Το φαινόμενο Θεοφάνης Μαυρομάτης (Φαν Νόλι)

Η σκοτεινή πλευρά της Σελήνης

Το φαινόμενο Θεοφάνης Μαυρομάτης (Φαν Νόλι)

Οι Αλβανοί εθνικιστές,μεγαλοϊδεάτες στο απώτερο,αλλά και στο πρόσφατο παρελθόν τους,ομφαλοσκοπούντες,επανέρχονται στο θέμα «περί αποζημίωσης των Τσάμηδων» και προσπαθούν,μαζί με το Κοσσυφοπέδιο,να σχεδιάσουν και να δομήσουν την «μεγάλη Αλβανία».Η εσωτερική αυτή προπαγάνδα τους και συστηματική είναι και έχει βάθος χρόνου,άσχετα από το καθεστώς που είναι στην διακυβέρνηση,προσπαθώντας να την εξαγάγουν και στο εξωτερικό με ανεδαφικές και «ανόητες» διεκδικήσεις,χρησιμοποιώντας την για αποκοίμιση των μαζών από τα μεγάλα προβλήματα που αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν.

Πριν αρκετά χρόνια ο Χένρι Κίσινγκερ,ο «κακός μάγος» τέως Υπουργός των Εξωτερικών των ΗΠΑ,σε δηλώσεις του (από πού υποκινούμενες άραγε και με τι ανταλλάγματα;;) βρέθηκε στο «προσκήνιο»,με τη νέα του ανακάλυψη,ότι υπάρχει αλβανική μειονότητα στην Ελλάδα και «θα υπάρξει εμπλοκή» κατά τη «σοφή» του γνώμη,αν ξεσπάσει πόλεμος στα νότια της Βαλκανικής.

Η Αλβανική προπαγάνδα,που ακόμη και σήμερα ασκείται και ανθεί,χωρίς τις περισσότερες φορές να αντιδρούμε δυναμικά και σθεναρά και οι κατά καιρούς,σε βάθος αιώνων ασκηθείσες προπαγάνδες σε βάρος του Ελληνισμού και της χώρας μας, έπεσαν στο κενό,παρ' όλο που καταταλαιπώρησαν τους Έλληνες,μέχρι και πρόσφατα!

Μια αιχμή της Αλβανικής προπαγάνδας αποτελεί ο Φαν Νόλι.

Πριν δέκα περίπου χρόνια,το A.T. Φερών Έβρου,εντόπισε κάποιον «καθηγητή Πανεπιστημίου» των Τιράνων,Αλβανό, «κακόμοιρο» στην εξωτερική εμφάνιση,που εκινείτο στην περιοχή «ύποπτα».Όταν τον προσκάλεσαν στο γραφείο,εκεί διαπίστωσαν με έκπληξη ότι ήρθε να βρει συγγενείς,όπως είπε,του «μεγάλου Αλβανού»,του «εθνάρχη»,του «Πατριάρχη της αλβανικής λογοτεχνίας» Φαν Νόλι.Δήλωσε τότε,ότι επρόκειτο για την «μεγαλύτερη προσωπικότητα»,που πέρασε από το αλβανικό εθνικό στερέωμα,από την εποχή που δημιουργήθηκε το κρατικό μόρφωμα-υπόσταση του σύγχρονου αλβανικού κράτους.

Τι ήταν ο Φαν Νόλι: ήταν εκπληκτικός απατεώνας,μεγάλη τυχοδιωκτική φυσιογνωμία; εξωμότης; Ή ένας δαιμόνιος Έλληνας που κατόρθωσε να «δουλέψει» ένα ολόκληρο έστω μικρό έθνος,ώστε να γίνει ο εθνάρχης των Αλβανών; Σίγουρα ικανότητες και πολλές μάλιστα είχε,πώς όμως κατόρθωσε να «παίξει» σε θρησκευτικό,πολιτικό,εκπολιτιστικό και πνευματικό γήπεδο και να ξεχωρίσει;!!!

