Γκρούα=γυναίκα

 Πριν ασχοληθώ με τη λέξη γκρούα,οφείλω να τονίσω ότι στην κοινωνία των αρβανιτών η γυναίκα έχαιρε εκτιμήσεως.Η σύζυγος απεκαλείτο ζώνια,που σήμαινε κυρά,δέσποινα,οικοδέσποινα,ακόμα και αφέντρα.Ήταν το θηλυκό του ζοτ,που εκτός από κύριος,αφέντης,(οικο)δεσπότης σήμαινε και θεός.Μερικές φορές ο θεός αποδίδεται και ως ινζότ.Ανιχνεύουμε εδώ το αρχαίο Ζευς (γεν.:Ζην-ός) οπότε ζώνια δεν είναι παρά η Διώνη,η θηλυκή ηγέτιδα δύναμη,το αντίστοιχο του Διός.

Μερικοί ανόητοι και άσχετοι βέβαια,υποβιβάζουν την κοινωνική θέση της αρβανίτισας,παρουσι- άζοντάς την ως έρμαιο των αντρών.Η κοινωνία των αρβανιτών ήταν κατά βάση πατριαρχική και δομημένη ως προς τα γένη (φάρες) κάτι που σαφώς αντανακλά την σύνθεση των αρχαιοελληνικών πόλεων με τις φυλές.Αν αναφερθούμε στους Χάονες δε,τους προγόνους των αρβανιτών,διαφέρουν όχι μόνο απ΄ τους άλλους Ηπειρώτες,αλλά κι απ΄ όλους τους Έλληνες μιας και η πολιτική τους οργάνωση δεν στηρίχθηκε ποτέ ούτε στη βασιλεία (αβασίλευτους τους χαρακτηρίζει ο Θουκυδίδης Β 80,5 κ.ά.Αβασίλευτους χαρακτηρίζουν οι πηγές τους αρβανίτες που απ΄ τον 14ο αι. κατέβαιναν στο Νότο,λόγω της χαλαρής υποτέλειάς του στα Βυζαντινά σκήπτρα),ούτε στην ολιγαρχία-τυραννία,ούτε στη δημοκρατία,αλλά σε ένα μοναδικό,όσο και ιδιότυπο σύστημα βασισμένο στις οικογενειακές, συγγενικές σχέσεις,αυτό που σήμερα λέμε σόι.Καταλαβαίνουμε έτσι την προσήλωση των αρβανιτών στις φάρες.

Δεν θα πούμε ότι η αρβανίτισα ήταν ισότιμη του ανδρός,αλλά ούτε και υποδεέστερη.Σήμερα με αναπτυγμένο το κίνημα του φεμινισμού και πλήρη την ανάπτυξη των ατομικών δικαιωμάτων είναι δύσκολο να κατανοήσουμε το ρόλο και τη λειτουργία της αρβανίτισας ζώνιας μέσα στον ιεραρχικά και αξιακά δομημένο κόσμο της.Η νέα γυναίκα,η ανύπαντρη,η κοπελιά,η κορασίδα δεν λεγόταν ποτέ γκρούα,αλλά βάιζα.Έχουμε έτσι ένα πρώτο χαρακτηριστικό της έννοιας της γκρούας,το ηλικι- ακό και δευτερευόντως το αν είχε κάνει δικιά της οικογένεια.Όταν γεννιόταν ένα κοριτσάκι και για τα πρώτα χρόνια της ζωής του το φώναζαν τσουπ (τσούπα).Όταν οι γονείς έφταναν τα 40,πολύ περισσότερο τα 50 χρόνια,τα παιδιά τους τους αποκαλούσαν γέρο και γριά.Η προσφώνηση αυτή δεν είχε τίποτα το απαξιωτικό,αντίθετα ξεχείλιζε από σεβασμό.

Η λέξη γκρούα προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη γραύς,κι αυτή παράγεται από το γέ- ρων.Τα ονόματα αυτά δεν προσδιόριζαν μόνο ηλικιωμένους ανθρώπους,αλλά είχαν και επιθετική σημασία,δηλώνοντας το παλιό και το αξιοσέβαστο.Έτσι,η λέξη γραύς σημαίνει παράλληλα και το επικάθισμα,τον αφρό,το εκλεκτό τμήμα δηλαδή.Με αυτή την έννοια απαντάται η λέξη και στον Πλάτωνα και στον Αριστοτέλη.Από δω εξάλλου,και το γέρας (=βραβείο) και η γερουσία,το σώμα σεβαστών ηγετών.Πρέπει να πούμε ότι από τον Όμηρο η έννοια του γέροντος αποκτά ήδη πολιτι- κή σημασία,υποχωρώντας το ηλικιακό γνώρισμα.

Ομόρριζα και ταυτόσημα θεωρούνται τόσο τα Σανσκριτικά garam,gara όσο και τα Παλαιογερμα- νικά gra,grawer,grau.

Τα αρχαιοελληνικά λοιπόν,μας διασαφίζουν τη γκρούα των αρβανιτών: η ώριμη,άξια σεβασμού σύζυγος και μητέρα.

Η φωτογραφία από το θαυμάσιο λεύκωμα Θύμησες Πολυδενδρίου [Αττικής] 2003.

Γιάννης Βασ. Πέππας, Φιλόλογος-Συγγραφέας