Η Αβαρίτσα και ο αφελληνισμός της Ηπείρου το 1821

Αβαρίτσα Βορείου Ηπείρου

Πρόκειται για μικρό αφιέρωμα που δημοσιεύτηκε στη ΒορειοΗπειρώτικη εφημερίδα «Ελληνισμός» (με έδρα την Αθήνα και τους Αγίους Σαράντα).Δυστυχώς,δεν είχα κρατήσει ημερομηνία και αριθμό φύλλου.Το δημοσίευμα,ως φωτογραφίες,το είχα αναρτήσει στη fb σελίδα μου Αρβανίτες στις 24-8-2014.Παραθέτω τις φωτογραφίες στο τέλος.

Έγραφα,τότε,στη σελίδα:

Ένα ζωντανό δείγμα αφελληνισμού (δια του εξισλαμισμού) της Ηπείρου μας.

Φανταστείτε τι γινόταν (και τι έγινε...) πριν (και κατά τη διάρκεια),στην κραταιά Οθωμανία...

Πόσοι,με το στανιό,τούρκεψαν και τουρκαλβάνεψαν...

Γιάννης Βασ. Πέππας

H ΑΒΑΡΙΤΣΑ - ΕΝΑ ΕΞΙΣΛΑΜΙΣΜΕΝΟ ΧΩΡΙΟ

Θέση

Χωριό της επαρχίας Δίβρης σε υψόμετρο 220 μ., 13,5 χλμ. ανατολικά των Αγίων Σαράντα.Βρίσκεται σε μια κοιλάδα μεταξύ ανατολικού Διβροβουνίου και ανατολικού Ντρουγγάνου, αριστερά του αυτο-κινητόδρομου Ντερμίσι - Δίβρη.

Ονομασία

'Ισως από την κατάληξη -ίτσα, η λέξη να είναι σλαβική,δεν γνωρίζουμε όμως τη σημασία.Πάντως οι Αβαριτσιώτες επιμένουν ότι το όνομα προήλθε από μεταλλαγή του Βαρβάρα=Βαρβαρίτσα - Αρβα-ρίτσα - Αβαρίτσα.

Φυσικό περιβάλλον

Στην κορυφή της κοιλάδας υπάρχει πλούσια πηγή νερού,που αναβρύζει από τη δυτική πλευρά του Διβροβουνίου.'Ολη η κοιλάδα και τα πέριξ είναι κατάφυτα.Διαθέτει επίσης και κάμπο μέχρι το Ρου-μαντζά.

Αρχαιολογικά

Είναι αρχαίος οικισμός.Αυτό το βεβαιώνουν τα αρχαιολογικά ευρήματα: αντικείμενα από ορείχαλ-κο,καθώς και τα ερείπια ενός οχυρού του 4ου π.Χ. αιώνα.Επίσης στη θέση Παλιαβαρίτσα βρέθηκε αρχαία μεγάλη τετράγωνη πλάκα με ελληνική επιγραφή:

ΛΥΚΩΤΑΣ ΛΥΚΙΣΚΟΥ ΑΛΚΙ

ΤΝΟ ΑΓΛΥΚΙΑ ΠΑΜΦΙ

ΛΑ ΛΥΚΩΤΑ ΧΑΙ...ΤΕ

Γύρω από την επιγραφή αυτή σώζονταν άλλοτε και λείψανα αρχαίων μνημείων,άγνωστο ποιας ε-ποχής (εφημ. «Φωνή της Ηπείρου», αριθ. φυλ. 447/5.10.1901, σελ. 4, εφημ. «Ταχυδρόμος» Κων/πόλεως, αριθ. φυλ. 695/7.9.1900 και αριθ. φυλ. 861/5.4.1901, από το βιβλίο «Το Δέλβινο» του Β. Μπαρά, σελ. 18).

Άλλη πλάκα βρέθηκε στο κέντρο του χωριού και μια στο Παλιομονάστηρο.Σκεπάστηκαν όμως και χάθηκαν.

Στη σημερινή τοποθεσία Ομαλία (από το ομαλός - ισιοτοπιά) υπήρχε αρχαία πολίχνη.

Εκκλησιαστικά και εκπαιδευτικά

Οι κάτοικοι του χωριού ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι.Εξισλαμίστηκαν το 1821.Τότε εγκατέλειψαν το χωριό: η οικογένεια Μπατζιάκη και εγκαταστάθηκε στη Μεμόραχη,οι οικογένειες Κέρπου και Μου-ράτη στη Δίβρη και οι Κουρτάτες στον Άγιο Ανδρέα (με μακρινούς συγγενείς στην Αβαρίτσα).

Τρανή επιβεβαίωση του πρώην ελληνόγλωσσου χριστιανικού χωριού είναι και τα παρακάτω στοι-χεία:

Στον κατάλογο των ηγουμένων της σταυροπηγιακής μονής Δίβρης και Στύλου αναφέρεται:

* 1431, Κύριλλος ιερ. εξ Αβαρίτσης, (σελ. 197).