O Φαν Νόλι,που το πραγματικό του όνομα ήταν Θεοφάνης Μαυρομάτης του Στυλιανού, γεννήθηκε το 1883 στο χωριό Ιμπρίκ Τεπέ λίγο έξω από την Αδριανούπολη και ήταν Χριστιανός Ορθόδοξος.Ολοκλήρωσε τότε τον κύκλο της στοιχειώδους εκπαίδευσης και κατόπιν τελείωσε το Ελληνικό γυμνάσιο στην Αδριανούπολη,γιατί Έλληνας ήταν,όπου και ασχολήθηκε με την οργάνωση ελληνικών συλλόγων,μέσα στο γυμνάσιο που σπούδαζε. Το 1900-1901 ήρθε στην ελεύθερη Ελλάδα και το 1901 γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.Η κακή του οικονομική κατάσταση δεν του επέτρεψε να φοιτήσει κανονικά.Έτσι έως το 1903 υποχρεώθηκε να εργάζεται σκληρά,κυρίως ως αντιγραφέας και υποβολέας ελληνικών θεατρικών θιάσων που περιόδευαν στο εσωτερικό και στις ελληνικές παροικίες του εξωτερικού,συγχρόνως δε μετέφραζε στα ελληνικά θεατρικά έργα από τα γαλλικά,γιατί ήταν γνώστης τους,επειδή οι Έλληνες της Μ. Ασίας και της Ευρωπαϊκής Τουρκίας,διδάσκονταν στα σχολεία τους την γαλλική γλώσσα.

Η αγάπη του για το θέατρο τον έφερε στην Αίγυπτο,ακολουθώντας ένα θίασο της Αθήνας.Από το 1902-1906 παρέμεινε στην Αίγυπτο και λόγω των σπουδών του,διορίσθηκε δάσκαλος στην ελληνική κοινότητα και δίδαξε σε ελληνικά σχολεία και συγχρόνως ήταν και ιεροψάλτης στο Φαγιούμ.Άρχισε να οργανώνει τον Αιγυπτιώτη Ελληνισμό και συχνά-πυκνά τόνωνε το θρησκευτικό του αίσθημα με φλογερούς πατριωτικούς λόγους.Εκεί,γνωρίσθηκε και με μερικούς ορθόδοξους Αλβανούς,που πήγαιναν στην ελληνική εκκλησία και,με τα τουρκικά και αρβανίτικα που γνώριζε, συνομιλούσε μαζί τους και συνδέθηκαν φιλικά.Πολλοί απ' αυτούς εμφορούντο από ακρότατες εθνικιστικές πεποιθήσεις και ανέπτυσσαν διάφορες δραστηριότητες (ιδιαίτερα στη σύνταξη αλβανικών εντύπων).

Αυτοί αντιλήφθηκαν ότι ο Θεοφάνης Μαυρομάτης είχε πολλές ικανότητες και μεγάλη πειθώ στις συνομιλίες του.Τον έπεισαν να τους βοηθήσει,λέγοντας ότι είχαν την οικονομική ενίσχυση της Αγγλίας,στο να οργανωθούν οι Αλβανοί της Ευρώπης και της Αμερικής.Αντιλήφθηκε αμέσως,ότι του παρουσιαζόταν μία μεγάλη ευκαιρία να ξεφύγει από την ρουτίνα και την οικονομική ανέχεια και να έχει ρόλο.Μετέτρεψε το όνομά του στα αλβανικά,σε Φαν Νόλι και έγινε έμμισθο όργανό τους.Το γεγονός αυτό προκάλεσε την αντίδραση της ελληνικής παροικίας και την απόλυσή του.Πήγε τότε στις ΗΠΑ,πορεία στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα,που εν προκειμένω ήταν η καλλιτέρευση της ύπαρξής του,ως γνήσιος Έλληνας «τυχοδιώκτης».

Αρχικά εργάσθηκε ως βιομηχανικός εργάτης (1906–7) ενώ τα επόμενα χρόνια (1908– 1912) ανέπτυξε εντονότατη εθνικιστική δραστηριότητα ανάμεσα στους Αλβανούς μετανάστες,με κέντρο τη Βοστώνη.Υπήρξε συνιδρυτής του αλβανιστικού συνδέσμου «ΕΣΤΙΑ» («VATRA») και ο αρχισυντάκτης της αλβανόφωνης εφημερίδας «ΗΛΙΟΣ» (Dielli).Την εποχή εκείνη περιβλήθηκε το σχήμα του ορθόδοξου ιερέα,χειροτονηθείς παράνομα και παράτυπα από τον Ρώσο επίσκοπο Αλάσκας, προκαλέσας την αντίδραση του Οικουμενικού Πατριαρχείου.Συγχρόνως φρόντισε και για την επιστημονική του παιδεία, σπουδάζοντας φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ της Βοστώνης,απ' όπου αποφοίτησε το 1912 και έμαθε τέλεια την αλβανική γλώσσα.Με την χειροτονία του σε ιερέα και την ολοκλήρωση των σπουδών του πέτυχε να μεταδώσει ευκολότερα και μαζικότερα τις ιδέες του,αναπτύσσοντας πλέον ανθελληνική δραστηριότητα στα χρόνια των βαλκανικών πολέμων 1912-1913 (εποχή ίδρυσης του αλβανικού κράτους).

