Μια συμπύκνωση του βιβλίου "Αρβανίτες" του Κ. Μπίρη

Αρβανίτες, οι Δωριείς του νεότερου Ελληνισμού

Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Μπίρη (1960),από το 1350 μ.Χ. έως το 1418 μ.Χ.,81.200 Αρβανίτες,μισθοφόροι στρατιώτες και οι οικογένειές τους,εγκαταστάθηκαν σε ελληνικές περιοχές,μετά από προσκλήσεις Βυζαντινών αυτοκρατόρων και δεσποτών (Δυναστεία των Παλαιολόγων),Καταλανών και Βενετών.Η ιστορία των αρβανι-τών ή αλβανιτών ξεκινά από τις Ελληνικές περιφέρειες της Αλβα-νιτίας (=χοντρικά,ο χώρος της Βόρειας Ηπείρου) του 13ου αιώνα. Όταν δημιουργήθηκε το Δεσποτάτο της Ηπείρου στις αρχές του 13ου αιώνα,οι Τουρκαλβανοί/Σκιπετάρ (ΤΣ) μισθοφόροι στρατιώτες πολεμούσαν με το μέρος της Ηπείρου εναντίον των Σλάβων και των Βενετών.Σε αντάλλαγμα των υπηρεσιών που προσέφεραν οι ΤΣ κατά τη διάρκεια των στρατιω-τικών επιχειρήσεων,η αλβανική αριστοκρατία πήρε σημαντικούς αυλικούς τίτλους και προνόμια.

Οι ΤΣ αριστοκράτες,τοποθετούνταν επικεφαλής πολλών περιοχών,διαβρώνοντας έτσι,σταδιακά,το παλιό βυζαντινό διοικητικό σύστημα.Από παραδοσιακοί πατριαρχικοί αρχηγοί μεταλλάσσονταν σε άρχοντες.Το καινούργιο καθεστώς που επέβαλλαν οι άρχοντες αυτοί στη γη που διοικούσαν,απο-στερούσε την περιουσία από τους κατοίκους που συχνά έχαναν ακόμα και αυτήν την ελευθερία τους.

Προσπαθώντας να ξεφύγουν από την δυσμενή αυτή θέση,οι γηγενείς ΕλληνοΗπειρώτικοι πλη-θυσμοί (Αρβανίτες) υποχρεώθηκαν να υιοθετήσουν τον νομαδικό βίο.Η διαρκής μετανάστευση αποτελούσε μοναδική διαφυγή από τις δυσβάσταχτες νέες συνθήκες που οι ΤΣ άρχοντες επέβαλ-λαν στις περιοχές της δικαιοδοσίας τους.Πέρα όμως από αυτές τις οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές που τάραξαν σε βάθος την κοινωνία τους,μία ακόμη αιτία εκπατρισμού αποτελούσε πλέον και η οθωμανική εισβολή.

Οι πηγές αναφέρουν ότι η διά θαλάσσης μετανάστευση άρχισε δειλά γύρω στο 1280,ενώ οι χερ-σαίες μεταναστεύσεις πρέπει να τοποθετηθούν στα τέλη του 13ου αι.,αφού υπάρχουν αναφορές για παρουσία Αρβανιτών στη Θεσσαλία γύρω στα 1315.Οι αρβανίτικες μεταναστεύσεις σταμάτη-σαν γύρω στο 1600 μ.Χ.

Οι Αρβανίτικες φατρίες ήταν και έμειναν πιστές στην Ελληνική Ορθοδοξία.Αντιθέτως,οι ΤΣ αρι-στοκράτες μετέβαλλαν ιδεολογία επιλέγοντας μεταξύ του Ισλάμ και του Ρωμαιοκαθολισμού,ανά-λογα πάντα με τα δικά τους συμφέροντα,τα οποία άπτονταν κυρίως της διατήρησης της οικονο-μικής τους ευρωστίας και της κοινωνικής τους θέσης.

Η Θεσσαλία υπήρξε η πρώτη ελληνική επαρχία που δέχτηκε τις αρβανίτικες μεταναστεύσεις. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο ιστορικός Χαλκοκονδύλης,μετά την Θεσσαλία οι Αρβανίτες μετα-κινήθηκαν στο εσωτερικό της Μακεδονίας και έφθασαν ως την Καστοριά.

Οι Αρβανίτες εγκαταστάθηκαν στην Πελοπόννησο,αρχικά σε μικρούς αριθμούς,μετά από την πρό-σκληση του δεσπότη Μανουήλ Κατακουζηνού (1348–1380).Αργότερα,ο δεσπότης Θεόδωρος Α΄ Παλαιολόγος (1383–1407) προσκάλεσε άλλους 10.000 Αρβανίτες.Οι Αρβανίτες υπηρετούσαν στον Βυζαντινό στρατό και η Δυναστεία των Παλαιολόγων τους χρησιμοποίησε συχνά σε πολλές στρα-τιωτικές εκστρατείες.Γύρω στο 1454,ο τοπικός Αρβανίτης ηγέτης Πέτρος Βούας είχε περίπου 30.000 Αρβανίτες υπό τις διαταγές του.