*Μονή Ντρουγγάνου: Μεταξύ Δρόβιανης,Αβαρίτσας και Βελιαχόβου.Αναφέρονται τρεις ηγούμενοι: Γεράσιμος, καταγόμενος από Δρόβιανη. Παρθένιος, από το ερημωμένο χωριό Σουλανά, (σελ. 231). Μητροφάνης, από το μουσουλμανικό χωριό Αβαρίτσα.

* Στο κάτω μέρος του κάμπου,τοποθεσία Παλιομονάστηρο,υπήρχε ονομαστό μοναστήρι στο οποίο το 1778 έγινε μία πανεθνική θρησκευτική σύνοδος.

* Σχολή Μονής Αβαρίτσας: Παλαιά σχολή της ελληνικής,ανασυγκροτηθείσα το 1779 από Κοσμά του Αιτωλού.

* Άλλη απόδειξη είναι η πρώην ύπαρξη τεσσάρων εκκλησιών: Αγία Βαρβάρα, Άγιος Λουκάς (στο κέντρο), Αγία Παρασκευή (με το νεκροταφείο) και το μοναστήρι της Παναγίας (στο υπερκείμενο ύψος,σήμερα είναι αποθήκη).Σήμερα,στα παλιά θεμέλια της Αγίας Βαρβάρας ανηγέρθη ένα όμορφο εκκλησάκι με το ενδιαφέρον του Μέτε Κούρτη.Σ' αυτό το μέρος βρέθηκε ορειχάλκινο τμήμα κηρο-πηγίου,επίσης κάποιος ανώνυμος έστειλε ένα μεγάλο ορειχάλκινο καντήλι,το οποίο είχε παρθεί φαί-νεται από την εκκλησία από προγόνους του.Επίσης στο Παλιομονάστηρο βρέθηκε πέτρινη κολυμ-βήθρα.

* Άλλο παράδειγμα χριστιανικής συνείδησης είναι το γεγονός ότι η Αβαρίτσα πήρε 34 χριστιανές νύφες: Λεσινίστες 7, Δίβρη 5, Δρόβιανη 2, Σωτήρα 1, Σελειό 1, Βόδριστα 1, Βοδίνο 1, Βαγκαλάτι 1 κ.ά. Επίσης πάντρεψαν με χριστιανούς 11 κορίτσια.

Πάνω από τη βρύση υπάρχει τοποθεσία Παλιόχωρο,λέγεται ότι εκεί λειτουργούσε εργαστήρι κερα-μικών.

Σημερινή κατάσταση

Συνδέεται με αυτοκινητόδρομο,ο οποίος διασχίζει το χωριό μέχρι τη βρύση και στην πέρα συνοι-κία.Οικοδομήθηκαν 110 καινούργια σπίτια,δύσκολο να βρεις παλιό σπίτι.Το χωριό κοκκινίζει από τις νέες στέγες.

Από την πλούσια πηγή κατασκευάστηκε υδραγωγείο για όλα τα σπίτια.Επίσης υδρεύεται μερικώς η πόλη των Αγίων Σαράντα και όλος ο Κάτω Βούρκος (συνολικά 11 χωριά).Παλιά είχε 13 αλευρό-μυλους με μαντάνια και νεροτριβές.Σήμερα λειτουργούν ηλεκτρικός αλευρόμυλος με νεροτριβή,η-λεκτρικά ελαιοτριβεία καθώς και ηλεκτρικός φούρνος.Επίσης έχει Κέντρο Υγείας και μοντέρνο πε-ριφραγμένο νεκροταφείο.

Άλλα στοιχεία

Το 1852 είχε 40 οικογένειες από τις οποίες 10 χριστιανικές.Το 1913 είχε 210 κατοίκους,το 1927 184 κα-τοίκους και το 1939 230 κατοίκους.Το 1929 άνοιξε δημοτικό σχολείο στην αλβανική γλώσσα.

Κύρια κατεύθυνση της οικονομίας του χωριού είναι η κτηνοτροφία των αιγοπροβάτων και η δε-ντροκαλλιέργεια,ιδίως ελιές και εσπεριδοειδή,ενώ σήμερα δημιουργήθηκαν νέοι συστηματικοί ελαι-ώνες στον κάμπο,καθώς και αμπελώνες.

Επισκεφτήκαμε το χωριό.Φιλόξενοι άνθρωποι.Μας έκανε εντύπωση η καθαριότητα.Αυλές ασβεστω-μένες,παντού λουλούδια και πράσινο,παντού κληματαριές και οπωροφόρα.Μας είπαν ότι οι μετανά-στες που δουλεύουν στην Ελλάδα τις οικονομίες τους τις επενδύουν στη γενέτειρα.

Χαράλαμπος Μ. Κίτσιος