O Νόλι διεξήγαγε σφοδρό προπαγανδιστικό αγώνα εναντίον των ελληνικών απόψεων για το Βορειοηπειρωτικό,χωρίς να μπορέσει,ωστόσο,να πλήξει σοβαρά το γενικά φιλελληνικό πνεύμα που επικρατούσε τότε στις ΗΠΑ.Το 1914 αποφασισμένος να παρέμβει στις εξελίξεις που συντελούνταν, εγκατέλειψε την Αμερική και πήγε στην Αλβανία,όπου εργάσθηκε δραστήρια για την πλήρη ανεξαρτητοποίηση,εδαφική επέκταση και πολιτισμική αυτονόμησή της.

Μεταξύ άλλων,προπαγάνδιζε κατά τις περιοδείες του στη χώρα την ανάγκη διάσωσης και προαγωγής του παραδοσιακού αλβανικού πολιτισμού,την ανάπτυξη εθνικής παναλβανικής παιδείας και την εισαγωγή της αλβανικής γλώσσας στην εκκλησία.

Τον Φεβρουάριο του 1914,με την εγκατάσταση ως βασιλιά στο νεοσύστατο κράτος της Αλβανίας του Γουλιέλμου Ντε Βιντ,ο Φαν Νόλι επιχείρησε να λειτουργήσει σε υπαίθρια δοξολογία υπέρ του,για να τον προσεταιρισθεί,γιατί πληροφορήθηκε ότι ήταν άτομο,όχι ιδιαίτερα ικανό,άτολμο και άπειρο.Βρήκε όμως σθεναρό πολέμιό του, τον οξυδερκέστατο και ικανότατο Μητροπολίτη Δυρραχίου Ιάκωβο,μετέπειτα Μητροπολίτη Μυτιλήνης,ο οποίος αντιλήφθηκε αμέσως τους σκοπούς και προσανατολισμούς του για άμεση επιρροή επί του νέου βασιλιά,με τα δολάρια που έφερε από την Αμερική.

Η βασιλεία όμως του Βιντ κράτησε μόνο 6 μήνες και ο Φαν Νόλι πιεζόμενος εξαναγκάσθηκε να επιστρέψει στις ΗΠΑ (1915) όπου συνέχισε την πολύπλευρη εθνικιστική του δραστηριότητα με οξύτερο ανθελληνικό πνεύμα,σ' όλες του τις πρωτοβουλίες.Το 1917 κατόρθωσε να ονομαστεί επίσκοπος των Αλβανών μεταναστών και πάλι από τον Ρώσο αρχιεπίσκοπο Αλάσκας,η πράξη του οποίου κρίθηκε ανυπόστατη από το Οικουμενικό Πατριαρχείο,γιατί ήταν ανυπόστατη-αντικανονική εξ' υφαρπαγής.Ένα χρόνο αργότερο στάλθηκε από την οργάνωσή του «Εστία» στο Παρίσι,όπου ήδη διεξάγονταν διεθνείς διαβουλεύσεις για την τύχη της μεταπολεμικής Ευρώπης.Εκεί κατόρθωσε να προσεγγίσει τους κύκλους της ιταλικής διπλωματίας και για ένα διάστημα πολιτεύθηκε στο πλαίσιό της,χαρακτηρίσθηκε μάλιστα και ως όργανο της ιταλικής πολιτικής.Το 1919,ο Νόλι οργάνωσε από την Ιταλία τη συγκρότηση αλβανικής Εθνοσυνέλευσης,η οποία τελικά συνήλθε σε σώμα τον Ιανουάριο του 1920 στην κωμόπολη Λούσνια της περιοχής Βερατίσυ και ψήφισε το πρώτο αλβανικό Σύνταγμα, στην οποία συμμετείχε ενεργά.

