Η Άλβανος του 1376,ένα άγνωστο ντοκουμέντο.

Η Άλβανος του 1376,ένα άγνωστο ντοκουμέντο.

Το επίθετο επιτάφιος-α-ο αναφέρεται σε κάθε τι που τοποθετείται πάνω σε τάφο.Φυσικά έτσι λέγεται και το γνωστό κουβούκλιο που περιφέρεται κάθε Μ. Παρασκευή στους ναούς μας,αφού πρώτα στο- λιστεί.Με το ίδιο επίθετο ονοματίζονται υλικά μέσα που για διάφορους λόγους έμπαιναν πάνω στο κου- βούκλιο του επιταφίου,αυτά μπορεί να ήσαν από χαρτί,από ξύλο,από ύφασμα και άλλα υλικά.

Επιτάφιο υφασμάτινο στόλισμα

Οι υφασμάτινοι επιτάφιοι στα Βυζαντινά χρόνια παρουσίαζαν εξαιρετική τέχνη και τεχνική.Κάποια από αυτά αποτελούν αριστουργήματα των διαφόρων ειδών της κεντητικής τέχνης.Με μεταξωτή κλωστή,κυρίως γυναίκες,αλλά και άντρες αποτύπωσαν σε αυτά τα υφάσματα σκηνές απ' τη ζωή του Χριστού.Οι δημιουργοί τους κατά κανόνα υπέγραφαν τις επιτάφιες δημιουργίες τους,παραδί- δοντάς μας σήμερα πλούσιες και ποικίλες πληροφορίες για την εποχή τους,γιατί δεν έβαζαν μόνο το όνομά τους,αλλά και ένα σωρό άλλα στοιχεία που οι ίδιοι επέλεγαν,παρέχοντάς μας έτσι απρό- σμενες πηγές για την εξέταση του παρελθόντος.

Σ' ένα υφασμάτινο επιτάφιο του 1376 από το Μπεράτι (Κατερίνα Κορρέ-Ζωγράφου,Το άτομο μέσα από τις κεντητές υπογραφές των Μεταβυζαντινών & Νεοελληνικών χρόνων) μας φανερώνεται μια πολύ χρή- σιμη,ίσως και εκρηκτική,πληροφορία.Έγραφε ο δημιουργός της: «…διά χειρός Γεωργίου του Αριανίτη και χρυσοκλαβάρη (χρυσοκεντητή),επί της αυθεντίας των υψηλοτάτων αυθεντών Σερβίας και Ρωμανίας και πάσης Αλβάνου,δι΄ εξόδου  και κόπου του πανιερωτάτου επισκόπου Καλλίστου Γλαβενίτζης (περίπου η ση- μερινή Βουλγαρία) και Βελεγράδων (σημερινό Βελιγράδι)».

Στην υπογραφή λοιπόν έχουμε για πρώτη φορά τον γεωγραφικό προσδιορισμό η Άλβανος.Στα 1376 είχε καταρρεύσει το Δεσποτάτο της Ηπείρου και η περιοχή είχε παραδοθεί στους Σέρβους από τους αδύνα- μους συνεχιστές της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.Στο δεύτερο μισό του 14ου αιώνα ηγεμόνευσαν στην Ήπειρο τρείς Σέρβοι τσάροι.Στα 1376 διοικούσε ο δεύτερος,ο Θωμάς ο Β΄ Πρελούμπος,συναντώμενος και ως Πρελιούμποβιτς (Preljubovic).Γι' αυτό και στην υπογραφή αναφέρονται αυθέντες (πληθυντικός).Εν- νοούνται τόσο ο αυτοκράτορας,όσο και ο τοπικός τσάρος.Έχουμε σαφή την απόδειξη ότι το Χριστιανορ- θόδοξο στοιχείο παραμένει ακόμα στη περιοχή ακμαίο,ίσως και το ισχυρότερο.Βέβαια στην ευρύτερη αυ- τή επικράτεια συνυπάρχουν όχι υπό ειρηνικές συνθήκες,αλλά συμβατικές,Έλληνες,Σέρβοι,διάφοροι Λα- τινογενείς (που διεκδικούν τον Χώρο για τα Λατινικά βασίλειά τους,όπως Βενετία,Οτράντο κ.λπ.) και διάφορα ακαθόριστα φύλα που διαμένουν στην περιοχή.Όλοι αυτοί καλύπτονται από το γεωγραφικό όρο κάτοικοι της Αλβανίας.Η περιοχή είχε αναφερθεί παλιότερα από Βυζαντινούς συγγραφείς στο ουδέ- τερο (Άρβανον,Άλβανον,Άρβανα ή Άλβανα).

