Η κλόπα (παγίδα πουλιών)

 Η κλόπα

Στα παιδικά μας χρόνια είχαμε την τύχη να έρ-θουμε σε επαφή με τον παλιό κόσμο,με περα-σμένες συνθήκες και αντιλήψεις ζωής που έσβη-σαν οριστικά στα μέσα της δεκαετίας του 1970. Όπως έχω ξαναγράψει,η Μεταπολίτευση δεν α-ποτελεί μόνο ένα όριο της πολιτικής ζωής του τόπου μας,αλλά και το σημείο μετά-βασης της Ελλάδας στον σύγχρονο εξελισσόμενο κόσμο.

Θα αναφερθώ σε μία από τις παγίδες πουλιών που πρόλαβα στο χωριό μου,τον Βαρ-νάβα.Τότε,όλοι εμείς τα πιτσιρίκια του Δημοτικού,γνωρίζαμε όλα τα είδη των που-λιών.Άλλοι είχαν άριστη γνώση του θέματος (ξεχώριζαν οι: Γιώργος Κατσίκης [Λιό-λης],Στέφας Αδάμης [Τσιμπούρας] και Βαγγέλης Πέππας [Φιτζέντζος]) κι άλλοι,στους οποίους και γω,λιγότερο.Βρισκόμασταν σε στενή επαφή με την χλωρίδα και πανίδα του τόπου μας.Τα παιχνίδια μας ήταν και στην ύπαιθρο.Εξάλλου,ο Βαρνάβας τότε ή-ταν ένα πραγματικό επαρχιώτικο χωριό και όχι ένα αστικό προάστιο,όπως έχει μετα-βληθεί σήμερα.Αν αυτό φαίνεται παράξενο σε κάποιους,να τονίσω ότι,εκτός από την μία κεντρική οδική αρτηρία που ήταν ασφαλτοστρωμένη,όλοι οι εσωτερικοί δρόμοι ή-ταν χωματόδρομοι,τα δε μουλάρια και γαϊδούρια κυριαρχούσαν σε αυτούς αφήνοντας τα παχουλά κουράδια τους.Άλλη εποχή…

Στο κυνήγι των πουλιών κύριο μέσο ήταν η σφεντόνα (βέσιζα,τη λέγαμε στα αρβα-νίτικα).Δευτερευόντως χρησιμοποιούταν μια παγίδα,η κλόπα.Άριστος στις κλόπες ή-ταν ένα γειτονόπουλό μου,λίγο μεγαλύτερος,ο Παναγιώτης Πέτρου (Γάτσης,έφυγε νωρίς από κακιά αρρώστια).Η παγίδα-κλόπα απαιτούσε μια πέτρινη πλάκα και δύο ξυλαράκια (όσο το δυνατόν πιο ελαφρά,αλλά σκληρά),ένα μεγαλύτερο και ένα πιο μικρό.

Στερεωνόταν η πλάκα με το μεγαλύτερο ξυλάκι ώστε να σχηματίζει οξεία γωνία από το έδαφος.Το πιο μικρό ξυλαράκι έμπαινε ως αντιστήριγμα στο μεγαλύτερο και γύρω από αυτό σκορπιζόντουσαν σπόροι δημητριακών ή ψίχουλα ψωμιού.Το πεινασμένο πουλάκι έρχονταν να τσιμπολογήσει τα δολώματα,έμπαινε κάτω από την πλάκα, κούναγε το μικρό ξύλο με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο να χάσει την στήριξη του,να πέφτουν και τα δύο και από πάνω τους,φυσικά,να σωριάζεται και η πέτρα κατα-πλακώνοντας το  ξεγελασμένο πουλί.

Παραλλαγή πτηνοπαγίδας

Η κλόπα ήταν ιδανική παγίδα στο χιόνι.Στο λευκό φό-ντο τα δολώματα ξεχώριζαν μεγαλώνοντας το ερέθι-σμα και την πρόκληση για τα παγωμένα και τόσο αγωνιώντα για τροφή πτηνά.