Τον Μάιο του 1920,επέστρεψε ο ίδιος στη χώρα του,αφού είδε ότι μπορούσε να παίξει το ρόλο του,που τόσο καλά προετοιμάσθηκε ή τον προετοίμασαν τα τελευταία χρόνια. Επέστρεψε με σκοπό σίγουρα να κυριαρχήσει στα αλβανικά πράγματα της εποχής και πράγματι διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο και διαδοχικά συνεργάσθηκε με Ρώσους, Άγγλους και Ιταλούς.Εξαιρετικά δημοφιλής και πολιτικά πανίσχυρος πλέον,παρενέβη στα φλέγοντα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και επικεφαλής της αλβανικής αντιπροσωπείας συνέβαλε στην αναγνώριση της χώρας του ως ανεξάρτητου κράτους-μέλους της Κοινωνίας των Εθνών (Δεκέμβριος 1920).

Σε δικές του πρωτοβουλίες εξάλλου οφείλεται και η τελική διεθνής κατοχύρωση των αλβανικών συνόρων (Οκτώβριος 1921), γιατί εκπροσώπησε τους Αλβανούς στις συζητήσεις για την ίδρυση και τα σύνορα του αλβανικού κράτους.Ηγήθηκε και ενίσχυσε την κίνηση για τον εξαλβανισμό και την ανεξαρτησία της εκκλησίας της Αλβανίας,που υποστηριζόταν από εθνικιστές,οι οποίοι υποστήριζαν ότι διοικητική εξάρτηση από το Πατριαρχείο Θα δυσχέραινε τον αγώνα για την εθνική ανεξαρτησία, αφού η αντιδικία αυτή Θα προκαλούσε κατά την άποψή τους την παρέμβασή του υπέρ των ελληνικών απόψεων.Έτσι εξεδίωξε τον Έλληνα Μητροπολίτη Κορυτσάς Ιάκωβο και ανέλαβε την ηγεσία της Αλβανικής Εκκλησίας και το 1921 ανακήρυξε αυτήν αυθαίρετα αυτοκέφαλη.Το 1922 συγκάλεσε εκκλησιαστικό συνέδριο στο Βεράτιο,τα μέλη του οποίου ορίστηκαν αυθαίρετα από τον ίδιο,το οποίο κύρωσε την πράξη ανεξαρτησίας του αυτοκέφαλου και συνέταξε τον καταστατικό νόμο του.Ανώτατο διοικητικό όργανο ορίστηκε 8μελές κληρικολαϊκό συμβούλιο,με πρόεδρο τον έγγαμο κληρικό Ατ. Βασίλη και έδρα την Κορυτσά.Αυτό προκάλεσε αντιδράσεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό,γιατί το Οικουμενικό Πατριαρχείο και οι άλλες αυτοκέφαλες εκκλησίες δεν αναγνώρισαν ως κανονική τη νέα οργάνωση της εκκλησίας της Αλβανίας.

Το Δεκέμβριο του 1921, ο Νόλι ανέλαβε υπουργός των Εξωτερικών στην κυβέρνηση του Τζαφέρ Ούππι,αξίωμα που διατήρησε και μετά την άνοδο του Μουσουλμάνου φυλάρχου Αχμέτ Ζώγου στην πρωθυπουργία (Δεκέμβριος 1922).Ήταν αντίθετος με τις υπερσυντηρητικές και φιλοφεουδαρχικές θέσεις της νέας κυβέρνησης και πέρασε γρήγορα στη δημοκρατική αντιπολίτευση.Την ίδια εποχή πέτυχε την ιερατική του αναγνώριση από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και χειροτονήθηκε μητροπολίτης Δυρραχίου (1923).Η αναγνώριση αυτή του έδωσε μεγαλύτερη δύναμη στο χριστιανικό στοιχείο (οι ορθόδοξοι αποτελούσαν το 21% των Αλβανών).

O Φαν Νόλι κατόρθωσε να γίνει βουλευτής της πρώτης αυτής αλβανικής βουλής ως εκπρόσωπος των Αλβανών της Αμερικής.Σε λίγο χρονικό διάστημα καίτοι ήταν απλός βουλευτής,κατόρθωσε να ηγηθεί ομάδας 45 βουλευτών και στο τέλος να ηγηθεί του εθνικιστικού κινήματος της Αλβανίας,φέροντας το σχήμα ορθοδόξου μητροπολίτη.