Το Δεσποτάτο της Ηπείρου από το 1315 έως το 1358

Στο επιτάφιο του Μπερατίου συναντάμε για πρώτη φορά,(όσο εγώ τουλάχιστον γνωρίζω) θηλυκό προσδιορισμό.Παρεμπιπτόντως, η Αλβανή ήταν περιοχή του Λατίου,κατά τον Διονύσιο Αλικαρνασσέα (Ρωμαϊκή Αρχαιότητα βιβ. 14,κεφ. 8),η οποία κατετράφη υπό των Κελτών και μας πληροφορεί ότι η Τυρ- ρηνία και η Αλβανή ήσαν φιλάμπελοι,έδιναν καλό κρασί με λίγο κόπο (βιβ. 1, κεφ. 37).

Ο παράγωγος χαρακτηρισμός αλβανός ή αλβανίτης ή αρβανίτης δεν αποδίδει εθνική ταυτότητα,αλλά γεωγραφική καταγωγή.Υπό τον όρο αυτό υπάρχουν στα χρόνια εκείνα άσχετοι μεταξύ τους λαοί,δια- φορετικής εθνοφυλετικής σύστασης και εν πολλοίς εχθρικοί μεταξύ τους.Μέσα σε αυτήν την απίθανη σύγχυση,την ανθρώπινη σαλάτα,υπάρχουν και οι απροσδιόριστης προέλευσης Αλβανοί.Όταν θα επι- κρατήσει το Οθωμανικό Ιμπέριουμ εκεί,θα ξεκινήσει και το ξεδιάλεγμα όρων,λέξεων,εθνοτήτων,συνει- δήσεων και πεποιθήσεων.

Οι Έλληνες του Αρβάνου,Χριστιανοί Ορθόδοξοι,γηγενείς Ηπειρώτες,ως Αρβανίτες ασφυκτιούν στην κα- τακτημένη κοιτίδα τους από πλημμυρίδα αλλόφυλων,και μάλιστα Μουσουλμάνων,και κατευθύνονται προς το Νότο.Αν δεν ένιωθαν Έλληνες δεν θα είχαν λόγο να παραμείνουν σε αυτή την αρχική τους περιοχή,η οποία σταδιακά πέρασε από το Βυζαντινό [Ελληνικό] σκήπτρο στα χέρια άλλων,καθισταμένη έτσι εχθρικός δυσάρεστος χώρος για το ντόπιο πανάρχαιο Ελληνικό στοιχείο.Ένα μικρό δείγμα της ανα- μπουμπούλας που δέσποζε τότε σε αυτά τα μέρη είναι και τούτο: Το 1337 ο Ανδρόνικος Γ΄,αυτοκράτωρ του παραπαίοντος θνήσκοντος Βυζαντίου,έφτασε στη βόρεια Ήπειρο με ένα στρατό που εν μέρει ήταν συγκροτημένος από 2000 Τούρκους που τους είχε παράσχει ο σύμμαχός του,Ομούρ του Αϊδινίου.Είχαν αναφερθεί ταραχές στις περιοχές του Βερατίου και των Κανίνων ως συνέπεια των επαναλαμβανόμενων επιθέσεων των Αλβανών.Ο Ανδρόνικος νίκησε τους Αλβανούς και έστρεψε την προσοχή του στο Δεσπο- τάτο.Ο Έλληνας (ή όχι;) Βυζαντινός αυτοκράτορας για να καταπνίξει την ασυδοσία ακαθόριστων Αλβα- νών φυλάρχων στο Μπεράτι στέλνει εναντίον τους σώμα και από 2.000 Τούρκους.

Χάος…

Εδώ,η μελέτη της κ. Κορρέ: 

Γιάννης Β. Πέππας,Φιλόλογος