Ζευγάρια Αρβανιτών στα Ψαχνά,1919

ΖΕΥΓΑΡΙ ΜΕ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΕΝΔΥΜΑΣΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΨΑΧΝΩΝ ΚΑΣΤΕΛΑΣ.

ΕΛΕΝΗ & ΚΩΣΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Η ΝΥΦΙΚΗ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΕΙΝΑΙ ΜΕΤΑΞΩΤΗ ΜΕ ΧΕΙΡΟ- ΠΟΙΗΤΗ ΔΑΝΤΕΛΑ.ΤΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΝΥΦΗΣ (ΚΛΗΔΟΤΗΡΙΑ,ΦΛΟΥΡΙΑ,ΜΕΝΤΑΓΙΟΝ ΚΑΙ ΣΚΟΥΛΑΡΙΚΙΑ) ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΑΜΠΡΟΥ (ΡΟΛΟΪ ΜΕ ΑΛΥΣΙΔΑ),ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ.

Ανάρτηση της συνεργάτιδός μου κ. Γεωργίας Καλαβρέτζου στην ομάδα μου «Αρβανίτες»,στις 10 Μαΐου 2014.

Σημείωση ΓΙΑΝΝΗ ΠΕΠΠΑ:  Ο άνδρας είναι ντυμένος με τη διάδοχη της φουστανέλας ενδυμασία,πριν καθιερωθούν "τα φράγκικα" [σακάκι-παντελόνι].Το πάνω μέρος λεγόταν κε- μίσε και στην Αττική δεν "άνοιγε" προς τα κάτω [όπως στη φωτό].Η φορεσιά αυτή επέζησε ως τον πόλεμο του ΄40.  ‎

     Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΨΑΧΝΩΝ 

Η ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΣΗΜΗ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ ΨΑΧΝΑ - ΜΕΣΣΑΠΕΙΩΝ ΕΥΒΟΙΑΣ ΒΡΙ- ΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΑΡΙΘΜΟΣ 80,ΤΗΣ 28ης ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1836. ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΣΕΙ Ο ΚΑΤΑΞΙΩΜΕΝΟΣ ΣΥΜΠΟΛΙ- ΤΗΣ ΜΑΣ,ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΣΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ «ΣΕΛΙΔΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ Ι- ΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΨΑΧΝΩΝ»,ΤΟ 1835,ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΤΩΝ ΨΑΧΝΩΝ  ΥΠΑΡΧΕΙ  ΜΕ ΠΛΗΘΥΣΜΟ 324 ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ .ΤΗΝ 24 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1837,Η ΕΔΡΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΕΣΣΑΠΙΩΝ ΜΕΤΑΦΕΡΕΤΑΙ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΣΤΕΛΛΑ ΣΤΑ ΨΑΧΝΑ ΓΙΑ ΝΑ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΕΙ ΤΟΝ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΡΟΛΟ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ.

ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ,ΠΩΣ Η ΠΟΛΗ ΜΑΣ ΑΠΕΚΤΗΣΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ «ΨΑ- ΧΝΑ».ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΟΥΣ ΣΥΜΠΟΛΙΤΕΣ ΜΑΣ ΕΧΩ ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΕΙ ΔΥΟ ΕΚΔΟΧΕΣ ΟΙ ΟΠΟΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΑΠΟ ΓΕΝΙΑ ΣΕ ΓΕΝΙΑ.

Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΜΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΤΣΑΜΗΣ ΜΑΣ ΕΛΕΓΕ ΟΤΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ «ΨΑΧΝΑ» ΠΡΟΗΛ- ΘΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΦΟΡΗ ΚΟΙΛΑΔΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΕΙ ΤΗΝ ΠΟΛΗ.ΠΛΟΥΣΙΟ ΜΑΛΑΚΟ ΨΑΧΝΟ ΧΩΜΑ.

Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΜΟΥ Ν. Γ. ΓΑΤΣΗΣ ΜΟΥ ΕΛΕΓΕ,ΟΠΩΣ ΤΟ ΕΙΧΕ ΑΚΟΥΣΕΙ ΚΑΙ ΑΥΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΔΑΣΚΑΛΟΥΣ ΤΟΥ,ΟΤΙ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟ- ΧΗΣ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΣΤΡΙ ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΝΤΑΝ ΣΘΕΝΑΡΑ ΣΤΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ, ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΟΥΝ ΤΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΤΟΥΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑ,ΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.

ΚΑΠΟΙΑ ΣΤΙΓΜΗ,ΟΤΑΝ ΟΙ ΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΕΣ ΟΙ «ΧΑΡΑΤΖΙΔΕΣ» ΤΟΥ ΠΑΣΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΑΣ ΠΗ- ΓΑΝ ΝΑ ΕΙΣΠΡΑΞΟΥΝ ΤΟΥΣ ΕΤΗΣΙΟΥΣ ΦΟΡΟΥΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ,ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΙ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΜΕΝΑΝ ΜΕ ΤΑ ΟΠΛΑ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΙΣΜΕΝΟΙ ΝΑ ΔΩΣΟΥΝ ΕΝΑ ΤΕΛΟΣ ΣΤΟ ΔΥΣ- ΒΑΣΤΑΚΤΟ ΧΑΡΑΤΣΙ.Η ΕΝΕΔΡΑ ΗΤΑΝ ΚΑΛΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΕΝΗ.ΟΤΑΝ ΠΛΗΣΙΑΣΑΝ ΟΙ «ΧΑΡΑ- ΤΖΙΔΕΣ» ΑΚΟΥΣΤΗΚΕ ΜΙΑ ΦΩΝΗ "ΧΤΥΠΑΤΕ ΣΤΟ ΨΑΧΝΟ,ΣΤΟ ΨΑΧΝΟ ΟΡΕ" ΚΑΙ ΕΝΝΟ- ΟΥΣΑΝ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΠΟΔΙΟΥ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΤΟ ΓΟΝΑΤΟ,ΤΟ ΜΠΟΥΤΙ.ΣΤΗ ΣΥ- ΝΕΧΕΙΑ ΑΙΧΜΑΛΩΤΙΣΑΝ ΤΟΥΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΥΣ ΤΟΥ ΠΑΣΑ ΚΑΙ ΖΗΤΗΣΑΝ ΛΥΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥΣ.ΤΟ ΣΚΗΝΙΚΟ ΑΥΤΟ ΕΠΑΝΑΛΗΦΘΗΚΕ ΑΡΚΕΤΕΣ ΦΟΡΕΣ ΚΑΙ Η ΦΡΑ- ΣΗ «ΧΤΥΠΑΤΕ ΣΤΟ ΨΑΧΝΟ»,ΕΓΙΝΕ Ο ΦΟΒΟΣ ΚΑΙ Ο ΤΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ.ΚΑΝΕΝΑΣ ΦΟΡΟΕΙΣΠΡΑΚΤΟΡΑΣ ΔΕΝ ΗΘΕΛΕ ΝΑ  ΠΑΕΙ  ΣΤΟ «ΨΑΧΝΟ» ΝΑ ΖΗΤΗΣΕΙ ΤΟΥΣ ΦΟΡΟΥΣ.
       Πηγή:  http://psahnaevia.blogspot.gr/

          Λίγη ακόμα ιστορική αναδρομή

Η ιστορία αρχίζει όταν η Εύβοια έπεσε στα χέρια των Βενετσιάνων.

Το "Βασίλειο του Νεγρεπόντε",όπως ονομάστηκε η Εύβοια αποτελούσε αξιόλογο διαμετακομιστικό κέντρο προϊόντων.

Οι κάτοικοί της απολάμβαναν μια σχετική αυτοδιοίκηση και ζούσαν με μια σχετική άνεση,παράλ- ληλα με μια ισχυρή κοινωνική τάξη των ευγενών της Δύσης που άκμαζε.

Στην Εύβοια συνυπήρχαν δύο χριστιανικοί πληθυσμοί,ο ορθόδοξος και ο καθολικός,μάλιστα από το 1261 η Χαλκίδα,λόγω της ανακατάληψης της Κωνσταντινούπολης από τους Βυζαντινούς,ήταν έδρα του λατινικού πατριαρχείου της Ανατολής.