Όλη η κατασκευή της κλόπας ήταν απλούστατη,αλλά χρειαζόταν μεγάλη μαεστρία και μαστοριά στο στήσι-μο.Ο δημιουργός της πρέπει να ΄ταν επιτήδειος και α-λαφροχέρης.Γι΄ αυτό,επειδή οι καταφερτζήδες ήταν λί-γοι,η κλόπα δεν είχε ευρεία διάδοση.

Η κλόπα,βέβαια,συναντιόταν και σε άλλα μέρη (λογικά,θα υπήρχε σε όλη την Ελλά-δα.Στο Μιχαλίτσι των Τζουμέρκων την έλεγαν μπάτα.).Στα χωριά του Τυμφρηστού λεγόταν πετροπαγίδα.Διαβάζουμε γι΄ αυτήν στο όμορφο ιστολόγιο Φθιωτικός Τυμφρηστός (http://fthiotikos-tymfristos.blogspot.gr/2011/12/blog-post_9942.html?spref =fb): 

Οι παγίδες των πουλιών σε παλιό-τερες εποχές,για τα παιδιά της υπαί-θρου δεν ήταν απλά ένα παιχνίδι που περνούσαν τις ώρες τους,τα καλο-καίρια,αλλά έπαιζαν και το ρόλο της ωφελιμότητας του κυνηγιού για βιο-ποριστικούς λόγους.

Τρία ήταν τα είδη των παγίδων που χρησιμοποιούσαν παλιά τα παιδιά της ε-παρχίας για να πιάνουν τα πουλιά: Η πετροπαγίδα,η ξυλοπαγίδα και το τε-νέλι.

Η πετροπαγίδα ή τσάκα αποτελούνταν από δυο πέτρες,μια πλακουδερή,την πλάκα,και μια τετράγωνη,το αντιστύλι,από τρία ίσια ξυλαράκια και από ένα πιο κοντό,πελεκημένο ή καμωμένο από σχισμένο καλάμι.Αυτό το τελευταίο το λένε σοφιλιαστάρι επειδή μ’ αυτό σοφιλιάζεται,δηλαδή στήνεται η παγίδα και πάνω σ’ αυτό ακουμπούσαν τα άλλα τρία ξυ-λαράκια.Αφού διάλεγαν το μέρος που θα έστηναν την τσάκα,έστρωναν στην κατάλληλη θέση τις δυο πέτρες και ανασήκωναν την πλάκα σε λοξή θέση.Ακουμπούσαν στην κόψη της τετράγωνης πέτρας,με μικρή κλίση,το σοφιλιαστάρι και στην κορυφή του τοποθετού-σαν το πρώτο ξυλαράκι,έτσι που να κρατούσε ανασηκωμένη την πλάκα.Δεν άφηναν το χέρι τους από το σοφιλιαστάρι αν δεν έβαζαν και στην κάτω άκρη του και τα δυο άλλα ξυλαράκια ακτινωτά,ώστε να ακουμπούν αντίστοιχα στα πλάγια της πλάκας,προς τη βάση της.Έτσι στήνονταν  η παγίδα.

Για δόλωμα σκορπούσαν σπυριά δημητριακών κάτω από την πλάκα.Μερικές φορές έ-σκαβαν από κάτω μια λακούβα για να πιάσουν ζωντανό το πουλί.Συμπληρωματικά,κρε-μούσαν κι από πάνω μια ακρίδα,με ανοιγμένα φτερά,ή ένα σκουλήκι για ζωντανό δόλω-μα.Δίπλα στην παγίδα έστηναν και το πόστο που ήταν μια μακρουλή πέτρα ή ένα ξύλο μπηγμένο στο έδαφος,για να καθίσει το ανυποψίαστο πουλί.Απ’ αυτή τη θέση το πουλί μόλις έβλεπε το δόλωμα χυμούσε για να χορτάσει την πείνα του.Τρώγοντας όμως λαί-μαργα,όλο και κάποιο από τα ξυλαράκια θα σκουντούσε απρόσεχτα με αποτέλεσμα να πέσει η πλάκα και να πιαστεί. …

