Ο Έλληνας Μάρκος Μπότσαρης

Μάρκος Μπότσαρης

Στίς 9 Αὐγούστου 1823 πεθαίνει ὁ Μάρκος Μπότσαρης ἀπό θανάσιμο τραῦμα πού δέχθηκε ὅταν μέ 350 Σουλιῶ-τες ἐπιτέθηκε (καί νίκησε) 4.000 Ἀλβανούς τοῦ Μουσταῆ Πασᾶ τῆς Σκόδρας,ἔξω ἀπό τό Καρπενήσι.Την ἀκεραι-ότητά του εἶχε ἀποδείξει κι ὅταν ἀπάντησε στήν ἀντι-ζηλία τῶν ἄλλων ὁπλαρχηγῶν σκίζοντας μπροστά τους τόν διορισμό του ὡς ἀρχιστρατήγου Δυτικῆς Ἑλλάδος καί λέγοντας: «Ὅποιος εἶναι ἄξιος παίρνει τό δίπλωμα αὔριο μπροστά στόν ἐχθρό».Τόν Μάρκο Μπότσαρη τίμησαν ἀφιερώνοντάς του ποιήματα ὁ Ἀμερικανός Φρίτζ Γκρήν Χάλεκ καί ὁ Ἑλβετός Juste Olivier,τόν θάνατό του ζωγράφισε ὁ Ἰταλός Ludovico Lipparini,

Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη,όπως τον απέδωσε ο Λ. Λιπαρίνι το 1841 σε ελαιογραφία που βρίσκεται σήμερα στο Δημοτικό Μουσείο της Τεργέστης.

τόν τάφο του στό Μεσολόγγι φιλοτέχνησε ὁ Γάλλος γλύπτης David d’Angers καί ἕνας δρόμος τοῦ Παρισιοῦ σήμερα ἀκόμη φέρει τό ὄνομά του.Στήν Ἑλλάδα μεταξύ ἄλλων ἔγινε ἀφορμή νά γραφοῦν ὄπερες ἀπό τούς Ἑπτανήσιους Π. Καρρέρ, Φ. Δομενεγίνη, Ι. Λιβεράλη, Ν. Μεταξά.Ἐξ αὐτῶν ἡ ὄπερα τοῦ Παύλου Καρρέρ (1856-57) ἔγραψε ἱστορία,ἀγαπήθηκε καί συγκίνησε τον λαό διώχθηκε και ἀ π α γ ο ρ ε ύ τ η κ ε  ἀπό τίς Ἀρχές και η τελευταία της παράσταση δόθηκε το  1973.

Σε τούτο το κείμενο θα σταθώ μόνο στο όνομα Μπότσαρης.Παίρνω αφορμή από [ένα απ΄ τα πολλά] μπλογκ που αρέσκονται στον αβασάνιστο,επιπόλαιο λόγο.Θα σταθώ μόνο σε ένα σημείο αυτού του μπλογκ για να δείξω όχι μόνο την υπονομευτική εντέλει λειτουργία του,αλλά και την ασχετοσύνη των συντακτών του.Το όνομα του Μ. Μπότσαρη ετυμολογείται,κατ΄ αυτούς,από τις αλβανικές λέξεις (ΠΡΟΣΕΞΤΕ: όχι αρβανίτικες,αλλά αλβανικές!) μπότα και σι  (θ΄ ασχοληθώ μ΄ αυτές αργότερα) που σημαίνουν αντίστοιχα χώμα και βροχή.Τι νόημα βγαίνει; Χωματόβροχο; Βροχόχωμα;

Δεν βγαίνει κανένα νόημα,επειδή άλλη είναι η προέλευση του αρβανίτικου επώνυμου Μπότσαρης. Αποτελεί εκτατικό υποκοριστικό του ονόματος Μπότσιος.Μπότσιος χαρακτηριζόταν ο κοντόχο-ντρος με σφριγηλή κατατομή.Σόι με Μπότσιους υπάρχει και σήμερα στη γενέτειρά μου,τον Βαρνάβα (το επίθετό τους είναι Ηλίας).Από το Μπότσιος είναι και το συνηθισμένο επώνυμο αρβανιτών Μπότσης,αλλά και Μπότσικας.

 Αυτός ο περιγραφικός χαρακτηρισμός ανθρώπων πήγασε από τη μπότσα,το μικρό αχλαδοειδές ή σφαιρικό ή στρογγυλό παγούρι που μπορεί να ήταν ξύλινο ή από κολοκύθα.Μπότσα,επίσης,ονό-μαζαν παλιότερα οι αρβανιτόφωνοι μονάδα μέτρησης (υγρών;) ισοδυναμούσα με τέσσερις οκά-δες.Προφανώς,επρόκειτο για προκαθορισμένης χρήσης δοχείο.Στο «Λεξικό Μεσαιωνικής Ελληνι-κής» του Εμμ. Κριαρά συναντάμε τη λέξη με την έννοια του εξογκώματος και πιθανή ιταλική προ-έλευση (bozza) ή [εδώ είναι όλο το ζουμί] από το βενετικό bozza,που δήλωνε δοχείο λαδιού ή κρα-σιού.Προφανώς,πρόκειται για ένα απ΄ τα πολλά λατινογενή δάνεια των αρβανίτικων,αποτέλεσμα της μακράς ρωμαϊκής επικυριαρχίας στη γη του Αρβάνου ή της περιορισμένης Ενετικής.Πιθανό-τερο,να πέρασε το δάνειο στα ελληνικά και,κατόπιν,οι δίγλωσσοι αρβανίτες να το μπόλιασαν στα αρβανίτικά τους.