O Νόλι υπήρξε εμπνευστής και ηγέτης του αστικοδημοκρατικού επαναστατικού κινήματος του Ιουνίου του 1924 που ανέτρεψε την κυβέρνηση του Αχμέτ Ζώγου,ο οποίος κατέφυγε τότε στη Σερβία και έφερε τον ίδιο στο Πρωθυπουργικό αξίωμα. Επιδιώξεις του κινήματος εκείνου,που βασίστηκε κυρίως στο χριστιανικό στοιχείο ήταν -εκτός από τον εκδημοκρατισμό και την κατάλυση των φεουδαρχικών δομών της αλβανικής κοινωνίας- η συγκρότηση αυτοδύναμης και σύγχρονης εθνικής οικονομίας (με την εισροή και ξένου κεφαλαίου στη χώρα) και η αναδιοργάνωση της δημόσιας εκπαίδευσης σε εθνική βάση.Ως προς τα ζητήματα Εξωτερικής πολιτικής,η κυβέρνηση Νόλι διακήρυξε πολιτική φιλίας προς τις άλλες βαλκανικές χώρες (εναντιούμενη πάντως στις εδαφικές διεκδικήσεις της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδος),περιόρισε την επιρροή της φασιστικής Ιταλίας στο εσωτερικό της Αλβανίας και αποκατέστησε ομαλές σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση.Το όλο πρόγραμμα της κυβέρνησης Νόλι προκάλεσε ισχυρές αντιδράσεις (προερχόμενες κυρίως από τους τσιφλικάδες της χώρας) αλλά και διεθνείς δυσαρέσκειες,γιατί ήταν ο μόνος Δεσπότης-Πρωθυπουργός.

Εξάγγειλε και άρχισε να εφαρμόζει ένα πρόγραμμα,που είχε πάρα πολλά κομουνιστικά στοιχεία και γνωρίσματα,κάτω από μία επίφαση φιλελευθερισμού.

Οι πάντοτε υφιστάμενες αντιθέσεις ανάμεσα στους μπέηδες και οι ανησυχίες των τσιφλικάδων για το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμά του σε ό,τι αφορούσε την απαλλοτρίωση της γης καθώς και η δυσαρέσκεια των μουσουλμάνων γιατί επικεφαλής του αλβανικού κράτους ήταν Χριστιανός και μάλιστα μητροπολίτης,ήταν σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπιζε.Αυτά τα υποδαύλιζε και ο εξόριστος Αχμέτ Ζώγου, που ζούσε εξόριστος στη Σερβία και ετοιμαζόταν για εξέγερση.Τελικά με την πολιτικοοικονομική αρωγή της Μεγάλης Βρετανίας και την βοήθεια και υποστήριξη της κυβέρνησης του Βελιγραδίου,ο Αχμέτ Ζώγου ενισχύθηκε με 105 εκατομμύρια δηνάρια και 3.000 Σέρβους στρατιώτες και αποφάσισε να επέμβει,γιατί ανησύχησε από την όλη πολιτική πορεία,αλλά και την διαπλοκή του Φαν Νόλι.

Την 12-12-1924 άρχισε επανάσταση από την Σκόδρα,πέτυχε δε να ανατρέψει την δημοκρατική κυβέρνηση των Τιράνων, προτού εισβάλει στην χώρα.O Φαν Νόλι αναγκάσθηκε να καταφύγει στην Ιταλία,αφού πήρε μαζί του ολόκληρο το αλβανικό κρατικό θησαυροφυλάκιο,ακολουθούμενος από αρκετούς νεαρούς μορφωμένους κληρικούς. Από την Ιταλία μετέβη στην Αυστρία,τη Γερμανία,τη Ρωσία και τελικά στη Βοστώνη των ΗΠΑ το 1930,όπου έζησε μέχρι τον θάνατό του το 1965,χωρίς την προηγούμενη ακτινοβολία ως εθνικός ηγέτης.

Κατά το χρονικό αυτό διάστημα μετέφρασε πολλά εκκλησιαστικά και λειτουργικά κείμενα από την ελληνική στην αλβανική. Αγωνίσθηκε με ζήλο εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος της Αλβανίας,το οποίο τον καταδίκασε ερήμην σε Θάνατο το 1925.Το 1927 κατήγγειλε διεθνώς το καθεστώς ιταλικού προτεκτοράτου που είχε επιβληθεί στην Αλβανία και απαίτησε την επέμβαση της Κοινωνίας των Εθνών.