Από τις αρχές του 14ου αιώνα οι Τούρκοι προσπαθούσαν να καταλάβουν την Εύβοια,το 1392,ο τουρ- κικός στόλος χτύπησε τη Χαλκίδα,ενώ ταυτόχρονα οι Καταλανοί λεηλατούσαν τη Νότια Εύβοια.

Το 1402 έγινε πρόσκληση των Αρβανιτών στη Νότια Εύβοια.Οι Βενετοί καλούσαν όποιον Αρβανίτη είχε άλογο να εγκατασταθεί με την οικογένειά του στην περιοχή,του έδιναν καλλιεργήσιμη γη,ισό- βια φοροαπαλλαγή,με τον όρο να υπερασπιστούν το νησί όταν αυτό θα ήταν απαραίτητο.Το 1425 πέρασαν τα στενά του Ευρίπου οι πρώτες 300 οικογένειες Αρβανιτών με τα ζώα τους.

Το 1415 οι Τούρκοι επιτέθηκαν στη βόρεια Εύβοια,αλλά η αντίσταση ήταν σθεναρή.Από το 1445, ξανάρχισαν ισχυρότερες οι τουρκικές επιδρομές,ταυτόχρονα είχε ξεσπάσει επιδημία πανούκλας.

Τον Ιούνιο του 1470 μ.Χ ήταν το μοναδικό σχεδόν τμήμα της Ελλάδας που δεν είχε πέσει στα χέρια των Οθωμανών.Τουρκικός στόλος 300 πλοίων,με 60-70.000 άνδρες εισέπλευσε στο Νότιο Ευβοϊκό και αγκυροβόλησε δίπλα στη σημερινή συνοικία της Χαλκίδας,Βούρκο.Στις 18 Ιουνίου έφθασε ισχυρό τουρκικό στράτευμα με επικεφαλής τον ίδιο το Μωάμεθ τον Πορθητή.Οι υπερασπιστές της Χαλκί- δας,αν και μειονεκτούσαν αριθμητικά,απόρριψαν τους όρους παράδοσης του Μωάμεθ.

Όταν τελικά μετά από στενή και ανελέητη πολιορκία η Χαλκίδα λύγισε,γνώρισε μια από τις μεγαλύ- τερες σφαγές της ιστορίας.Πάνω από το 90% του πληθυσμού της Εύβοιας εξολοθρεύτηκε από Τούρ- κους και πανούκλα.

Για να μη μείνει η γη ακαλλιέργητη,οι Τούρκοι μετακίνησαν και αυτοί με τη σειρά τους ορθόδοξους πληθυσμούς από την Ήπειρο που η καλλιεργήσιμη γη ήταν λιγοστή.Η Εύβοια μετονομάστηκε σε Πασαλίκι του Ευρίπου,το οποίο είχε στη δικαιοδοσία του τη Θήβα και την Αθήνα,όπου υπήρχαν επί- σης χωριά που μιλούσαν Αρβανίτικα.

   Πηγή: Ρίζες Ελλήνων-Ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδας (εκδόσεις Πήγασος).

1919 - ΖΕΥΓΑΡΙ ΜΕ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΕΣ ΦΟΡΕΣΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΕΛΛΑΣ.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑ ΤΟ ΓΕΝΟΣ ΚΕΡΑΜΙΔΑ

Η μετοίκηση σύμφωνα  με προφο- ρικές πηγές έγινε γύρω στα 900 μ.Χ.. Η επιλογή του χώρου έγινε με κρι- τήρια επιβίωσης και στρατηγικής.Ο λόφος του Προφήτη Ηλία (αρχαία Μεσσαπία)  δεν παρείχε την ασφά- λεια που είχαν ανάγκη οι κοινωνίες στα χρόνια εκείνα.Απεναντίας,το Καστρί ήταν ιδανικό μέρος,γιατί ή- ταν δυσπρόσιτο,κακοτράχαλο,αλλά και δυνατό στρατηγικό σημείο.Ο ε- πιβλητικός λόφος δέσποζε στην πε- ριοχή και επόπτευε περιμετρικά το μεγαλύτερο κομμάτι της κεντρικής Εύβοιας.