Οι Βενετοί μίσθωσαν πρώτοι πολυάριθμους Αρβανίτες για να υπηρετήσουν στον ενετικό στρατό, στο ελληνικό σώμα των Stradioti.Με βάση τους απολογισμούς του Γάλλου Philippe de Commines (1447–1511),οι Αρβανίτες επιτήρησαν τις ενετικές περιοχές,όπως το Ναύπλιο,ως πεζοί και έφιπποι στρατιώτες.Οι ίδιοι οι Αρβανίτες αυτοχαρακτηριζόντουσαν πάντοτε ως Έλληνες.

Αργότερα,οι Αρβανίτες υπηρέτησαν στον στρατό του Ερρίκου Η’ της Αγγλίας και της Ιρλανδίας (1491-1547 // βασίλευσε 1509-1547).

Αρβανίτες κατείχαν,συχνά,θέσεις σε ελληνικές ορθόδοξες εκκλησίες στις παροικίες της Δύσης.Το 1697,οι Αρβανίτες Μιχαήλ Μπούας και Αλέξανδρος Μοσχολέων καταχωρήθηκαν ως υπάλληλοι της ελληνικής ορθόδοξης εκκλησίας στη Νάπολη και φυσικά ως Έλληνες.

Οι Αρβανίτες πρωτοαναφέρονται –σαν Αρβανίτες από το Άρβανον– στο βιβλίο της Άννας Κο-μνηνής,“Αλεξιάδα”.Το βιβλίο ασχολείται με τις ταραχές στην περιοχή του Αρβάνου που προκάλε-σαν οι Νορμανδοί εισβολείς κατά τη διάρκεια της βασιλείας του πατέρα της,Αυτοκράτορα Αλέξιου Α’ Κομνηνού (1081–1118).Στην «Ιστορία» (1079–1080 μ.Χ.),ο Βυζαντινός χρονογράφος Μιχαήλ Ατταλιάτης ήταν ο πρώτος που ανέφερε τους ΤΣ ως έχοντες λάβει μέρος σε εξέγερση εναντίον της Κωνσταντινούπολης το 1043 μ.Χ. και τους Αρβανίτες ως υποτελείς του Δούκα του Δυρραχίου.

Οι Έλληνες Αρβανίτες δεν εδέχθησαν την επιρροή της οθωμανικής κυριαρχίας,όπως συνέβη σε άλλους λαούς της περιοχής,ούτε στα ζητήματα της θρησκείας ή των φυλετικών επιμειξιών και κυρίως στο θέμα της πολιτισμικής ιδιοσυστασίας.Το Αρβανίτικο ιδίωμα είναι αυτό που μιλιόταν στην περιοχή της Ιλλυρικής Ηπείρου πριν την Οθωμανική κατάκτηση,γι’ αυτό και διαφέρει από τα αλβανικά σε σημαντικό βαθμό.Είναι χαρακτηριστικό ότι οι σημερινοί Αλβανοί χαρακτηρίζουν την αρβανίτικη ως αρχαία αλβανικά.Από μελέτες που έχουν γίνει,καταδεικνύεται πως τα «ελληνικά αρβανίτικα» περιέχουν πλήθος ομηρικών λέξεων,η δε δομή τους είναι λιτή και “βαριά”.Είναι πολύ πιθανόν να πρόκειται για μία δωρική γλώσσα αρχαϊκού τύπου.Η δε κουλτούρα των Αρβανιτών περιέχει μία καθαρά δωρική ιδιοσυστασία.

Σημείωση Γιάννη Β. Πέππα: Το παραπάνω κείμενο απηχεί τα γραφέντα από τον Κ. Μπίρη, αλλά είναι προσεκτικά επιμελημένο.Ο Κ.Μ. ήταν αρχιτέκτων,πολύ μακριά απ΄ την δεοντολογία της επιστήμης της Ιστορίας και της ευρύτερης Φιλολογίας,να το πω έτσι.Υπέπεσε σε πολλά λάθη ανάγνωσης και ερμηνείας πληροφοριών.Καραμπινάτο παράδειγμα αποτελεί το οι σημερινοί Αλβα-νοί χαρακτηρίζουν την αρβανίτικη ως αρχαία αλβανικά,που σκοπίμως το διατήρησα για να δείξω ότι ο Κ.Μ. χωρίς αυστηρό έλεγχο καθίσταται όχι μόνο παραπλανητικός,αλλά έως και επικίνδυ-νος.Έχω εξηγήσει αναλυτικά σε άλλα σημεία τούτου του ιστότοπου ότι αλβανική γλώσσα ελαχί-στως υφίσταται,σχηματισθείσα εκ δανείων,τα 5/6 των οποίων αλιεύτηκαν μετά το 1913.Να θυμίσω τέλος,αν έχει σημασία,ότι ο Κ.Μ. ήταν Αιγυπτιώτης και συστηματικά απέφευγε (απέκρυπτε;) να δηλώνει αρβανίτικη καταγωγή του.