηνόμαστε ορθοί σαν άγριοι πύργοι

τίποτε δεν είν᾽ πια δυνατό να μας κλονίση

με τα λευκά τους χέρια

αυτές

γύρω μας γαντζώνουν

κι έρχονται όλοι οι λαοί

τα έθνη

και μας προσκυνάνε

φωνάζουν

αθάνατο

στους αιώνες

τ᾽ όνομά μας

γιατί οι γυναίκες π᾽ αγαπάμε

την μεταδίνουν

και σ᾽ εμάς

αυτή

τη θεία τους

ουσία.

Απόσπασμα από την ποιητική συλλογή Έλευσις (1948).

Κατεβάστε: Εγγονόπουλος Νίκος,Η επιστροφή των πουλιών (1946)

Εδώ: Το επίσημο site για τον Ν. Εγγονόπουλο

Μελοποιημένα ποιήματά του εδώ

4 ντοκιμαντέρ για τον Ν. Ε.: πρώτο δεύτερο τρίτο τέταρτο