Το αρχικό φρούριο ήταν βυζαντινό. Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας (13ος -14ος αιώνας) ενισχύθηκε με δεύτερο τείχος,ασβεστόκτιστο,και πάχος περίπου 1 με 1.5 μέτρο.Η εί- σοδος ήταν  στο βόρειο τείχος.  

Γύρω από το Φρούριο αναπτύχθηκε  οικισμός,«τα ΠαλιόΨαχνά».Ο περι- ηγητής που θα περάσει από εκεί θα ανακαλύψει λείψανά του και θα α- ναρωτηθεί μέχρι πότε θα υπάρ- χουν αυτά και ποιες γενιές ακόμη θα τα βλέπουν για να τους «μαρ- τυρούν» την μεσαιωνική ιστορία του τόπους τους.Ευτυχώς που υπάρχουν κάποιοι φωτισμένοι Ψα- χνιώτες,κυρίως καθηγητές,που μεταλαμπαδεύουν στους μαθητές του Γυμνασίου την ιστορία και την αγάπη για τον τόπο μας.

Κατά την διάρκεια της Βενετοκρατίας η οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής άκμα- σε.Το εμπόριο άνθισε,οι κάτοικοι απολάμβαναν μια σχετική ειρήνη,αν και υπόδουλοι στους Ενε- τούς,ζούσαν καλά και δεν φανταζόντουσαν ότι ο τουρκικός ζυγός δεν θα αργούσε να έρθει.

Το Φρούριο καταστράφηκε το 1470 από τους Τούρκους.Προηγήθηκε η κατάληψη της Χαλκίδας τον Ι- ούνιο του ίδιου έτους.Το Καστρί αντιστάθηκε σθεναρά,αλλά όπως μας διδάσκει η ιστορία,ο προδότης και η προδοσία γράφουν την τελευταία παράγραφο.

Η δασκάλα μας,Σούλα Γατσή,που πλέον δεν υπάρχει στη ζωή,μας έλεγε ότι «το Καστρί λύγισε έ- πειτα από προδοσία μια γριάς τσιγγάνας.Η τσιγγάνα γνώριζε μυστικά υπόγεια περάσματα και τυ- φλωμένη από το συναίσθημα της εκδίκησης και της λάμψης των χρημάτων,βοήθησε τους Τούρκους να καταλάβουν το "κάστρο".Επειδή μου αρέσει να μιλάω με τους γεροντότερους της περιοχής,προ- σφάτως έμαθα και μια άλλη εκδοχή (προϊόν προφορικής παράδοσης) για τον τρόπο με τον οποίο οι Τούρκοι κατέλαβαν το φρούριο.Ο κ. Γεώργιος Α. Μπισμπικόπουλος  μου είπε,όπως ακριβώς του τα έ- χει πει η προγιαγιά του η Φωτούλα Ε. Σπυροπούλου,η οποία είχε γεννηθεί στα «παλιοψαχνά»,ότι όντως η προδοσία έγινε από μια γριά,η οποία αψήφησε τον κίνδυνο και βγήκε από το  φρούριο να πάρει νερό από την βρύση του «Σαρδέλη».Την  έπιασαν οι Τούρκοι και δειλή καθώς ήταν τους είπε «ότι αν της χάριζαν τη ζωή,θα τους έλεγε τον τρόπο για να καταλάβουν το κάστρο».Οι Τούρκοι συμ- φώνησαν,της έταξαν χρυσές λίρες και αυτή τους συμβούλεψε να τοποθετήσουν μεγάλο κανόνι στο απέναντι βουνό,την Κουκουβάιζα.Από αυτό το σημείο χτυπήσαν ακριβώς το αδύνατο σημείο του φρουρίου (Αμπουργιά),το οποίο δεν ήταν ορατό εξωτερικά των τειχών.Η σφαγή ήταν ανελέητη.Λί- γοι κατάφεραν να διαφύγουν.Η γριά ούτε χρυσές λίρες απέκτησε,ούτε τη ζωή της εξασφάλισε.Οι Τούρκοι την σούβλισαν ζωντανή.

Πηγή:  http://psahnaevia.blogspot.gr/