O Νόλι υπήρξε κορυφαία πνευματική φυσιογνωμία την οποία οικειοποιείται η σύγχρονη Αλβανία,τόσο η κομμουνιστική όσο και η μετακομμουνιστική.Γνώστης πολλών γλωσσών,ασχολήθηκε με την ιστορία,την ποίηση,την μετάφραση,την κριτική και τη μουσική.Το έργο του «η ιστορία του Σκεντέρμπεη» (1921) θεωρείται κλασικό στο είδος του,ενώ η αυτοβιογραφία του «Η ζωή μου στην Αλβανία» (1931) περιέχει πολύτιμες πληροφορίες για τις ιστορικές εξελίξεις στη χώρα αυτή.Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν τα ποιήματά του «Ο Πέτρος στο μαγγάλι»,«Ο Μωυσής στο όρος» κ.α. που δημοσιεύτηκαν στον τύπο και σε ενιαία συλλογή το 1927.Οι μεταφράσεις του καλύπτουν έργα μεγάλων δυτικών συγγραφέων όπως Σαίξπηρ,Θερβάντες, Βολταίρου,Νίτσε,Ίψεν,Πόε κ.ά.,τα ποιήματα Ρουμπαγιάτ του Πέρση Ομάρ Καγιάμ (1921,1927). Σχετικά με τη μουσική–μουσικολογική προσφορά του,ο ειδικός ερευνητής Γ. Λεωτσάκος αναφέρει οτι «ο Φαν Νόλι μετά τα 50 σπούδασε σύνθεση στο New England Conservatory of Music στη Βοστώνη και έγραψε έργα για μικτή χορωδία όπως ύμνοι,το 1936, "Υμνολόγιο της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας" το 1951,"Βυζαντινό Υμνολόγιο" 1951,"Επί ποταμών Βαβυλώνος",όλα εκδοθέντα στη Βοστώνη,"Συμφωνικές σελίδες" το 1936-1938,όπως "Αλβανικές Ραψωδίες","Ο φτωχός Γκάσπαρ και Σκεντέρμπεης",ωραίο συμφωνικό ποίημα εμπνευσμένο από τον Λόγκφελλοου,καθώς και τη μελέτη "Ο Μπετόβεν και η Γαλλική Επανάσταση" (Βeethoven and the French Revolution),Βοστιώνη 1947».

Αυτήν την προσωπικότητα προσπάθησα να σκιαγραφήσω,με τα λίγα αυτά στοιχεία,που κυριαρχούσαν έντονα τα αλβανικά αισθήματά του και το εθνικιστικό πνεύμα που περιόρισε σημαντικά τα εξαιρετικά χαρίσματά του,σε επιπόλαιες,πολλές φορές, επιλογές,που ήταν μονοσήμαντες και αντιφατικές,με οδυνηρές συνέπειες για την εσωτερική συνοχή και του χριστιανικού στοιχείου της Αλβανίας.

Με τη δράση του αυτή αποδεικνύεται,απ' ότι γνωρίζω ιστορικά μέχρι σήμερα,χωρίς βέβαια σοβαρά ντοκουμέντα αμφισβήτησης,ότι ήταν χωρίς φραγμούς «μεγαλοτυχοδιωκτική φυσιογνωμία της πολιτικής»,«προδοτική» και συγχρόνως «απατεωνίστικη».Αποτέλεσμα αυτής ήταν,ο Αλβανός συγγραφέας Τ. Σελενίτσα να αναγκασθεί να τον χαρακτηρίσει «ο άνθρωπος αυτός είναι και φιλελεύθερος και κληρικός και συντηρητικός και βασιλόφρων και κομμουνιστής και εθνικιστής και διεθνιστής και αναρχικός και οτιδήποτε άλλο υπάρχει στον κόσμο,που είναι δυνατόν να του φέρει χρήμα και αξίωμα».

Αργότερα στην αλβανική εφημερίδα «Ντίελι» (Ήλιος) ο Φαΐκ Κονίτσα έγραφε για τον Νόλι «μας κορόιδευε ένας ξένος που δεν γνωρίζουμε καθόλου,παρά μόνο από τα παραμύθια,που ο ίδιος μας λέει,εμφανιζόμενος ως δήθεν χριστιανός της Αλβανίας υπό το όνομα Φαν Νόλι.Εφθάσαμε μέχρι του σημείου να μας διασπάσει ένας βρωμερός που πιθανόν να είναι Τούρκος, Αρμένιος,Αράπης ή οτιδήποτε άλλο,εκτός από Αλβανός».

