Πιταστέ

Πιταστέ

Πιταστέ (οι πιταστέδες) στα αρβανίτικα λέμε την πίτα που φτιάχνουμε στην φωτιά,στα κάρ- βουνα.Μικρά κομμάτια ζυμαριού τα πατάμε ώσπου να σχηματιστεί η πιταστέ,μια μικρή πίτα,όπως αυτή που χρησιμοποιείται στα σουβλάκια.Απλώνουμε και ψήνουμε τις πιταστέδες στο τζάκι (όπως τις κουκούλες).

Ντράσιζα,στα αρβανίτικα,λεγόταν η πέτρινη πλάκα που έβαζαν στην πυροστιά [τριγωνική με τρία ποδαράκια] ή στα κάρβουνα και πάνω της,όταν πύρωνε,έψηναν τις πιταστέδες.Τελευταία είχε αντικατασταθεί η πέτρινη ντράσιζα από (στρογγυλή) λαμαρίνα [την αφήναμε να καεί καλά] που στην άκρη είχε έναν χαλκά ώστε να κρεμιέται στον τοίχο.

Υπέροχος συνδυασμός: πιταστέδες με μαύρες ελιές!

 Με το ίδιο όνομα (πιταστέδες) στο Αγκίστρι φτιάχνεται είδος γλυκίσματος και με πετιμέζι(?).

Σε επεισόδιο βρετανικού τηλεοπτικού ντοκυμαντέρ (Himalaya,με τον Mickel Palin,παραγωγή BBC, ΝΕΤ,Αύγουστος 2005) υπήρχε ολιγόλεπτη αναφορά/παρουσίαση στη φυλή των Καλάς.Οι γυναίκες της φυλής κατά την έμμηνο ρύση τους διαμένουν σε ειδικό ιδιαίτερο οίκημα,στο οποίο δεν εισέρ- χονται ποτέ οι άντρες.Εκεί,μάλιστα,παραμένουν και κατά τη λοχεία τους.Όταν επιστρέφουν μετά τη λοχεία τους σπίτι τους,ο σύζυγος έχει ετοιμάσει πιταστέ για την οικογένεια και έχει εξαγνίσει τον εσωτερικό χώρο με απλή δάδα από ξερά χόρτα,αναμμένη απ΄ την εστία στο κέντρο της οικίας,επί της οποίας μόλις πριν είχαν ετοιμαστεί οι πιταστέ.Στην ουσία πρόκειται για ράντισμα όχι με αγια- σμένο νερό (αγιασμό),αλλά με καθαρτήριο πυρ.

Οι Καλάς δεν έχουν καμία σχέση με την Ελλάδα.Σύμφωνα με την παράδοσή τους προέρχονται-κατάγονται απ΄ την περιοχή Siam,η οποία αγνοούν πια που βρίσκεται^.ακόμα,οι ψυχές τους μετά τον θάνατο,πηγαίνουν σε μια κοντινή χιονισμένη κορφή των Ιμαλαΐων,που οι ίδιοι ονομάζουν Palat.

Αναφέρω αυτό το στοιχείο για να δείξω ότι πολιτισμικές ομοιότητες/ταυτίσεις μπορούν να εντο- πιστούν παντού επί της γης.Οι βασικές ανάγκες επιβίωσης και κοινωνικής οργάνωσης οδηγούσαν τους ανθρώπους σε πρακτικές που αποδεικνύονται κοινές.Γι΄ αυτό,ο κάθε ερευνητής πρέπει να ΄ναι πολύ προσεκτικός ώστε να μην ξεστρατίσει σε πλάνες.

Ετυμολογία   

Η λέξη πιταστέ ανήκει στην ίδια κατηγορία (αρβανίτικων) ουσιαστικών με τη λέξη ντριδαστέ,που είναι η δίπλα,το γνωστό γλυκό των Χριστουγέννων.Για τη ντριδαστέ έχω αναρτήσει ξεχωριστό θέ- μα.Δείτε το εδώ.

Πρόκειται για σύνθετες λέξεις.Εδώ,το πρώτο συνθετικό είναι η λ. πίτ(τ)α,που,είτε δεχθούμε την απευθείας αρχαιοελληνική (< πίσσα) προ- έλευσή της είτε το αντιδάνειο απ΄ τα λατινικά (πηκτή ® λατ. picta ® ιταλ. pitta) πρόκειται σαφώς για μιαν ελληνική λέξη.

Το δεύτερο συνθετικό είναι το -στε.Δεν είναι άλλο από το αρχαίο θέμα –στη- (ί-στη-μι) ή –στα- .Το θέμα στις πλούσιες παραλλαγές του εκφράζει τόσο την στάση,όσο και την εξελισσό- μενη κατασκευή/παρασκευή/δημιουργία (στή- νω,τοποθετώ,τακτοποιώ,εγείρω,διορίζω,ορίζω, επιφέρω,προξενώ,ζυγίζω,υψούμαι,σηκώνομαι,ιδρύομαι,διορίζομαι).

Πιταστέ δηλαδή,στο Ηπειρώτικο ιδίωμα των Ελληνικών,στα αρβανίτικα,σημαίνει παρασκευασμένη πίτα.

Αυτά είναι τα αρβανίτικα.Βλέπει κανείς κάτι έξω απ΄ την Ελληνική γλώσσα και πραγματικότητα; Όσοι αγράμματοι ψελλίζουν για αλλοεθνία και αλλογλωσσία των Ελλήνων Αρβανιτών,ας παρου- σιάσουν (…) ετυμολόγηση εκτός της Ελληνικής.

Γιάννης Βασ. Πέππας,Φιλόλογος