Ετυμολογία

Η λέξη κλόπα προέρχεται από το ρήμα κλέπτω (κλοπή,κλοπιμαία.Η ρίζα του ρή-ματος είναι ΚΛΕΠ.Διαθέτει ικανή εννοιολογική έκταση.Κατά τους Liddell & Scott μά-λιστα,στους χρόνους του Ομήρου η κλοπή ως και η πειρατεία δεν εθεωρούντο άτιμα έργα,αποδιδόμενα εις τους ήρωας,και εις αυτούς τους θεούς,οίον εις τον Ερμήν, Ιλ. Ω 24).Ο κλέφτης,φυσικά,δεν ήταν παρά το κάθε αθώο πουλάκι που έπεφτε θύμα της πείνας του και της πανουργίας των αδίστακτων πιτσιρίκων.Απ΄ τα αρκετά παράγωγα του ρ. κλέπτω (κλέπτις,κλεπτήρ,κλεπία,κλέμμα κ.λπ.) ξεχωρίζω και στέκομαι στο αρ-σενικό ουσιαστικό κλωψ.Απ΄ αυτό προέρχεται η (λέξη) κλόπα των αρβανιτοφώνων Ελλήνων.

κλώψ     ουσιαστικό     Γένος: αρσενικό

                   ὁ κλώψ                  

           τοῦ κλωπός         

   τῷ κλωπί  

            τόν κλῶπα          

   (ὦ) κλώψ  

                                      οἱ κλῶπες                                    

                                 τῶν κλωπῶν                              

                              τοῖς κλωψί / κλωψίν                           

                                τούς κλῶπας                              

(ὦ) κλῶπες

Αιτ. Ενικού: κλῶπα (Κλιτικό Αρχαίας), Αρχική - Ριζική: κλέπτω < αρχ. < ΙΕ *klep- "κρύβω, κλέβω"

Η αιτιατική Ενικού αυτού του αρχαίου αρσενικού ουσιαστικού ταυτίζεται κιόλας ηχη-τικά/ακουστικά με το θηλυκό όνομα της πτηνοπαγίδας των Αρβανιτών.Αξίζει να πα-ρατηρήσουμε ότι η παγίδα (κλόπα=ο κλέφτης) ετεροπροσδιορίστηκε ονοματικά απ΄ τους χρήστες της.Δεν χαρακτηρίστηκε,δηλαδή,ο σαγηνευτικός μηχανισμός απ΄ την ί-δια του την κατασκευή,αλλά απ΄ το θήραμά του! Δεν ξέρω αν αυτό έχει σημασία και ποια...
Και για την πτηνοπαγίδα - κλόπα,όπως καταφαίνεται,οι Αρβανίτες (αυτοί οι ακρινοί Ηπειρώτες Έλληνες) χρησιμοποιούσαν μιαν ελληνική λέξη-ρίζα γελοιοποιώντας άλλη μια φορά όλα αυτά τα γιουσουφάκια που αποπειρώνται να τους εμφανίσουν εκτός του ελληνικού σώματος.Αλήθεια,ποιος απ΄ αυτούς τους κωμικούς ανθέλληνες δύναται να αναλύσει εννοιολογικά,γλωσσολογικά και ιδεολογικά (και) την κλόπα των Αρβανιτών εκτός του Ελληνικού νοείν και είναι;

Γιάννης  Βασ. Πέππας, Φιλόλογος - Συγγραφέας

Διαβάστε ακόμα:

Δαιμόνια και ξωτικά στην λαϊκή αντίληψη των Ελλήνων Αρβανιτών

Το "λις" στο αρβανίτικο φούντι και η φηγός της αρχαίας Δωδώνης

Η πρωτοτρύγητη σοδειά