Στο Λεξικό της νέας Ελληνικής του Μπαμπινιώτη  (2005,σελ. 1145) ετυμολογείται η λ. μπότα (το ψηλό,ως το γόνατο,υπόδημα) ως μεσν. προϊόν της ιταλικής λ. botta < γαλλ. botte,πιθ. < επίθ. bot "στραβός,παραμορφωμένος", γερμ. αρχής, πβ. αρχ. γερμ. butta.Και στις δύο εκδοχές (εξόγκω-μα,παραμόρφωση) αιτιολογείται η από τους αρβανιτόφωνους Έλληνες ονομασία της μπότσ[ι]ας τους που δεν διέθετε καμία σχηματική συμμετρία ή ομαλότητα. 

Ο πατέρας μου μού είχε δώσει μια άλλη ετυμολογική εκδοχή.Ότι ο χαρακτηρισμός Μπότσιος προέρ-χεται από την μπόσκα,τη γνωστή αυτοφυή αγριοκρεμμύδα (ασκέλα,επιστημονικά: σκίλλη) της υ-παίθρου.Ο κρεμμυδοειδής βολβός της μπόσκας δεν διέφερε δα,από την κολοκυθοσφαιρόμορφη μπότσ[ι]α.Με αυτήν οι αρβανίτες και με ένα κλαδί ελιάς ράντιζαν το πρωί της Πρωτοχρονιάς λέγο-ντας ευχές για υγεία και σοδειά (η ειρεσιώνη των αρχαίων Ελλήνων.Βλ. σχετικά: Η μπόσκα της Πρωτοχρονιάς).

Όπως καταφαίνεται,το Μπότσαρης είναι άρρηκτα συνυφασμένο και συμπλεγμένο με την νοο-τροπία και τους κώδικες επαφής και κατανόησης των αρβανιτών.Αυτά όλα τα διαγράφουν μονο-κοντυλιά οι δωσίλογοι υπαλληλίσκοι του εθνομηδενισμού και του γιουσουφακισμού που ρυπαίνουν με την αμορφωσιά και τον νενεκισμό τους την διαδικτυακή ζύμωση.Ανακαλύπτουν δε,τρισευτυ-χισμένοι,ανύπαρκτα αλβανικά στοιχεία εκεί που δεν υπάρχουν.

Γιάννης Βασ. Πέππας, Φιλόλογος

Μάρκος Μπότσαρης - (Δημοτικό μοιρολόι)

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΜΠΟΤΣΑΡΗ

(της Παρθένας Τσοκτουρίδου)

Ήλιε μου απ’ τα ψηλά βουνά, τι έχεις και στενάζεις;

Σύννεφο γκρίζου ουρανού, το δάκρυ γιατί στάζεις;

Βουνά πόσο μαυρίσατε, τα φύλλα μαραζώσαν

κλεφτόπουλα στα δέντρα σας διάσπαρτα ριζώσαν.

Η μέρα κλαίει τη σκλαβιά κι η νύχτα τον καημό τους

η γη κλαίει το αίμα τους που χύσαν στο πλευρό τους

δεν λάμπουν τ’ άστρα τ’ ουρανού, δεν δείχνουν τη σκιά τους

φοβούνται την κατάρα τους και την αναθεμιά τους.

Η Πούλια κι ο Αυγερινός πιαστήκαν χέρι – χέρι

να και ο άνεμος, φυσά του Θάνατου το χέρι

να μην πάρει τον Μπότσαρη, τον Μάρκο τον γενναίο

το παλικάρι το τρανό που χε η Ελλάς σπουδαίο.

Η πλάση μαυροφόρεσε – ο ουρανός το ξέρει -

κανένας δεν εμπόδισε του Τούρκου το μαχαίρι

ούτε τη σφαίρα που’ φυγε βαθιά μες την καρδιά του

το Μεσολόγγι θρήνησε με όλα τα παιδιά του.

Γενναίοι, μη λυγίζετε στον άδικο χαμό του

τιμήστε τον, φιλήστε τον στον ύστατο βωμό του

ο Μάρκος θυσιάστηκε για όλη την Ελλάδα

για την καλή τη Λευτεριά, της Δόξας τη λιακάδα.

Βουνά, μη κιτρινίζετε για το βαρύ το πλήγμα

η γη μας κομματιάστηκε κι έγινε ένα ρήγμα

η θάλασσα κι οι ποταμοί άλλαξαν τη χροιά τους

βαφτήκανε στα κόκκινα, μαύρα τα δάκρυα τους.

Δέντρα, πολύ λυγίσατε, σηκώστε τους κορμούς σας

ασήκωτα γινήκατε απ’ τους πικρούς λυγμούς σας

πέτρες μη χαρακώνεστε, μη σπάσετε κομμάτια

θα’ ρθει του Γένους λευτεριά και η χαρά στα μάτια.

Ο Μάρκος μας δεν πέθανε, ποτέ δεν θα πεθάνει

φορέστε τον, στολίστε τον της Δόξας το στεφάνι

όπως του πρέπει θάψτε τον μ’ όλα τα μεγαλεία

στείλτε του πυροβολισμούς σ’ αιθέρες κι από πλοία.

Όλοι να χαιρετήσουμε της γης μας το καμάρι

κι αφού ήρθε ο Χάροντας κι ήθελε να τον πάρει

ας τόνε πάει στο Θεό, στου ουρανού τους θόλους

εκεί όπου τους μάζεψε τους αθανάτους όλους.