Αναρωτιέμαι και γω! Τι ήταν τελικά ο Θεοφάνης Μαυρομάτης; Ήταν αυτόφωτος αστέρας ή δημιούργημα των τότε συνθηκών; Ποιοι τον δημιούργησαν (αν τον δημιούργησαν) και γιατί;

Πιστεύω ότι για τον μελλοντικό λεπτομερή ερευνητή υπάρχει πολύς δρόμος για να μελετήσει την ιστορική του πορεία,να διαφωτίσει όλες τις φωτεινές και σκοτεινές πτυχές της προσωπικότητάς του.

Η Αλβανία με την χρόνια οργανωμένη προπαγάνδα της,την κομμουνιστική και την τωρινή,την δημοκρατική (!) στρέφεται συχνά πυκνά με διάφορους τρόπους κατά της χώρας μας με αλλοπρόσαλλη μισελληνική συμπεριφορά.Εμείς πρέπει να μελετήσουμε τη ζωή και το έργο του «Έλληνα» Θεοφάνη Μαυρομάτη,έστω και αν είναι οδυνηρό για μας,για να αποδείξουμε ότι ο Έλληνας αυτός προσέφερε πολλά στη σύγχρονη Αλβανία,έστω και ως εξωμότης.

ΠΗΓΕΣ

1) Εγκυκλοπαίδεια ΛΑΡΟΥΣ-ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ

2) Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια

3) Εγκυκλοπαίδεια ΗΛΙΟΣ

4) Αι κατά της Ελλάδος ασκηθείσες προπαγάνδες δια μέσου των αιώνων,Γρηγ. Κατσαρέα,1948

5) Αρθρογραφήματα Αχ. Κύρου στην εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 1958-1961.

ΥΓ. 1: Παρουσιάζοντας,προ πολλών ετών,ο Αρ. Κόλλιας το βιβλίο  του Fan S. Noli (ΘεοφάνηMαυρομάτη) «Historia e Gjergi Kastriotit Skenderbeut» («Η Ιστορία του Γεωργίου Καστριώτη Σκεντέρμπεη»,α΄ έκδ. Βοστώνη 1949,βλ. Άρβανον,τ. 8,Οκτ-Δεκ. 1999,σελ. 32) απροκάλυπτα γράφει: «Ο εκδ. οίκος ΘΑΜΥΡΙΣ επανεξέδωσε το σημαντικό αυτό έργο,προς χρήσιν των Αλβανών μεταναστών στην Ελλάδα,προσαρμόζοντας στη σύγχρονη αλβανική γλώσσα ορισμένες λέξεις που πλέον έχουν πέσει σε αχρησία».(Ο τονισμός δικός μας.Αλήθεια,ποιες λέξεις και γιατί έπεσαν σε αχρησία;Είναι απίστευτη και κωμική συνάμα η προσπάθεια συγκάλυψης της υβριδικής  μεταστοιχείωσης της ελληνογενούς αρβανίτικης σε εξαγνισμένη,καθαρόαιμη αλβανική με τέτοιες παιδαριώδεις,ανόητες διατυπώσεις).Άραγε,αν μιλήσει κανείς για υπόθαλψη κι επιδαψίλευση πεμπτοφαλαγγιτισμού στη χώρα μας,θα είναι υπερβολικός και κινδυνολόγος;

Όσο για την έκδοση βιβλίου του Φαν Νόλι από τον Αρ. Κόλλια ...ουδέν σχόλιον.

ΥΓ. 2: Η fbική ομάδα «Αρβανίτες της Ανατολικής Θράκης» εκθειάζει συνεχώς τον Φαν Νόλι και καμαρώνει για την Θρακιώτικη καταγωγή του.

...Ουδέν σχόλιον.

Βασίλειος Ευστρ. Ναζλής

περιοδικό ΕΝΔΟΧΩΡΑ,τ. 92, 12/2004-7/2005,σσ. 39-43,Αλεξανδρούπολη 

Τίτλος αρχικής δημοσίευσης: Αλβανικός εθνικισμός - οικουμενικός Ελληνισμός (της διασποράς). Το φαινόμενο Θεοφάνης Μαυρομάτης (Φαν Νόλι).